Μαρία Θάλεια Καρρά: Υπάρχει κάτι αναπόφευκτο στο Χρόνο;

Υπάρχει κάτι αναπόφευκτο στο Χρόνο; Αυτό το ερώτημα υποφώσκει στην έκθεση που διοργανώνει η Μαρία Θάλεια Καρρά. Ίσως η πιο διανοούμενη και διεθνής επαγγελματίας της τέχνης, στον εκθεσιακό χώρο Tavros (στον Ταύρο), συγκεντρώνει πλειάδα σημαντικών εικαστικών. Από την Ευφροσύνη Δοξιάδη και την Ετέλ Αντνάν (Etel Adnan) ως την ελληνική ποιητική συλλογικότητα ΦΡΜΚ και την Κορίν Σίλβα που κινείται μεταξύ Λονδίνου και Αθήνας.

Η έκθεση τιτλοφορείται χαρακτηριστικά, Δεν υπάρχει τίποτα αναπόφευκτο στο Χρόνο.

Ο Tavros στο Δήμο Ταύρου, εγκαινιάστηκε τον Οκτώβριο του 2019 ως μόνιμος χώρος της Locus Athens. Πρόκειται για την αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία που ίδρυσε η Μαρία Θάλεια Καρρά το 2004 υποστηρίζοντας καλλιτέχνες και τη δημιουργία νέων έργων.

Αυτά βασίζονται και διατηρούν ως εφαλτήριο την in situ έρευνα εξού και ο Ταύρος ως μόνιμος χώρος της Locus Athens προσφέρει πλούσια ερεθίσματα ιστορικά και πολιτισμικά. Με κοινωνιολογικές, φιλοσοφικές, ιστορικές, πολιτικές, καλλιτεχνικές και αισθητικές προεκτάσεις, ανοιχτές στην καλλιτεχνική ερμηνεία.

Η Locus Athens (αρχικά με την Σοφία Τουρνικιώτη, ύστερα με την Όλγα Χατζηδάκη, τώρα solo), επιμελήθηκε εκθέσεις, ομιλίες και προβολές σε διάφορες τοποθεσίες της πόλης για να προσεγγίσει κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα σχετικά με τη δημοκρατία, την ισότητα και την οικολογία.

Ενδεικτικά, η έκθεση Aigaleo City σε συνεργασία με το πολιτιστικό οργανισμό Neon και οι Γεωμετρίες το 2018 σε συνεργασία με τη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών και το Γεωπονικό πανεπιστήμιο.

Ο Χρόνος ξεγλιστρά

Η λέξη «Χρόνος» προέρχεται στα λατινικά από την ινδοευρωπαϊκή ρίζα di ή dai που σημαίνει διαίρεση. Αλλά ποιος διαιρεί; Και τι μένει απροσδιόριστο στον ενδιάμεσο χώρο; Ως γνωστόν, η φύση απεχθάνεται τα κενά. Πολλές φορές, όπως έχει διαπιστώσει ο ποιητής, η αλήθεια βρίσκεται σε αυτό που αιωρείται ενδιάμεσα.

Οι γραμματικές των περισσότερων σύγχρονων γλωσσών χρησιμοποιούν παρελθοντικούς, παρόντες και μελλοντικούς χρόνους. Έτσι, δεν εκφράζονται οι μεταβαλλόμενες παροδικότητες ή τα πολυεπίπεδα και απροσδιόριστα συναισθήματα της ανθρώπινης ψυχής.

«Ο χρόνος ξεγλιστρά, σαν τη γλώσσα. Κι οι λέξεις μένουν πίσω, χωρίς να επιτυγχάνουν ποτέ να εμπεριέχουν τις αμέτρητες δυνατότητες των συναισθημάτων μας. Ξανά, η σκέψη για τον χρόνο φαντάζει αναπόφευκτη, όπως το καθημερινό κοίταγμα στον καθρέφτη. Το ανθρώπινο μυαλό προσπάθησε να κατανοήσει και να ορίσει τον ρυθμό της ύπαρξής μας. Γιατί θυμόμαστε το παρελθόν και όχι το μέλλον; Υπάρχουμε στο χρόνο ή ο χρόνος υπάρχει μέσα μας; Από πού ξεκινά;».

