Τα μεγάλα μουσεία αλλάζουν, η γραφειοκρατία καταργείται, η αυτοτέλεια έρχεται – Ολόκληρο το σχέδιο νόμου

Έφθασε η ώρα. Πέντε μεγάλα μουσεία της χώρας, πρόκειται να μετατραπούν σε Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου, σύμφωνα με το σχέδιο νόμου που συνέταξε το υπουργείο Πολιτισμού.

Για την ακρίβεια πρόκειται για «ίδρυση» Ν.Π.Δ.Δ. του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης, του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου, του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου στην Αθήνα και του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού στη Θεσσαλονίκη. Σύμφωνα με το σχέδιο νόμου τα μουσεία θα συνιστούν «μορφές οργάνωσης της κρατικής μέριμνας για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας, δεν θα έχουν κερδοσκοπικό χαρακτήρα και θα απολαμβάνουν όλων των διοικητικών και δικαστικών ατελειών, καθώς και των δικονομικών και ουσιαστικών προνομίων του Δημοσίου». Εκπληρώνεται έτσι ένας βασικός στόχος για την αναβάθμιση των μουσειακών αυτών ιδρυμάτων, ώστε να περάσουν σε μια νέα εποχή, που ορίζεται από αυξημένες απαιτήσεις, τόσο όσον αφορά τη λειτουργία τους όσο και στην πληρέστερη ανάδειξη του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού και των επιτευγμάτων του.

Η μετατροπή μεγάλων μουσείων σε Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου είναι ένα ζήτημα, που συζητείται εδώ και πολλά χρόνια, από το 1997 για την ακρίβεια, καθώς την εποχή εκείνη όλα τα μεγάλα κρατικά μουσεία στην Ευρώπη είχαν αλλάξει καθεστώς, υποστηριζόμενα μεν από το κράτος αλλά ξεφεύγοντας από τον ασφυκτικό εναγκαλισμό του σε οικονομικό και διοικητικό επίπεδο. Οι συνθήκες στην Ελλάδα όμως άρχισαν να ωριμάζουν με την κυβέρνηση Κυριάκου Μητσοτάκη.

Όπως έχει αναφέρει μάλιστα ο Πρωθυπουργός, πρόκειται για μία παρέμβαση που αφαιρεί γραφειοκρατία και προσθέτει στα μεγάλα, εμβληματικά μουσεία αυτοτέλεια, πάντα υπό την εποπτεία του υπουργείου Πολιτισμού.  Η μετατροπή των πέντε μεγάλων μουσείων της χώρας σε Ν.Π.Δ.Δ. ήταν εξάλλου στα βασικά ζητήματα παρέμβασης στον πολιτισμό που είχε αναγγείλει η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη αμέσως από την ανάληψη της θητείας της.

Πρόκειται για μία πρόκληση εκσυγχρονισμού υπό τη σκέπη του κράτους, που παρέχει όλα τα εχέγγυα για την μετάβαση  των μουσείων από περιφερειακές υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού που είναι σήμερα, σε εποπτευόμενους φορείς του. Όπως το Μουσείο Ακρόπολης, η επιτυχημένη πορεία του οποίου εδώ και δεκατρία χρόνια είναι κάτι που δεν μπορεί να αμφισβητηθεί.

Όσον αφορά εξάλλου το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, τη ναυαρχίδα των μουσείων της χώρας, η προγραμματιζόμενη επέκταση και αναβάθμισή του σε συνδυασμό με την αλλαγή του καθεστώτος διοίκησής του αναμένεται να οδηγήσει σε θεαματική βελτίωση της λειτουργίας  και της ακτινοβολίας του, ώστε να λάβει την πρώτη θέση που του αξίζει και μεταξύ των επισκεπτών, Ελλήνων και ξένων.

Η γενική εικόνα

Σε γενικές γραμμές το σχέδιο νόμου προβλέπει τα συνήθη για ένα Ν.Π.Δ.Δ. δηλαδή την διοίκησή του από ένα Διοικητικό Συμβούλιο που θα ορίζεται από το υπουργό Πολιτισμού και Γενικό Διευθυντή, που θα προκύπτει από υποψηφιότητες που θα ανταποκριθούν σε πρόσκληση ενδιαφέροντος. Θα υπάρξει βεβαίως Οργανισμός λειτουργίας ενώ ιδιαίτερη μέριμνα λαμβάνεται για τους ήδη υπαλλήλους των συγκεκριμένων μουσείων ώστε να μην χάσουν καθ΄ οιονδήποτε τρόπο τα κεκτημένα τους. Οι σκοποί λειτουργίας των μουσείων διευρύνονται, ακόμη και με την δημιουργία παραρτημάτων ενώ οι πόροι θα προέρχονται από τα έσοδα των εισιτηρίων, πωλητηρίων κ.λ.π αλλά και από επιχορηγήσεις του υπουργείου Πολιτισμού, επίσης δωρεές, χορηγίες κ.ά.

