Σε μια εποχή που οι ρυθμοί ξεφεύγουν και τα ερεθίσματα πολλαπλασιάζονται με ταχύτητες που ξεπερνούν την ανθρώπινη προσοχή, η ανάγκη για εσωτερικό χώρο –όχι απαραίτητα ησυχία, αλλά σιωπή– γίνεται πιο επιτακτική από ποτέ. Μέσα σε αυτό το αστικό και ψηφιακό περιβάλλον που καθημερινά μας αποσπά, η έκθεση «Οι Ήχοι της Σιωπής» στη γκαλερί a.antonopoulou.art λειτουργεί σαν ένα αντίβαρο. Όχι ως απόδραση, αλλά ως μια νέα συνθήκη αντίληψης. Μια πρόταση για να δούμε, να ακούσουμε και να αισθανθούμε αλλιώς.
Η επιμελήτρια, Α. Κοροξενίδη, συγκεντρώνει δεκαοκτώ Έλληνες καλλιτέχνες οι οποίοι διερευνούν τη σιωπή όχι ως απουσία του ήχου αλλά ως ένα ενεργό, πολυεπίπεδο πεδίο όπου αναπνέουν μνήμες, ίχνη, ιστορίες και σχέσεις. Πολλά έργα δημιουργήθηκαν αποκλειστικά για την έκθεση, κάτι που γίνεται φανερό από την ενιαία, σχεδόν οργανική ροή με την οποία συνυπάρχουν. Δεν έχουμε να κάνουμε με μια απλή ομαδική παρουσίαση∙ πρόκειται για μια συνεκτική σύνθεση που λειτουργεί σαν ένας ενιαίος ζωντανός οργανισμός.
Η σιωπή ως εμπειρία, όχι ως κενό
Η έκθεση αναπτύσσεται γύρω από μια βασική ιδέα: η σιωπή δεν είναι κενότητα, ούτε παύση. Είναι μια κατάσταση με δικούς της ρυθμούς, αντιθέσεις, εντάσεις και μεταμορφώσεις. Η σιωπή μπορεί να γίνει τόπος αυτοσυνειδησίας, γαλήνης ή επιθυμίας, αλλά ταυτόχρονα να λειτουργήσει ως μηχανισμός εξουσίας, ως ανάμνηση ενός τραύματος ή ως σημείο όπου το παρελθόν και το μέλλον αλληλεπιδρούν.
Οι «ήχοι» της σιωπής δεν ακούγονται∙ υπονοούνται. Μπορεί να είναι μια ανάσα που διακόπτεται, μια σκιά που επιστρέφει, μια μνήμη που ανασύρεται, ένα συναίσθημα που δεν ειπώθηκε ποτέ. Σε πολλά έργα, ο θεατής νιώθει πως κάτι έχει συμβεί ή πρόκειται να συμβεί. Η σιωπή δεν είναι παθητική∙ είναι ενεργή.
Η επιμέλεια δεν ενδιαφέρεται να «εικονογραφήσει» τη σιωπή, αλλά να την αναδείξει ως δομικό στοιχείο μέσα στα ίδια τα υλικά της τέχνης: στο φως, στο χρώμα, στη διάταξη του χώρου, στη διακοπή μιας μορφής, στη διαφάνεια ή στη θολότητα μιας επιφάνειας. Η σιωπή γίνεται ο τρόπος με τον οποίο βλέπουμε και όχι το θέμα που βλέπουμε.
Όταν η μνήμη μιλά: η σιωπή ως ημερολόγιο μιας εποχής
Ανάμεσα στα έργα που ξεχωρίζουν για τη διαχείριση του χρόνου και της μνήμης βρίσκεται η σιωπηλή super–8mm ταινία της Λήδας Παπακωνσταντίνου. Γυρισμένη σε ένα λούνα παρκ στο Λονδίνο στις αρχές του 1971, λίγο πριν η καλλιτέχνις επιστρέψει στην Αθήνα, η ταινία λειτουργεί σαν μια κρυπτογραφημένη επιστροφή σε μια εποχή που φαινομενικά ήταν ξέγνοιαστη, αλλά κουβαλούσε τις δικές της προσωπικές και πολιτικές εντάσεις. Τα χαμένα ίχνη της νεότητας, οι αποχαιρετισμοί, οι μικρές τελετουργίες φιλίας και η αίσθηση του μεταιχμίου δημιουργούν μια σιωπή γεμάτη νόημα.
Στο εντελώς αντίθετο άκρο, αλλά με την ίδια πυκνότητα συναισθήματος, το έργο του Κώστα Χριστόπουλου αποτυπώνει στιγμές μιας ερωτικής συνεύρεσης σε ασπρόμαυρα, αποσπασματικά πλάνα. Η σιωπή εδώ είναι ένα είδος εσωτερικής πληρότητας. Οι παύσεις ισοδυναμούν με εξομολογήσεις. Η εγγύτητα και η απόσταση, η επιθυμία και η ανάμνησή της, δημιουργούν έναν χώρο όπου το σώμα και ο χρόνος υπάρχουν σε απόλυτη ισορροπία.