Ο Χρόνος ως διεθνής σύλληψη

Στην έκθεση συμμετέχουν διεθνούς φήμης καλλιτέχνες, ελάχιστα γνωστοί στην Ελλάδα. Και ορισμένοι επίσης από τους πιο αιχμηρούς ημέτερους δημιουργούς.

Όπως η Meriç Algün (Μερίτς Αλγκούν), κάτοικος Σουηδίας, που προσπαθεί να συλλάβει τις λέξεις, τη γραμματική της ζωής και το Χρόνο μέσα από διάφορες φόρμες.

Επίσης, ο Francis Alÿs (Φρανσίς Αλίς) με τον Julien Devaux​ (Τζουλιέν Ντεβό), οι The Athens Zine Bibliotheque, η εικαστικός από την Κωνσταντινούπολη Sena Başöz (Σένα Μπασόζ), ο γαλλοαμερικάνος κινηματογραφιστής Eric Baudelaire (Ερίκ Μποντλέρ), ο Κωνσταντίνος Γιώτης, οι Karrabing Film Collective, η Lala Meredith-Vula (Λαλά Μέρεντιθ Βούλα), η κολλεκτίβα The Otolith Group, η Μαλβίνα Παναγιωτίδη, ο Ινδός Praneet Soi (Πρανίτ Σόι), το ντουέτο διάσημων κινηματογραφιστών Ritu Sarin & Tenzing Sonam (Ρίτου Σαρίν και Τένζιν Σόναμ), η Sasha Streshna (Σάσα Στρέσνα).

Η τελευταία, με καταγωγή από την Ουκρανία, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα στην ηλικία των έντεκα ετών. Στα έργα της διακρίνει κανείς τη γραμμικότητα της Ιστορίας.

Ο Χρόνος στην Έκθεση

Η έκθεση αναπτύσσεται σε τρεις χρονικά αλληλοκαλυπτόμενες ενότητες με έργα που συνομιλούν μεταξύ τους, άλλοτε για μία μέρα, άλλοτε για μία εβδομάδα, ένα μήνα ή και τρεις μήνες.

Μία απαράμιλλη, συλλογική απόπειρα σύλληψης του Χρόνου σε εκθεσιακό χρόνο και χώρο.

Ζωγραφική, φωτογραφία, βίντεο, ποίηση πλαγιοκοπούν την έννοια του Χρόνου. Με καλλιτέχνες ζώντες ή προσφάτως εκλιπόντες, από όλο τον κόσμο.

Ο καθένας με το δικό του ιδεολογικό, πολιτισμικό πρόσημο και διαφορετικό εκφραστικό μέσο. Η έννοια του Χρόνου έτσι εμπλουτίζεται και πυκνώνει δραματικά.

Πρόκειται για αναζήτηση που συνθέτει ένα ιδιαίτερο «ψυχοκινητικό» σύστημα με δική του εσωτερική λογική.

O Xρόνος ρευστοποιείται, αποκτά πολλαπλές κατευθύνσεις και σημεία, κοιτάζει μπροστά και πίσω, πλάγια, περιμετρικά και μετωπικά, ανοίγοντας ένα πεδίο αμέτρητων συσχετίσεων και πιθανοτήτων.

Γλωσσική (προ) μνήμη

Κάθε έργο αποτελεί αυτόνομο σύμπαν που αγγίζει αλληλένδετα θέματα όπως η έννοια της κυκλικότητας, η αυτόχθονη γνώση, τα προγονικά καλέσματα, τα φαντάσματα του μέλλοντος, η επιτάχυνση, το χρονικό πλαίσιο της δημιουργίας: Του είναι και του γίγνεσθαι.

Την ίδια στιγμή, όλα τα επιλεγμένα έργα σχετίζονται μεταξύ τους σε μια διαρκώς εκτυλισσόμενη χορογραφία που επιτρέπει την εναλλαγή συζητήσεων και τη μεταβολή νοημάτων.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, τα έργα της ελληνικής ποιητικής συλλογικότητας ΦΡΜΚ.

Συνθέτει για την έκθεση μια σειρά από πρωτότυπα ποιήματα για το χρόνο και τη γλώσσα που χρησιμοποιούμε για να μιλήσουμε για όλα όσα αυτός επηρεάζει.