Παρ΄όλα αυτά υπάρχουν ήδη αντιδράσεις από την πλευρά της αξιωματικής Αντιπολίτευσης, που θεωρεί, ότι τα μουσεία πρέπει να παραμείνουν σε στενή εξάρτηση από το υπουργείο Πολιτισμού, δηλαδή το κράτος. Παράλληλα υπάλληλοι των μουσείων αντιδρούν στην ενδεχόμενη αλλαγή του καθεστώτος λειτουργίας τους προβάλλοντας ανησυχία αναφορικά με την εργασία τους, παρ΄ότι το νομοσχέδιο καλύπτει τα δικαιώματά τους εξαιρετικά. Εχθές έγινε στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο συγκέντρωση των εργαζομένων, που αντιτίθενται στο νομοσχέδιο ενώ από τους ομιλούντες ακούσθηκαν και απρέπειες. Προετοιμάζεται εξάλλου και ανάλογη συγκέντρωση  του φυλακτικού προσωπικού των μουσείων.

Η διοίκηση             

Αναλυτικά και σύμφωνα με το νομοσχέδιο:

Τα μουσεία θα διοικούνται από Διοικητικό Συμβούλιο και Γενικό Διευθυντή. Το Δ.Σ. θα είναι αρμόδιο για την άσκηση της πολιτικής του μουσείου στο πλαίσιο του Οργανισμού Λειτουργίας του και της δημόσιας πολιτικής ως προς την προστασία και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας που χαράσσεται αποκλειστικά από το υπουργείο Πολιτισμού. Πρόκειται για επταμελές όργανο τετραετούς θητείας (με ανανέωση για δύο θητείες)που θα έχει πρόεδρο και αντιπρόεδρο, οι οποίοι θα επιλέγονται μεταξύ προσωπικοτήτων και με κριτήριο τη συμβολή τους στον επαγγελματικό ή κοινωνικό χώρο τους. Επίσης, τρία μέλη θα επιλέγονται μεταξύ προσωπικοτήτων, δύο θα  προέρχονται από υπαλλήλους του υπουργείου Πολιτισμού ή των εποπτευομένων φορέων του (αρχαιολόγοι, μηχανικοί, διοικητικοί) ενώ ο γραμματέας θα είναι υπάλληλος του μουσείου.

Ο Γενικός Διευθυντής θα έχει στην ευθύνη του τον επιστημονικό, ερευνητικό και διοικητικό προγραμματισμό του μουσείου και θα μεριμνά για την υλοποίησή του, σύμφωνα με τους σκοπούς και την πολιτιστική και οικονομική πολιτική του, πάντα στο πλαίσιο της δημόσιας πολιτικής της χώρας ως προς την προστασία και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς. Ο διορισμός του γενικού διευθυντή θα γίνεται κατόπιν δημόσιας ή δημόσιας διεθνούς πρόσκλησης εκδήλωσης ενδιαφέροντος από το Δ.Σ. του Μουσείου, μετά από έγκρισή της από τον υπουργό Πολιτισμού . Η θητεία του θα είναι τριετής με ανανέωση έως δύο φορές. Στα προσόντα του γενικού διευθυντή εξάλλου θα περιλαμβάνονται το πτυχίο Ανωτάτης Εκπαίδευσης (ελληνικό ή ισότιμο ξένο) στην Προϊστορική, Κλασική ή Βυζαντινή Αρχαιολογία, ανάλογα με το αντικείμενο των συλλογών του μουσείου, καθώς και διδακτορικό στην Μουσειολογία, στην Ιστορία της Τέχνης ή άλλη συναφή επιστήμη. Επίσης θα πρέπει να έχει άριστη γνώση της ελληνικής γλώσσας και δημοσιεύσεις επιστημονικών εργασιών στην Ελλάδα ή διεθνώς στην ελληνική γλώσσα, ενώ απαραίτητη θα είναι και η άριστη γνώση μιας δεύτερης γλώσσας, κράτους μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ο διευθυντής

Στη θέση του Γενικού Διευθυντή ενός μουσείου μπορεί να διορίζεται και υπάλληλος του Δημοσίου, των Ν.Π.Δ.Δ. ή του ευρύτερου δημόσιου τομέα, εφόσον έχει τα απαιτούμενα προσόντα. Στην περίπτωση αυτή θα θεωρείται αυτοδίκαια αποσπασμένος στη νέα του θέση ενώ μετά τη λήξη της θητείας του, θα επανέρχεται στην υπηρεσία του. (Ο χρόνος υπηρεσίας στη θέση αυτή λογίζεται ως πραγματική υπηρεσία στην οργανική θέση του υπαλλήλου).  Ο Γενικός Διευθυντής του Μουσείου θα διορίζεται με απόφαση του υπουργού Πολιτισμού.