Η σιωπή ως κρυμμένη γλώσσα
Η Νίνα Παπακωνσταντίνου επιλέγει μια εντελώς διαφορετική διαδρομή. Αντλώντας έμπνευση από τη σιωπηρή λειτουργία των παραμυθιών, δημιουργεί μια «γραφή» βασισμένη όχι στις λέξεις αλλά στα κενά ανάμεσά τους. Τα διάκενα, ο λευκός χώρος, τα μικρά διαλείμματα της ανάγνωσης μετατρέπονται σε μια νέα γλώσσα – εκείνη που εκφράζει όσα οι λέξεις αδυνατούν. Η σιωπή της Παπακωνσταντίνου δεν είναι κενό: είναι αποκάλυψη.
Παρόμοια αίσθηση «μεταξύ πραγματικού και φανταστικού» προκαλεί και το έργο της Κατερίνας Αποστολίδου, μια μυστική υβριδική εικόνα όπου φωτογραφία, σχέδιο και ζωγραφική συνυπάρχουν σε μια κατάσταση διαρκούς αιώρησης. Ένα κλειστό, απαλό σχήμα στο κέντρο μοιάζει με μια πόρτα. Δίπλα του υπάρχει η φράση The threshold for going in and out. Εδώ η σιωπή λειτουργεί σαν ένα πέρασμα ανάμεσα στο μέσα και το έξω, ανάμεσα στο παρελθόν και σε αυτό που περιμένουμε να συμβεί.
Υδάτινες και υπόγειες σιωπές: όταν το αόρατο γίνεται ορατό
Η Δανάη Στράτου, συνεχίζοντας τη μακροχρόνια έρευνά της πάνω στη φυσική ροή του νερού, παρουσιάζει χαρακτικά που ιχνηλατούν τις υπόγειες διαδρομές των υδάτινων ρευμάτων. Η σιωπή εδώ δεν είναι στατικότητα: είναι μια αέναη, υπόγεια κίνηση που δεν βλέπουμε αλλά υπάρχει. Το βίντεο Concentric Circle, καταγραφή ενός έργου σε λίμνη της Νότιας Αφρικής, εντείνει αυτή την αίσθηση του μακρόκοσμου που λειτουργεί ανεξάρτητα από την ανθρώπινη παρουσία.
Στη σιωπή της φύσης επιστρέφει και ο Αλέξανδρος Ψυχούλης, συλλέγοντας τα απομεινάρια της προνύμφης των τζιτζικιών και τους εξωσκελετούς που αφήνουν όταν πεθαίνουν. Αυτά τα ελάχιστα θραύσματα μιλούν για κύκλους ζωής, για ήχους που κάποτε υπήρξαν, για την άπληστη ηρεμία της φύσης όταν ο άνθρωπος απουσιάζει.
Από τον ψυχικό χώρο στο αρχετυπικό βλέμμα
Ο Δημήτρης Εφέογλου, μέσα από το έργο της σειράς One Breath, ανακαλεί ένα δάσος της παιδικής του ηλικίας. Δεν πρόκειται όμως για τοπίο, αλλά για ψυχικό τόπο: μια ανάμνηση που δεν είναι ποτέ ίδια, μια σιωπή που έχει πια μετασχηματιστεί σε εσωτερικό ρυθμό.
Ο Βασίλης Βασιλακάκης δημιουργεί μια εικόνα που μοιάζει με επιστροφή στην αρχή όλων των πραγμάτων. Το βλέμμα, καθαρό και αδιαμεσολάβητο, συναντά τη σιωπή ως πρωταρχική συνθήκη της ύπαρξης. Δεν υπάρχει αφήγηση, μόνο μια αρχή.
Αυτό το «ελάχιστο» επανέρχεται και στις λεπτεπίλεπτες ζωγραφιές του Παναγιώτη Κουλουρά, που θυμίζουν αναστεναγμούς της φύσης: μίσχοι και χορτάρια ζωγραφίζονται σαν μικρές παύσεις, σαν στιγμές διαλογισμού που περιέχουν και χρόνο και αναπνοή.
Η σιωπή ως μνήμη, ως ίχνος, ως υπόσχεση
Το έργο του Νίκου Καναρέλη, ένα λευκό τριαντάφυλλο πάνω σε μαύρο φόντο, μοιάζει να επιπλέει σε μια αχλή φωτός. Το λουλούδι γίνεται ανάμνηση, υπόσχεση, απόηχος μιας συνάντησης, μυστική γλώσσα ενός συναισθήματος που έχει σιωπήσει αλλά δεν έχει χαθεί.
Στη «νεκρή φύση» του Ανδρέα–Ράγκναρ Κασάπη, τα αντικείμενα ρέουν το ένα μέσα στο άλλο δημιουργώντας μια εικόνα που θυμίζει παλίμψηστο μνήμης. Η ατμόσφαιρα –το stimmung– γίνεται το κεντρικό νόημα: ένας απόηχος που παραμένει αφού ο ήχος έχει πια χαθεί.
