Ευθύμης Φιλίππου: Δυστυχώς ήταν παράδεισος, με Αλέξη Δαμιανό (επιτέλους)

Ο Ευθύμης Φιλίππου υπογράφει το «ποιητικό» κείμενο για τη σειρά προβολών Δυστυχώς ήταν παράδεισος #4. Παρουσιάζει το αριστούργημα του Αλέξη Δαμιανού Μέχρι το Πλοίο (1966). Επίσης, το σύγχρονο Poisonous Roses του Αχμέντ Φαουζί Σαλέχ (Ahmed Fawzi Saleh, 2018).

Αποτελεί πρωτοβουλία του πρωτοποριακού καλλιτεχνικού οργανισμού Locus Athens που διεθύνουν η Μαρία Θάλεια Καρρά και η Όλγα Χατζηδάκη.

Άξονας των πολυσχιδών δράσεών της, η διερεύνηση των σχέσεων ανάμεσα στη σύγχρονη τέχνη και τον δημόσιο χώρο με ποικιλία διεισδυτικών προγραμμάτων και εκθέσεων.

Επιδιώκουν τη στήριξη φορεών (Δήμος Μοσχάτου – Ταύρου, Δήμος Αιγάλεω σε συνεργασία με τον  NEON, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθήνας, υπουργείο Πολιτισμού, πρεσβεία των ΗΠΑ, Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση, Βρετανικό Συμβούλιο…) και επιχειρηματιών με όραμα (Ερρίκος Αρρώνες, Faliro House, Aegean Airlines, Attica Bank μεταξύ πολλών άλλων) εφόσον πρόκειται για αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία.

Περισσότερο τις υποκινεί το περιεχόμενο και η κοινότητα παρά η αρχιτεκτονική πτυχή του δημόσιου χώρου. Εξού και ίδρυσαν τον καινοτόμο, ευέλικτο εκθεσιακό χώρο Tavros στην ομώνυμη περιοχή για να στεγάσουν το πολυεπίπεδο πρόγραμμά τους.

Αλληλογραφίες

Οι δύο ταινίες του προγράμματος συλλογικού σινεμά Δυστυχώς ήταν παράδεισος ακολουθούν την απονενοημένη προσπάθεια των νεαρών πρωταγωνιστών να δραπετεύσουν από τον τοξικό τους μικρόκοσμο.

Αντλώντας έμπνευση από τη λογοτεχνία, οι αφηγήσεις ελίσσονται παρασύροντας νομοτελειακά τους πρωταγωνιστές σε αναπόφευκτους προορισμούς: τον Έλληνα Αντώνη στην Αυστραλία και τον Αιγύπτιο Saqr (Σακρ) στην Ιταλία.

Τα διάφορα θέματα που εγείρει κάθε φιλμ εμπλουτίζουν τη συλλογική δράση Αλληλογραφίες: Ο οργανισμός AIN σε συνεργασία με τη locus athens προσκάλεσε κινηματογραφιστές, καλλιτέχνες, επιμελητές και ακτιβιστές να συλλογιστούν τα ζητήματα που θίγουν οι ταινίες. Εν συνεχεία να μορφοποιήσουν τους προβληματισμούς τους σε κείμενα, οπτικά – ηχητικά δοκίμια και διαδικτυακές συζητήσεις.

Οι Αλληλογραφίες με την επιμέλεια της Ντελφίν Λεκά (Delphine Leccas) θα δημιουργήσουν το ευρύτερο πλαίσιο που θα επιτρέψει στις πολλαπλές αυτές «αναγνώσεις» να διαχέονται αέναα στο χρόνο.

Η επιμελήτρια και η locus athens προσκάλεσαν τον θεατρικό συγγραφέα και σεναριογράφο Ευθύμη Φιλίππου καθώς και τον αιγύπτιον συγγραφέα και κριτικό Ismail Fayed (Ισμαήλ Φαγιέντ) να συνθέσουν κείμενα με αφορμή την συγκεκριμένη, τέταρτη ενότητα ταινιών.