Οι διευθύνσεις εξάλλου κάθε μουσείου θα είναι πέντε: Διεύθυνση Συλλογών και Εκθέσεων, Διεύθυνση Διοικητικής και Οικονομικής Υποστήριξης, Διεύθυνση Εκδόσεων και Ψηφιακών Εφαρμογών,  Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών,  Διεύθυνση Επικοινωνίας και Υποδοχής Επισκεπτών. Όσον αφορά τις οργανικές θέσεις των μουσείων θα καλύπτονται με προσλήψεις, μετατάξεις ή αποσπάσεις μόνιμου προσωπικού ή προσωπικού με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου που υπηρετεί στο δημόσιο και στον ευρύτερο δημόσιο τομέα.

Η μετάβαση των υπαλλήλων

Με ιδιαίτερη προσοχή έχει μελετηθεί εξάλλου η μετάβαση στο νέο καθεστώς αναφορικά με την εύρυθμη λειτουργία των μουσείων αλλά και την διατήρηση των  θέσεων των υπαλλήλων.

Συγκεκριμένα: Κατά την πρώτη εφαρμογή του νόμου, ο Γενικός Διευθυντής κάθε μουσείου διορίζεται με απόφαση του υπουργού Πολιτισμού, που θα εκδοθεί εντός ενός μηνός από την δημοσίευση του νόμου. Η θητεία του θα διαρκέσει ως τον διορισμό του διευθυντή που θα προκύψει μετά την πρόσκληση ενδιαφέροντος και πάντως ως τρία χρόνια το πολύ. Όσον αφορά τα μέλη του πρώτου ΔΣ θα διορισθούν με απόφαση του υπουργού Πολιτισμού, επίσης εντός ενός μηνός από τη δημοσίευση του νόμου, ενώ μέσα σε διάστημα δέκα ημερών θα πρέπει να έχει συγκροτηθεί σε σώμα.

Επιπλέον οι οργανικές θέσεις του προσωπικού που απασχολείται τώρα στα μουσεία παραμένουν στη Γενική Διεύθυνση του υπουργείου Πολιτισμού, όπου ήταν κατανεμημένες και ανακατανέμονται σε άλλες υπηρεσίες αυτής. Το προσωπικό των οργανικών αυτών θέσεων εξακολουθεί να παρέχει υπηρεσία ασκώντας τα καθήκοντα που ασκούσε, κατά τη δημοσίευση του νόμου, στο πλαίσιο της εξακολούθησης της λειτουργίας του μουσείου θεωρούμενο αυτοδίκαια αποσπασμένο, δυνάμει του νόμου και χωρίς άλλη διοικητική διαδικασία. Αυτό θα ισχύσει ως το πέρας της προθεσμίας ανταπόκρισης στην πρόσκληση.

Να σημειωθεί έτσι, ότι ο χρόνος της αυτοδίκαιης αυτής απόσπασης των υπαλλήλων λογίζεται ως χρόνος υπηρεσίας στην οργανική τους θέση και οι κάθε είδους αποδοχές τους εξακολουθούν να βαρύνουν αποκλειστικά τον προϋπολογισμό του υπουργείου Πολιτισμού.

Η στελέχωση

Το αργότερο εντός ενός μηνός από το διορισμό του, ο Γενικός Διευθυντής κάθε μουσείου θα απευθύνει προς το μόνιμο και με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου προσωπικό πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος για την υπηρεσιακή στελέχωση του μουσείου. Με την προθεσμία απάντησης να μην υπερβαίνει τους δύο μήνες.

Για όσους υπάλληλους ανταποκριθούν θετικά στην πρόσκληση, θεωρείται ότι παρατείνεται αυτοδίκαια, κατά παρέκκλιση και χωρίς άλλη διοικητική διαδικασία η απόσπασή τους έως τη δημοσίευση του Οργανισμού κάθε μουσείου. Οι οργανικές θέσεις των υπαλλήλων αυτών καταργούνται με την με οποιοδήποτε τρόπο αποχώρησή τους από την υπηρεσία.

Όσον αφορά τους υπαλλήλους που δεν θα ανταποκριθούν θετικά στην πρόσκληση, θεωρείται ότι παρατείνεται αυτοδίκαια, κατά παρέκκλιση και χωρίς άλλη διοικητική
διαδικασία η απόσπασή τους, για διάστημα τριών ετών από τη λήξη της προθεσμίας της πρόσκλησης, με δυνατότητα παράτασης ενός έτους.