Η Φωτεινή Πούλια δημιουργεί μια μικρή σκηνή που μοιάζει καθημερινή: μια κουζίνα, με θέα προς τα έξω. Όμως η νυχτερινή ατμόσφαιρα, σχεδόν τελετουργική, μετατρέπει αυτή την οικειότητα σε σιωπηλή αναμονή. Κάτι συνέβη ή πρόκειται να συμβεί. Ο τόπος ανασαίνει.
Αγγίζοντας το άρρητο: από την πολιτισμική μνήμη έως τη γενοκτονία
Ο Μαρκ Χατζηπατέρας παρουσιάζει τη δομή Seuscape, μια επιδαπέδια κατασκευή που θυμίζει μακέτα μιας άγνωστης πολιτείας. Είναι ταυτόχρονα παιχνίδι και ανασκαφή, φαντασίωση και αρχαιολογία. Η σιωπή εδώ υποδηλώνει μια μυστική ιστορία που συνεχίζει να πλάθεται.
Η συνεργασία της Ισμήνης Κινγκ και της Ιλεάνας Αρναούτου χρησιμοποιεί φθαρμένα κομμάτια ανεμογεννήτριας για να δημιουργήσει μια επιτοίχια εγκατάσταση που μιλά για την παύση, την ολοκλήρωση, αλλά και τη δυνατότητα να μεταμορφώνονται τα υλικά σε κάτι νέο.
Η Κυριακή Γονή, με το έργο της The distance between our eyes, θίγει την αθόρυβη εξουσία του ψηφιακού κόσμου. Η σιωπή εδώ δεν είναι γαλήνη: είναι έλεγχος. Είναι η σιωπηρή επιβολή των αλγορίθμων πάνω στο βλέμμα, στις επιλογές, στο περιβάλλον.
Η Ντόρα Χακίμ, με παλαιστινιακές ρίζες, παρουσιάζει το Rosario, ένα έργο αφιερωμένο στις βουβές φωνές της ιστορίας και στα θύματα των πολέμων. Η σιωπή έχει τη χροιά της προσευχής∙ γίνεται μνημείο και ταυτόχρονα κάλεσμα για ένα καλύτερο μέλλον.
Η μνήμη ως στρώμα, ο χώρος ως σύμπαν
Η Ευγενία Αποστόλου δουλεύει με στρώματα ζωγραφικής που μοιάζουν με στρώματα μνήμης. Το υλικό που ξεκολλά από την άκρη του πίνακα θυμίζει εξόρυξη: σαν κάτι που ανασύρεται από το παρελθόν μέσα στη σιωπή, αφήνοντας πίσω του το αποτύπωμα του τραύματος.
Ο κύκλος της έκθεσης ολοκληρώνεται με το έργο του Πάνου Φαμέλη, όπου οι υλικότητες της ζωγραφικής δημιουργούν μια αίσθηση απεραντοσύνης, σχεδόν κοσμικής. Ένας άπλετος χώρος που δεν βλέπεται, μόνο αισθάνεται. Όπως ακριβώς και η σιωπή.
Ένα σχόλιο για τη σύγχρονη ύπαρξη και την ανάγκη για ενδοσκόπηση
Η έκθεση «Οι Ήχοι της Σιωπής» δεν είναι απλώς μια ομαδική παρουσίαση σύγχρονης τέχνης. Είναι μια επιμελητική πρόταση που θέτει στο κέντρο το πιο παραγνωρισμένο εργαλείο της σύγχρονης ζωής: τη σιωπή. Την ικανότητά της να μας επιστρέφει στον εαυτό μας. Να αποκαλύπτει το κρυφό. Να φωτίζει το αθέατο.
Σε μια εποχή όπου ο ήχος έχει γίνει τρόπος επιβολής, η σιωπή γίνεται τρόπος αντίστασης. Και στην a.antonopoulou.art, αυτή η σιωπή αποκτά μορφή, χρώμα, υλικότητα και –παραδόξως– μια φωνή που δεν ακούγεται αλλά σε ακολουθεί όταν φύγεις.
Εγκαίνια: Πέμπτη 4 Δεκεμβρίου 2025, 7 – 10 μ.μ.
Διάρκεια: 04/12/2025 έως 17/01/2026
Διαβάστε επίσης:
Charles Sandison στη Bernier/Eliades: Ο καλλιτέχνης που μετατρέπει το φως και τον λόγο σε αλγόριθμο
ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΣΗΜΕΡΑ
- Estée Lauder: Οι συλλεκτικές πούδρες των γιορτών επιστρέφουν με νοσταλγία για άλλες εποχές
- Τι είπαν Μεγάλου – Μαζαράκης στους εργαζόμενους της Εθνικής Ασφαλιστικής – Οι συνεργασίες, ο κλάδος υγείας και η Ευρώπη
- Στις κάλπες σήμερα οι δικηγόροι: Η σύγκρουση δύο κόσμων για το μέλλον του ΔΣΑ
- Τέλης Μυστακίδης: Η νέα εποχή της ΚΑΕ ΠΑΟΚ – Οι επενδύσεις και το όραμα του billionaire