Τα ποιήματα εμφανίζονται στον δημόσιο χώρο της πόλης ως αφίσες, στο χώρο της έκθεσης με τη μορφή μιας μικρής έκδοσης και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε ψηφιακή μορφή διευρύνοντας με αυτό τον τρόπο τον διυποκειμενικό χώρο της έκθεσης.

Η ποιητική συλλογή μπορεί να διαβαστεί ως πρόλογος, κύριο μέρος ή υστερόγραφο. Η γλωσσική (προ)μνήμη όλων όσων (θα) έχετε δει(τε).

Το αόρατο δεν έχει ιδιοκτήτη

Ο χρόνος που προτείνεται εντός της έκθεσης είναι μια συσχετιστική εμπειρία, ένα πεδίο ενδιάμεσων καταστάσεων, μια πρόσκαιρη συνύπαρξη.

Όπως γράφει σε απόσπασμα από την ποιητική συλλογή Χρόνος (Time, 2003) η σπουδαία ζωγράφος, εικαστικός, ποιήτρια, δοκιμιογράφος Ετέλ Αντνάν (συριακής καταγωγής Αμερικάνα 1925-2021):

Το αόρατο δεν έχει ιδιοκτήτη
Το όνειρο δεν έχει τοίχους
Και ποτέ δεν κάνει κρύο εκεί

Οι σκιές απλώνονται
Πάνω από το κορμί καθώς κοιμάται
Και ο ουρανός παύει να είναι μπλε, και
το φως περιμένει

Στη ζωγραφική της χρησιμοποίησε το χρώμα για να απεικονίσει τη Φύση, το φως, τα συναισθήματα. Λυρισμός μέσα από την αφαίρεση.

Είχε δηλώσει: «Τα χρώματα για εμένα υπάρχουν ως αυθύπαρκτες οντότητες, σαν μεταφυσικά όντα, όπως τα χαρακτηριστικά του Θεού φανερώνονται σαν μεταφυσικές οντότητες».

Δήλωσαν για το Χρόνο

«Είτε το θέλουμε είτε όχι, ταξιδεύουμε σε μια σπείρα, δημιουργούμε κάτι νέο από αυτό που λείπει», σημείωσε ο βραβευμένος Βιετναμέζος ποιητής (κάτοχος Eliot Prize) και εικαστικός Όσεαν Βουόνγκ (Ocean Vuong) στο δοκίμιο Στη Γη Είμαστε Πρόσκαιρα Υπέροχοι.

O προσφάτως εκλιπών γάλλος φιλόσοφος Jean-Luc Nancy (Ζαν Λίκ Νάνσι) παρατηρεί ότι «ο ίδιος ο χωροχρόνος είναι πρώτα απ’ όλα η δυνατότητα του ‘μαζί’».

Για τον περίφημο γαλλοεβραίο φιλόσοφο Εμανυέλ Λεβινά, «το παρόν διαλύεται και ενώνεται ξανά. αρχίζει; αρχίζει από μόνο του. Έχει παρελθόν, αλλά με τη μορφή της ανάμνησης. Έχει ιστορία, αλλά δεν είναι ιστορία».

Ενώ παραμένει πάντα καίρια η ακρίβεια της ποίησης του Λουίς Κάρολ από την Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων:

«Πόσο καιρό διαρκεί το για πάντα; ρωτάει η Αλίκη. Μερικές φορές, μόνο ένα δευτερόλεπτο, απαντά ο λαγός».

Πληροφορίες

There is nothing inevitable about time

Tavros

Επιμέλεια Μαρία Θάλεια Καρρά

Εγκαίνια:
Πέμπτη 3 Φεβρουαρίου, 16:00-22:00
Έκθεση:
3 Φεβρουαρίου – 7 Μαίου 2022

Ώρες λειτουργίας:
Τετάρτη- Παρασκευή: 12:00-20:00
Σάββατο: 12:00-17:00

Πρόσβαση:
Αναξαγόρα 33 (1ος όροφος), Ταύρος.
Σταθμός ΗΣΑΠ Ταύρος ή Καλλιθέα