Ο Ευθύμης Φιλίππου γεννήθηκε το 1977. Έχει ξεχωρίσει ως θεατρικός συγγραφέας, σεναριογράφος και δημοσιογράφος. Συνυπέγραψε σενάρια σε ταινίες που όρισαν τον σύγχρονο ελληνικό κινηματογράφο ή το weird greek cinema κατά τον αγγλοσαξονικό ορισμό:

Κυνόδοντας (Γ. Λάνθιμος, 2009), Άλπεις (Σκην. Γ. Λάνθιμος, 2011, βραβείο σεναρίου στη Βενετία), Αστακός Γ. Λάνθιμος, 2015, βραβείο κριτικών στο Λος Άντζελες) ,“L” (Σκην. Μπ. Μακρίδης, 2012), Chevalier (Σκην. Αθ. Τσαγγάρη, 2015), Ο θάνατος του ιερού ελαφιού (Σκην. Λάνθιμος, 2017, βραβείο σεναρίου Κάννες μαζί με τον σκηνοθέτη) και Οίκτος (Σκην. Μπ. Μακρίδης, 2018), μεταξύ άλλων.

Το κείμενο του Ευθύμη Φιλίππου συνδέεται με τις ταινίες σαν ένα είδος ποιητικής αδείας, για να δώσει εμμέσως τον τόνο. Να αναδείξει ίσως ποιητικά το πνεύμα του αφιερώματος. Ιδού τι σημειώνει ο εμπνευσμένος, βραβευμένος Ευθύμης Φιλίππου (συντακτικές ελλείψεις δικές του, πιθανώς ως αισθητικό στίγμα):

Οταν ξυπνησε σκεφτηκε κατι – ποιος ξερει τι- που δεν τον ερεθισε κι ετσι δεν αυνανιστηκε στο
κρεβατι πριν σηκωθει.
Για να παει στο γραφειο εκεινη τη μερα φορεσε ενα λευκο πουκαμισο με λεπτες σιελ ριγες το οποιο
δεν του αρεσε ιδιαιτερα αλλα συμβιβαστηκε και δεν εβαλε καποιο αλλο.
Το απογευμα οταν επεστρεψε απο την δουλεια, μαγειρεψε αγκιναρες με λεμονι, αλλα επειδη δεν
ειχε καθαρισει καλα τις αγκιναρες και δεν τις ειχε βρασει αρκετα, τις πεταξε κι εφαγε 4 μεγαλες
φετες προσουτο και ψωμι χτεσινο.
Υστερα πηγε στο σινεμα να δει μια ταινια, δεν του αρεσε η ταινια και εφυγε στο διαλειμμα.
Γυρισε στο σπιτι, σκεφτηκε τις επομενες μερες, δεν του αρεσαν οι επομενες μερες κι αυτοκτονησε.
Τον θαψανε, δεν του αρεσε καθολου μεσα στον ταφο κι αναστηθηκε. 

Μέχρι το πλοίο

Το ντεμπούτο του Αλέξη Δαμιανού στον κινηματογράφο, Μέχρι το πλοίο, εξελίσσεται ως τρίπτυχο. Τρεις φάσεις ενός βοσκού, που κατεβαίνει στην πεδιάδα και από εκεί στον Πειραιά για να καταλήξει μετανάστης στην Αυστραλία.

Μακρά και θλιβερή μοίρα των φτωχών Ελλήνων, που δεν μπορούσαν να στεριώσουν ούτε στην ορεινή πατρίδα, ούτε στην πιο ήμερη πεδιάδα, και ακόμη λιγότερο στη ζούγκλα των πόλεων. Και ξεριζώνονταν.

Το πρώτο μέρος, εμπνευσμένο (κυρίως) απο διήγημα του Σπήλιου Πασαγιάννη αναπλάθει με ενάργεια τη ζωή των ανθρώπων του χωριού, με τις συγκρούσεις και τις ψυχικές απηχήσεις των συγκρούσεών τους σχεδόν χωρίς λόγια, στηριγμένο στα βλέμματα.

Το δεύτερο, αντιπαρατάσσει την πρόκληση του νεανικού ερωτισμού με τον αγώνα της αμαρτίας.

Το τρίτο, με μία βίαιη ωμότητα, ξεπερνάει τα όρια του ρεαλισμού, αφήνει τα πλάσματα να τρέμουν, απογυμνωμένα ως την πιο μύχια ύπαρξή τους.

Ο Αλέξης Δαμιανός (1921-2006) σπούδασε στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου. Το 1946 ανέβασε το πρώτο θεατρικό του με τίτλο Το καλοκαίρι θα θερίσουμε. Αργότερα, έγραψε και σκηνοθέτησε, με δικούς του θιάσους, τα έργα Το σπιτικό μας, Τ’ αγρίμια, Το ανοιχτό κλουβί (1963).

Ίδρυτής του Πειραματικού Θεάτρου και του Θεάτρου Πορεία που τώρα διευθύνει με αναγνωρισμένη επιτυχία το εγγονός του Μ. Καραγάτση, Δημήτρης Τάρλοου.

