Διάβαζα αυτές τις ημέρες για κάτι εξωφρενικά νούμερα σχετικά με τον πλούτο των Ελλήνων. Μία εταιρεία συμβούλων τοποθέτησε τον μέσο όρο πολύ κοντά στα 125.000 ευρώ ανά κάτοικο, ως καθαρή θέση αφού είχαν αφαιρεθεί όλες οι υποχρεώσεις.

Αναγνωρίζοντας την ανοησία αυτού του μέσου όρου (οι πολύ πλούσιοι τον αυξάνουν υπέρμετρα) η εταιρεία κάνει προσπάθεια να προσαρμόσει τα μεγέθη με βάση μία…ίση κατανομή ότι δήθεν το 50% του πληθυσμού είναι πλούσιο και το άλλο 50% φτωχό—λες κι αυτό κάτι θα σημαίνει πέρα από το να επιβεβαιώσει την ανισότητα. 

Αυτά τα παιγνίδια δικαιώνουν το περίφημο απόφθεγμα του Mark Twain  ότι υπάρχουν τρία είδη ψεμάτων: τα ψέματα, τα καταραμένα ψέματα και η στατιστική. Και επιβεβαιώνουν τον Nassim Nicholas Taleb για την ηλιθιότητα της καμπύλης ομαλής κατανομής – την γνωστή  γραμμή καμπάνας (bell curve). 

Αφήνω κατά μέρος το γεγονός της κατανομής του πλούτου, ή ότι στα μεγέθη αυτά περιλαμβάνονται οι λογιστικές τιμές ακινήτων και μετοχών καθώς και ότι η εικόνα είναι φωτογραφία-ενσταντανέ: περιγράφει μία στιγμή, την στιγμή της μέτρησης. Αν μετά καταρρεύσουν οι τιμές  των assets τότε τίποτα δεν ισχύει.

Τι μπορούμε να πούμε για τον πλούτο των Ελλήνων, λοιπόν; Προτιμώ να δω την μακροοικονομική εικόνα, διότι αυτή μας λέει τι κάνουμε συνολικά, χωρίς μέσους όρους. Και δεν αναφέρομαι ούτε καν στο ΑΕΠ αλλά στο μέγεθος που μετρά το πραγματικά διαθέσιμο εισόδημα – δηλαδή το καθαρό εθνικό εισόδημα – στην καθιερωμένη αγγλική ονομασία net national income (NNI). 

Ποια είναι η διαφορά; Το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ) μετρά το σύνολο της παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών μιας χώρας, ανεξάρτητα από το ποιος κατέχει τα μέσα παραγωγής.  Η κατοχή έχει σημασία, διότι αν το μέσο παραγωγής (π.χ. ένα εργοστάσιο) είναι ιδιοκτησία μη Έλληνα κι αυτός δικαιωματικά εξάγει μέρος ή το σύνολο των κερδών του, τότε κατά τούτο ο πλούτος της χώρας μειώνεται.

Η παγκόσμια συζήτηση για την σημασία του ΑΕΠ διανύει δεκαετίες τώρα και δεν αφορά μόνο τον τρόπο μέτρησης και την σημασία του αλλά επίσης ερωτήματα για το γεγονός ότι δεν μπορεί να λάβει υπόψη του ποιοτικά στοιχεία και το κόστος τους ή όφελος τους – όπως, π.χ., την ποιότητα ζωής, την επιβάρυνση από την κυκλοφορία οχημάτων κοκ. 

Πολλοί οικονομολόγοι χρησιμοποιούν πλέον το ΝΝΙ στους υπολογισμούς τους που είναι το εισόδημα που πραγματικά εισπράττουν οι κάτοικοι μιας χώρας, μετά την αφαίρεση της απόσβεσης κεφαλαίου και την προσθαφαίρεση των καθαρών εισοδημάτων από και προς το εξωτερικό.  

Στην τριετία 2000-2002 για παράδειγμα, το ΝΝΙ ήταν υψηλότερο από το ΑΕΠ κι αυτό σήμαινε πως τελικά εισπράτταμε από το εξωτερικό περισσότερα απ’ ότι εμείς πληρώναμε στους μη Έλληνες. Μπορεί, επίσης να σημαίνει ότι είχαμε πολύ χαμηλές αποσβέσεις ή και χαμηλές επενδύσεις. 