Μετά το πέρας του συνολικού χρόνου παράτασης της απόσπασης, κατόπιν αίτησης του υπαλλήλου και μετά από απόφαση του Δ.Σ. του μουσείου, είναι δυνατή η μεταφορά της οργανικής θέσης αυτού από το υπουργείο Πολιτισμού στο μουσείο.

Οι οργανικές θέσεις

Μετά τη δημοσίευση του Οργανισμού κάθε μουσείου, οι οργανικές θέσεις των υπαλλήλων, που ανταποκρίθηκαν θετικά στην πρόσκληση και των οποίων η σχετική αίτηση έγινε δεκτή από το Δ.Σ. μεταφέρονται αυτοδίκαια και χωρίς άλλη διαδικασία στις υπηρεσίες του μουσείου σε αντίστοιχους κλάδους, θέσεις και ειδικότητες, κατά παρέκκλιση των διατάξεων. Για την αυτοδίκαιη μεταφορά εκδίδεται και  κοινή διαπιστωτική πράξη του Γενικού Διευθυντή και του αρμόδιου οργάνου του φορέα προέλευσης, η οποία δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Ακολούθως, το σύνολο του προσωπικού τοποθετείται στις προβλεφθείσες θέσεις του Οργανισμού και παρέχει υπηρεσία σε αυτές, σύμφωνα με απόφαση του Γενικού Διευθυντή του μουσείου.
Έως τις προσλήψεις νέου προσωπικού για τις οργανικές θέσεις του Οργανισμού των μουσείων είναι δυνατή η κάλυψη αυτών με αποσπάσεις μονίμου προσωπικού και προσωπικού με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου του δημοσίου και του ευρύτερου δημοσίου τομέα, για διάστημα δύο ετών, δυνάμενο να παραταθεί για έξι μήνες. Το προσωπικό  αυτό θα διατηρεί το μισθολογικό και συνταξιοδοτικό καθεστώς που το διέπει προ της απόσπασης.

Οι σκοποί

Στους σκοπούς των μουσείων πέρα από τη φύλαξη, συντήρηση, έκθεση και προβολή των συλλογών τους, περιλαμβάνονται επίσης η συγκρότηση συλλογής κινητών μνημείων, έργων τέχνης, που να σχετίζονται με τις συλλογές του μουσείου, η διοργάνωση μόνιμων και περιοδικών εκθέσεων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Επίσης η δημιουργία χώρων συντήρησης και καλλιτεχνικών εργαστηρίων, ερευνητικά και εκπαιδευτικά προγράμματα, η δημιουργία βάσης δεδομένων σε ψηφιακή μορφή, η διοργάνωση, συμμετοχή, υποδοχή, φιλοξενία διαλέξεων, ημερίδων, συνεδρίων, σεμιναρίων, προβολών, παραστάσεων, συναυλιών, εκδηλώσεων και άλλων δράσεων πολιτιστικού, καλλιτεχνικού και διεπιστημονικού χαρακτήρα.

Ακόμη προβλέπεται η δυνατότητα ίδρυσης παραρτημάτων στο εσωτερικό και το εξωτερικό, τα οποία θα πρέπει να πληρούν τις επιστημονικές, καλλιτεχνικές, τεχνικές και φυλακτικές ανάγκες τους, καθώς επίσης να υπάρχει μέριμνα και παρακολούθηση της καλής και ασφαλούς λειτουργίας τους.

Οι πόροι

Οι πόροι των μουσείων θα προέρχονται από τα εισιτήρια των επισκεπτών, τις εκθέσεις, ξεναγήσεις, εκδηλώσεις, προβολή οπτικοακουστικού υλικού κλπ, γενικά δηλαδή από δραστηριότητες συμβατές προς τη φύση και τους σκοπούς των μουσείων. Επίσης από τη δημιουργία και τη διαχείριση αναψυκτηρίων, εστιατορίων και πωλητηρίων
σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους, από επιχορηγήσεις για τις ανάγκες του Μουσείου από τον προϋπολογισμό του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, από εθνικές και διεθνείς επιχορηγήσεις, όπως και της  Ευρωπαϊκής Ένωσης και από προσόδους από τη συμμετοχή του μουσείου σε αντίστοιχα προγράμματα. Ακόμη από δωρεές, χορηγίες, κληρονομιές, κληροδοσίες και κάθε είδους τακτικές ή έκτακτες εισφορές. Τέλος από την διάθεση απλών αντιγράφων των συλλογών του μουσείου, καθώς και από τη μίσθωση δικαιωμάτων χρήσης οπτικοακουστικών μέσων στους χώρους του.

Διαβάστε επίσης:

Στα ίχνη του Γιάννη Σακελλαράκη – Μια ταινία για τον σπουδαίο αρχαιολόγο

Λάρι Γκαγκόζιαν: Ο άνθρωπος που έμαθε τέχνη στους Ρώσους ολιγάρχες