Το 1966, ο Δαμιανός στράφηκε στον κινηματογράφο ενώνοντας δημιουργικά λαϊκούς μύθους και μύθος με τη ρεαλιστική έκφραση της νεώτερης ζωής.

Ωστόσο, πρόλαβε δυστυχώς να δημιουργήσει μόνο τρία φιλμ προτού πεθάνει από καρκίνο του πνεύμονα σε ηλικία 85 ετών. Η δεύτερη ταινία του, η πασίγνωστη Ευδοκία (1971) αποτελεί ακόμη σημείο αναφοράς για το επονομαζόμενο νέο κύμα του ελληνικού σινεμά.

Στα περιθώρια της πρωτευουσας, στα αυτοσχέδια σπιτάκια, ο αθώος, ενστικτώδης έρωτας μίας πόρνης και ενός στρατιώτη θα καταδικαστεί από τους κανόνες σαν απαράδεκτη παράβαση. Η ομορφιά και η ζωτικότητα θα τσακιστούν.

Το 1995 σκηνοθέτησε τον Ηνίοχο, κύκνειο άσμα του.

Με τον Δαμιανό επιβεβαιώνεται αυτό που πίστευε ο κορυφαίος θεωρητικός του σινεμά Αντρέ Μπαζέν: Ότι το σινεμά συνιστά θέαση μιας καθολικής συνείδησης όχι απλώς μιας λεπτομέρειας ρεαλιστικής (ηθογραφία), μιας ιδέας, ενός συναισθήματος.

Πρόκειται για αναζήτηση πίσω από το περίβλημα, μαγνητική τομογραφία στην ύπαρξη την εσωτερική των ανθρώπων.

Η ειλικρίνια του Δαμιανού, η αυθεντικότητα του πλαισίου ζωής, το τραχύ τοπίο, η απουσία αισθητικού εξωραϊσμού η αμεσότητα των πρωταγωνιστών (στην Ευδοκία ειδικά χρησιμοποιεί ερασιτέχνες), η λιτή αφήγηση, η πυρράκτωση των παθών, ο βαθύτερος σφυγμός της μοίρας, συνθέτουν το εντελώς πρωτογενές σινεμά του. Αγγίζει ανά στιγμες τις διαστάσεις της αρχαίας τραγωδίας.

Με κοινή καταγωγή και η ταινία του Σαλέχ, τολμηρή προσαρμογή στον κινηματογράφο ομώνυμου μυθιστορήματος.

Όπως γράφουν οι επιμελητές, «μετατρέπει το διαυγές κείμενο του μυθιστοριογράφου σε μία ελλειπτική αφήγηση. Είναι συνάμα ένα άγριο και ανθρώπινο, βάναυσο και όμορφο πορτρέτο της εργατικής τάξης του Καΐρου. Οι εντυπωσιακές λήψεις από τα πανύψηλα ικριώματα του βυρσοδεψείου αντιπαραβάλλονται με τις συγκινητικές σκηνές στις οποίες η αιώνια αδελφική αγάπη υπερισχύει».

Πληροφορίες:

Η συγκεκριμένη δράση της Locus Athens πραγματοποιείται με την υποστήριξη του Iδρύματος Ρόζα Λούξεμπουργκ, του Ινστιτούτου Γκαίτε Αθήνας και βρίσκεται υπό την αιγίδα του Δήμου Μοσχάτου-Ταύρου. Σε συνεργασία με τον οργανισμό ΑΙΝ.

Μέχρι το πλοίο (1966, 93 λεπτά, Ελλάδα).

Σκηνοθεσία Αλέξη Δαμιανού.

Ηθοποιοί: Αλέξης Δαμιανός, Ελένη Μπουρμπουχάκη κλπ

Στη φωτογραφία έχει συνεργαστεί ο Γιώργος Πανουσόπουλος.

Στα ελληνικά με αγγλικούς υπότιτλους.

Δευτέρα 31 Μαΐου 2021, 21:00

Λαΐς (θερινός) Ταινιοθήκη της Ελλάδος
Μεγ. Αλεξάνδρου 136, Αθήνα

Poisonous Roses (2018, 70 λεπτά, Αίγυπτος/Γαλλία/Κατάρ/Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα).

Σκηνοθεσία Ahmed Fawzi Saleh.

Στα αραβικά με αγγλικούς και ελληνικούς υπότιτλους.

Τετάρτη 2 Ιουνίου 2021, 21:00

Σινέ Φλερύ
Σκίπη 5-7, Καλλιθέα

Είσοδος ελεύθερη με σειρά προτεραίοτητας, 30 λεπτά πριν την ώρα έναρξης