Από το 2004 και μετά, όμως, η κατάσταση αλλάζει δραματικά. Το καθαρό διαθέσιμο εισόδημα μειώνεται διαρκώς  με αποτέλεσμα π.χ. το 2021 να έχουμε ΑΕΠ $ 216 δισ. και καθαρό διαθέσιμο εισόδημα μόλις $155 δισ. Δηλαδή, για να το θέσουμε πολύ απλά, οι αποσβέσεις (η φθορά παγίου κεφαλαίου) είναι μεγαλύτερες από τα καθαρά εισοδήματα που έρχονται από το εξωτερικό, ή/και ότι η χώρα πληρώνει περισσότερα στο εξωτερικό απ’ όσα εισπράττει. 

Σημασία έχει ότι μπορεί κάθε χρόνο να παράγουμε περισσότερα, αλλά το εισόδημα που καταλήγει στην τσέπη μας είναι κάθε χρόνο μικρότερο. Αυτό συμβαίνει διότι πληρώνουμε τόκους στο εξωτερικό, πολλές επιχειρήσεις έχουν ξένους μετόχους και εξάγουν τα κέρδη τους, οι αποσβέσεις ιδιαίτερα στην ενέργεια και στις μεταφορές (π.χ. μεγάλα οδικά έργα) είναι υψηλές.

Σε γενικές γραμμές παράγουμε κάθε χρόνο περίπου 250 δισ. ευρώ και μας μένουν στην χώρα περίπου 160 δισ. ευρώ. Λαμβάνοντας υπόψη ότι οι αποσβέσεις κατά κανόνα και ειδικά στα τελευταία χρόνια καλύπτον περίπου το 16% του ΑΕΠ, τότε το εισόδημα που φεύγει και λόγω του μοντέλου ανάπτυξης με τις εξαγορές και συγχωνεύσεις όπου πρωτοστατούν οι μη Έλληνες ανέρχεται χονδρικά σε 50 δισ. ευρώ. 

Η απάντηση στο πρόβλημα είναι σαφής: χρειαζόμαστε επενδύσεις τα μορφής greenfield investment, ώστε μολονότι τα κέρδη μπορεί να εξάγονται, η παραγωγή θα αυξάνεται και οι υποδομές θα βελτιώνονται. Αυτό το διπλό όφελος μπορεί να το απεικονίσει ως ένα βαθμό το ΑΕΠ.  Η κυβέρνηση φαίνεται να επικεντρώνεται στις μεγάλες επενδύσεις στην ενέργεια, στην τεχνολογία μέσω των data centers, στην πολεμική βιομηχανία. Είναι η σωστή κατεύθυνση αλλά δεν αντιμετωπίζει τα ολιγοπώλια που έχουν δημιουργηθεί σε άλλους τομείς – όπως στα τρόφιμα – όπου η εξαγωγή  κερδών συνεπάγεται στέρηση εισοδήματος για τον πολίτη.  

Η αλλαγή μοντέλου ανάπτυξης πολύ εύκολα λέγεται, βέβαια, εξαιρετικά δύσκολα επιτυγχάνεται, όμως,  στην σημερινή εποχή της έστω ατελούς λόγω γεωπολιτικών συνθηκών παγκοσμιοποίησης. Αυτό είναι, εξάλλου, ένα από τα πιο σημαντικά μειονεκτήματά της. Η συγκεκριμένη χρονική περίοδος με την ανάδειξη της στρατηγικής θέσης της Ελλάδος και τους ευρωπαϊκούς εξοπλισμούς προσφέρεται όμως για αλλαγές που μεταμορφώνουν και το οικονομικό επιτελείο δείχνει να το έχει αναγνωρίσει. Να ελπίζεται  ότι η Ν.Δ. ως κόμμα θα ακολουθήσει;  Θα ήταν ευχής έργο. Για την αντιπολίτευση δεν γίνεται λόγος.  

Διαβάστε επίσης

Από Νέα Υόρκη στην Αθήνα: ο Μαμντάνι και το τέλος των ταμπελών

Ο Κωστής Χατζηδάκης και η αόρατη ψηφιακή γραφειοκρατία

Ο Θεοδωρόπουλος του ΣΕΒ, ο Aghion του Νόμπελ και η παραγωγικότητα