Σταύρος Ψυχάρης: Ο «σεβασμός στο νεκρό» και η αλήθεια

Ακούω από τώρα τις αντιδράσεις: «δεν σέβεσαι το νεκρό». Προσπαθώ να κατανοήσω ποια είναι η έννοια του σεβασμού – σε οποιαδήποτε παρόμοια περίπτωση, όχι μόνο αυτή του Σταύρου Ψυχάρη. Δηλαδή, σε ποιο σημείο αθλιότητας σταματά ο σεβασμός και επιτρέπεται η αλήθεια; Ποια είναι η πλάστιγγα, ποιος ζυγίζει τι και με ποια κριτήρια;

Διαβάζω τις νεκρολογίες για τον Ψυχάρη. Άλλες ουδέτερες, άλλες απλά αναφέρονται σε μερικά από τα αρνητικά του στοιχεία. Αυτό που κατά κανόνα αποφεύγεται είναι η εκτίμηση για τις επιπτώσεις της συμπεριφοράς του Σταύρου Ψυχάρη στην φήμη της δημοσιογραφίας. Σ’ αυτό που οι της Άπω Ανατολής ονομάζουν «πρόσωπο».

Δεν αμφιβάλλω ότι θα ακουστούν πολλά για τις δουλειές που μοίρασε, τους δημοσιογράφους που φρόντισε σε δύσκολες οικονομικές στιγμές τους, τους ανθρώπους που προώθησε ποικιλοτρόπως, το φαΐ που έδωσε σε οικογένειες.

Τι άφησε, όμως, ο Σταύρος Ψυχάρης ως υπόδειγμα, ως εντύπωση, ως κληρονομιά;

Είναι σίγουρος ότι η πρώτη λέξη που θα συνδύαζε κανείς με τον όνομα του είναι «διαπλοκή». Κατάφερε να ανελιχθεί στους δαιδαλώδεις διαδρόμους εξουσίας του Συγκροτήματος, φτάνοντας στην κορυφή ως απόλυτος άρχοντας: δικαστής, εισαγγελέας και ένορκος ταυτόχρονα. Για πολλούς αυτό είναι απόδειξη ικανότητας. Αναμφισβήτητα την είχε. Το ερώτημα είναι ποια ικανότητα ακριβώς;

Πολλοί θα πουν της άμεσης προσαρμογής – άλλος τρόπος διατύπωσης της ανηθικότητας — με την έννοια της έλλειψης προσωπικού συστήματος αξιών που καθοδηγούν τις πράξεις. Αν ο Ψυχάρης είχε ένα, αυτό θα ήταν της κατάληψης της εξουσίας και του πλούτου. Βέβαια, για τον ίδιο, τα δύο συνταυτίζονταν.

Κοινωνικά άνετος, απολάμβανε την φήμη του πανίσχυρου που από τα παρασκήνια «ανέβαζε και κατέβαζε κυβερνήσεις».

Η πτώση του απεκάλυψε την τεράστια περιουσία που είχε φτιάξει. Αν οι δημοσιογράφοι και –μετέπειτα—εκδότες μπορούν να φτάσουν σε τέτοια ύψη, είναι απορίας άξιον γιατί το επάγγελμα δεν υποφέρει από συρροή υποψηφίων.

Κυβέρνησε εφημερίδα και Συγκρότημα με σιδερένια πυγμή. Βασικός στόχος του ήταν να μην υπάρχει καμία απολύτως παρέκκλιση από την γραμμή που αυτός χάραζε. Δεν δέχτηκε να απασχολήσει καταξιωμένο δημοσιογράφο με την ξεκάθαρη αιτιολογία «είναι πολύ ανεξάρτητος». Απέλυσε δημοσιογράφο επειδή έγραψε άρθρο που ακροθιγώς και έμμεσα έθιγε επιχειρηματικά συμφέροντα με τα οποία είχε βαθύτατα ταυτιστεί. Υποχρέωσε δημοσιογράφο με την απειλή της απόλυσης να του αποκαλύψει πηγή του—χωρίς να έχει τεθεί κανένα θέμα ακρίβειας του ρεπορτάζ.

Παρομοιώδης ήταν ο πόλεμος κατά του Οικονομικού Ταχυδρόμου. Ποτέ δεν τόλμησε να επιτεθεί προσωπικά στον Γιάννη Μαρίνο. Απλά, υπέσκαψε το μοναδικό περιοδικό ανεξάρτητης γνώμης, με δικαιολογία τα οικονομικά αποτελέσματά του. Επέλεξε να παραβλέψει την επιρροή του Οικονομικού Ταχυδρόμου στην πολιτική και οικονομική ζωή του τόπου – όταν οι βουλευτές διάβαζαν αποσπάσματα των άρθρων του στις Επιτροπές και στην Ολομέλεια της Βουλής, οι επιχειρηματίες αναζητούσαν αν υπήρχε θετική ή αρνητική αναφορά στην δράση τους, οι φοιτητές τον διάβαζαν σχεδόν ως ευαγγέλιο.

Μάταια προσπάθησαν οι διάδοχοι του Μαρίνου να σώσουν το περιοδικό. Η αποδημία του ήταν προδιαγραμμένη. Ο λόγος ήταν απλός: ο Οικονομικός Ταχυδρόμος ήταν ανεξάρτητος. Η ανεξαρτησία γνώμης δεν ανήκε στο αξιακό σύστημα του Σταύρου Ψυχάρη.

Αυτή είναι η μορφή της δημοσιογραφίας που έχει αφήσει ως κληροδότημα –για όποιον θελήσει να τον μιμηθεί. Τα αποκαλυπτήρια της δράσης του πρόσφεραν ένα ακόμη ατράνταχτο επιχείρημα σ’ αυτούς που θεωρούν ότι η Τέταρτη Εξουσία έχει χάσει την ηθική της πυξίδα.

Ο Σταύρος Ψυχάρης δεν πρόσφερε στην δημοσιογραφία. Την απομείωσε ως προς την αξιοπιστία της.  Το πλήγμα του θα μπορούσε να ήταν και θανάσιμο.

Διαβάστε επίσης

Η προοπτική για τα επιτόκια και τον πληθωρισμό