Πράσινα ομόλογα αλλά όχι και πράσινα άλογα

Η νέα πλατφόρμα Util του Patrick Wood Uribe (Mononews 24/1) επιτρέπει στον χρήστη της να μετρήσει την πραγματική συμμόρφωση μίας εταιρείας με τους 17 στόχους  ΕSG για το περιβάλλον (environment), την κοινωνία (social) και την διακυβέρνηση (governance—στην ουσία για το κράτος του δικαίου) που έχει ο ΟΗΕ. Οι στόχοι αυτοί δεν είναι πρωταρχικά οικονομικά –αν και πολλοί έχουν οικονομικό υπόβαθρο. Επιθυμούν έτσι, να αναδείξουν την σημασία που έχει για το μέλλον μας η αποτίμηση μίας επένδυσης και η συμπεριφορά της διοίκησης μίας εταιρείας με αναφορά σε μη οικονομικούς και χρηματοπιστωτικούς δείκτες, καθώς αυτοί οι νέοι δείκτες αντανακλούν την εταιρική κοινωνική ευθύνη. Την ευθύνη απέναντι το μέλλον.

Η προσπάθεια να δημιουργηθούν αυτοί οι δείκτες είναι ευρεία, χρονοβόρα και συναντά αντιστάσεις. Διάφοροι οργανισμοί όπως  το Sustainability Accounting Standards Board (SASB), το  Global Reporting Initiative (GRI), το Task Force on Climate-related Financial Disclosures (TCFD), το ICC,  ασχολούνται με αυτούς. Η μεγαλύτερη δυσκολία εντοπίζεται στην δημιουργία δεικτών που αφορούν την κοινωνία (το S του ESG). Και η μεγαλύτερη αντίσταση προέρχεται από τις μεγάλες εταιρείες.

Επειδή, όμως, έχει πλέον δημιουργηθεί κοινωνική πίεση, οι εταιρείες καταφεύγουν στην πρακτική του λεγόμενου greenwashing—ή επί το λαϊκότερο στο «πράσινο ξέπλυμα».  Παρουσιάζουν, δηλαδή, αποτελέσματα θετικά π.χ. για την μείωση του αποτυπώματος άνθρακα που αφήνουν. Επειδή, όμως, οι δείκτες ESG δεν ενσωματώνονται στους ισολογισμούς – στο financial reporting – είναι αρκετά εύκολο για μία μεγάλη πολυεθνική να μην δώσει την πλήρη πληροφόρησης. Έτσι, ορισμένες δραστηριότητες που επιλέγει να διαφημίσει δείχνουν μείωση των εκπομπών αλλά άλλες που δεν προβάλλονται μπορεί να έχουν ακόμη και άνοδο, οπότε το τελικό καθαρό αποτέλεσμα να είναι η αύξηση και όχι η μείωσή τους.

Δυστυχώς το πρόβλημα δεν περιορίζεται στο greenwashing. Επεκτείνεται στους ίδιους τους δείκτες, καθώς παρά τις προσπάθειες που γίνονται για την επικαιροποίησή και την εξάπλωσή τους, οι οικονομικές συνθήκες και οι τεχνολογικές εξελίξεις τρέχουν πιο γρήγορα και ως ένα βαθμό τους καθιστούν ανεπίκαιρους.

Το πρώτο πρόβλημα το εντοπίσαμε ήδη και εστιάζεται στην κατασκευή αξιόπιστων κοινωνικών δεικτών. Το δεύτερο εστιάζεται στο γεγονός ότι οι δείκτες είναι πολλοί και η συμμόρφωση μίας επιχείρησης με όλους δεν είναι ούτε εύκολη, ούτε ανέφελη. Επειδή, δε, ο ΟΗΕ και άλλοι οργανισμοί που ασχολούνται με τους δείκτες δεν θέτουν προτεραιότητες, οι επιχειρήσεις τείνουν να συγκεντρώνονται στην συμμόρφωση με δείκτες που είναι του συρμού – και όχι κατ’ ανάγκη  σ’ αυτούς που είναι οι πιο σημαντικοί ως προς την αντιμετώπιση των προβλημάτων που κυριαρχούν.

Το θέμα της προτεραιότητας είναι κατά την άποψη της στήλης το πιο σημαντικό. Κι αυτό, επειδή το μεγάλο πρόβλημα που έχει δημιουργηθεί στα τελευταία 50 χρόνια είναι η αύξηση των ανισοτήτων.

Ανισότητες υπήρχαν πάντα – έντονες και εκτεταμένες. Μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όμως, έχοντας αποκομίσει μερικά πικρά μαθήματα από την Μεγάλη Ύφεση, τις εκατόμβες νεκρών και την άνοδο του Σοβιετικού σοσιαλισμού, οι κυβερνήσεις τις Δύσης απέδειξαν ότι το πρόβλημα μπορεί να αντιμετωπιστεί.

Τα μαθήματα ξεχάστηκαν όμως στον απόηχο των πετρελαϊκών κρίσεων, και η έλευση του καπιταλισμού-καζίνο δημιούργησε τέτοιον πλούτο που η έννοια της ανισότητας πέρασε στα ψιλά. Η νέα μορφή του καπιταλισμού, εξάλλου, υποσχόταν σε όλους πλούτο—όπως στην περίοδο άνθησης του ελληνικού χρηματιστηρίου.

Το παιγνίδι, όμως, είναι για σκληρά καρύδια. Ο κοσμάκης, αφού έφαγε τα μούρα του πήγε σπίτι του και η αρένα έμεινε στα χέρια των πλουσίων για να γίνουν πιο πλούσιοι, αδιαφορώντας για την ανταγωνιστικότητα και την δημιουργία αξίας και επικεντρώνοντας στην πάταξη του ανταγωνισμού και στην εκμετάλλευση της αξίας.

Όπως δείχνει όμως, η συνεχής επανάληψη κρίσεων (αυτή η στήλη χθες mononews 23/1), η άνοδος ακροδεξιών και ακροαριστερών κινημάτων, η διάσπαση της κοινωνικής συνοχής (π.χ. αντιεμβολιαστές), η ευρεία και ταχεία διάδοσης της πληροφόρησης, η άκριτη αποδοχή της παραπληροφόρησης, ο νέος διχασμός που φέρνει η ψηφιακή επανάσταση, η αποτυχία στην διαχείριση της κλιματικής αλλαγής και της πανδημίας, η άνοδος του αυταρχικού καπιταλισμού (π.χ. Κίνα) καθώς και της ανελεύθερης δημοκρατίας (illiberal democracy – π.χ. Ουγγαρία) το σημερινό σύστημα δεν είναι βιώσιμο.

Τουλάχιστον όχι αν σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα και το κράτος δικαίου.

Στη βάση αυτή τα 17 ESGs χρειάζονται μία αναμόρφωση που θα δώσει προτεραιότητα στην δημιουργία αξίας και στην γεφύρωση του χάσματος των γενεών. Διότι, η λεγόμενη generation Z ήδη μας κατηγορεί πως τα κάναμε θάλασσα και ζητά «θέση στο τραπέζι λήψης αποφάσεων».  Σε δεύτερο στάδιο, θα αποκτήσουν ακόμη μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα ενώνοντας την χρηματοπιστωτική έκθεση μίας εταιρείας με τα κριτήρια/στόχους ESG, ουσιαστικά ενσωματώνοντάς τα στην συνολική ετήσια έκθεση της επιχείρησης, όπου το κόστος της συμμόρφωσης ή της μη συμμόρφωσης θα είναι διαφανές και θα αποτυπώνεται στα οικονομικά αποτελέσματα.

Ο βασικός στόχος των αναμορφωτών οφείλει να είναι η άσκηση αφόρητης πίεσης στις επιχειρήσεις να εγκαταλείψουν το κυνήγι των άμεσων κερδών και να ασχοληθούν ξανά με την επένδυση και την παραγωγή. Είναι να καταργηθεί η τριμηνιαία δημοσίευση αποτελεσμάτων. Είναι η ενοποίηση της οικονομικής έκθεση με την έκθεση κοινωνικής ευθύνης και η αποτύπωση σε μετρήσιμα αποτελέσματα. Και είναι η επιστροφή του τραπεζικού συστήματος στον παραδοσιακό στόχο της χορήγησης δανείων, επαναφέροντας τον διαχωρισμό μεταξύ εμπορικής και επενδυτικής τραπεζικής.

Σήμερα, γίνεται πολύς ντόρος για τα πράσινα ομόλογα. Πρόκειται για ομόλογα που εκδίδονται για να χρηματοδοτηθεί μία επενδυτική πρωτοβουλία. Θεωρητικά –και ως ένα βαθμό ίσως και πρακτικά – η όρος «πράσινο ομόλογο» σημαίνει ότι αφορά επένδυση που συνεισφέρει στην μείωση του αποτυπώματος άνθρακα.

Δύο είναι τα προβλήματα. Πρώτον δεν εξετάζεται αν η εταιρεία που τα εκδίδει, έχει άλλες δράσεις που δεν συνεισφέρουν θετικά στην πράσινη μετάβαση. Και, δεύτερον, ωθεί όλες τις εταιρείες στον εύκολο δρόμο της δήθεν στήριξης της κλιματικής μετάβασης, σε βάρος όλων των άλλων στόχων – όπως της μείωσης των ανισοτήτων. Όσο για τις τράπεζες; Βολική η εξέλιξη.

Χωρίς προτεραιότητες και χωρίς μηχανισμούς τήρησης τους με κόστος για τη μη συμμόρφωση, η ιστορία είναι χαμένη από χέρι.

Διαβάστε επίσης

Η προοπτική της τέλειας παγκόσμιας καταιγίδας