Ραμνούντας: Ανάδειξη για τον «άγνωστο» αρχαίο δήμο της Αττικής

Στο βορειοανατολικό άκρο της Αττικής δίπλα από τον Ευβοϊκό κόλπο σε μια περιοχή, που σώζεται αναλλοίωτη εδώ και αιώνες, ο αρχαίος δήμος του Ραμνούντος αποτελεί τον πλέον άγνωστο αρχαιολογικό χώρο κοντά στην πρωτεύουσα αλλά και τον δυσκολότερα προσβάσιμο. Πρόκειται όμως για έναν σπουδαίο τόπο, για την ακρίβεια τον καλύτερα διατηρημένο από τους αρχαίους δήμους της Αττικής με τον οικιστικό πυρήνα του, το φρούριο με δημόσια κτίρια, θέατρο, γυμνάσιο και στρατόπεδα, σημαντικά ιερά, μνημειώδεις ταφικούς περιβόλους αλλά παράλληλα και την ύπαιθρο χώρα του, καθώς και τα δύο λιμάνια του. Πολύτιμα πέραν των άλλων για τον έλεγχο των θαλάσσιων διαδρομών στην αρχαιότητα και την προστασία της Αττικής και της Αθήνας.

Η ανάδειξή του ώστε να εξυπηρετεί τις σύγχρονες ανάγκες επίσκεψης μπορεί να έχει καθυστερήσει, πλέον όμως ο δρόμος είναι ανοιχτός για μια σειρά επεμβάσεων, που εγκρίθηκαν από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο αποσκοπώντας στην βελτίωση της πρόσβασης και στην διαμόρφωση του επισκέψιμου χώρου με την δημιουργία διαδρομών περιήγησης αλλά και την πυροπροστασία του.

Σήμερα φθάνει κανείς στον Ραμνούντα από το Κάτω Σούλι μέσω της επαρχιακής οδού, η κατάληξη της οποίας όμως, μπροστά από τον αρχαιολογικό χώρο έχει μία επικινδυνότητα ενώ κυκλοφοριακές διαμορφώσεις δεν υπάρχουν και ο χώρος στάθμευσης είναι υποτυπώδης. Μεγάλο μέρος της πορείας εντός του χώρου εξάλλου, είναι δύσβατο λόγω της μεγάλης κλίσης του εδάφους και της ανώμαλης επιφάνειας και όπως είναι αναμενόμενο η πρόσβαση για ΑμεΑ είναι αδύνατη στην μεγαλύτερη έκταση.

Τα προβλήματα

Αυτά είναι τα βασικά προβλήματα που καλούνται τώρα να επιλύσουν οι αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού, προσθέτοντας, ότι καθώς ο αρχαιολογικός χώρος βρίσκεται σε δασικό περιβάλλον η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ανατολικής Αττικής προβλέπει την εγκατάσταση πλήρους συστήματος πυροπροστασίας εξασφαλίζοντας την ασφαλή απομάκρυνση επισκεπτών και προσωπικού, πέρα ασφαλώς από την προστασία των μνημείων.

Σε έναν ακανθώδη θάμνο, τον ράμνο, που είναι άφθονος στην περιοχή οφείλεται η ονομασία Ραμνούς αυτού του δήμου, που ανήκε στην Αιαντίδα φυλή και ήταν τόσο σημαντικός για την στρατηγική του θέση, που η Αθήνα τον ενίσχυε αμυντικά με την φρουρά «των εφήβων», οι οποίοι υπηρετούσαν εκεί το δεύτερο έτος της θητείας τους. Να σημειωθεί άλλωστε, ότι κατά την διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου, στα λιμανάκια του Ραμνούντα κάτω από το φρούριο έφθαναν τα πλοία με τα σιτηρά για τους αποκλεισμένους Αθηναίους. Όπως πιστεύεται μάλιστα, το φρούριο του Ραμνούντα, όπως και αυτό του Σουνίου κατασκευάστηκαν αυτήν την περίοδο, ακριβώς για τον έλεγχο των πλοίων που μετέφεραν σιτηρά προς την Αθήνα.

Τα μνημεία

Ο αρχαιολογικός χώρος με την απεριόριστη θέα της θάλασσας περιλαμβάνει το φημισμένο περίφημο ιερό της Νέμεσης –και το δεύτερο κατά πολύ μικρότερό της- , το ιερό του Αμφιάραου, καθώς και άλλα μικρότερα ιερά. (Να σημειωθεί ότι ως και τον 4ο μ.Χ. αιώνα οι δύο ναοί τα Νέμεσης εξακολουθούσαν να υπάρχουν, παρ΄ότι τόπος είχε ουσιαστικά εγκαταλειφθεί.)

Επίσης και ένα τμήμα της αρχαίας οδού, η οποία ερχόταν από τον Μαραθώνα, διέσχιζε την κοιλάδα του Λιμικού, περνούσε από το ιερό της Νέμεσης και κατέληγε στην νότια πύλη του φρουρίου . Στην ύπαιθρο χώρα εξάλλου, διατηρείται το αρχαίο οδικό δίκτυο, το οποίο συνέδεε τον Ραμνούντα με γειτονικούς αρχαίους δήμους, συγκεκριμένα Ειτέας, Τρικορύνθου, Μαραθώνα και Σημαχιδών καθώς και με τις γύρω αγροικίες. Ειδικά μάλιστα, ο δρόμος, που συνέδεε τον Ραμνούντα με την Τρικόρυνθο διασχίζοντας την κοιλάδα του Λιμικού συμπίπτει σήμερα με τον υπάρχοντα ασφαλτόδρομο.

Οι πρώτες ανασκαφές στο Ραμνούντα έγιναν το 1813 από την εταιρεία των Ντιλεντάντι (Dilettanti) έναν σύλλογο φιλάρχαιων Άγγλων ευγενών, που ήταν συλλέκτες και διανοούμενοι με ευρύ κύκλο εργασιών όπως και η διαρπαγή αρχαιοτήτων. Ακολούθησαν έλληνες αρχαιολόγοι μεταξύ των οποίων ο Βαλέριος Στάης, που έφερε στο φως το ιερό της Νέμεσης, το φρούριο και ταφικούς περιβόλους ενώ από το 1975 ως σήμερα ανασκάπτεται από την Αρχαιολογική Εταιρείαα με την διεύθυνση του Βασίλειου Πετράκου.

Διαβάστε επίσης:

Επίδαυρος και ιερό του Ασκληπιού με νέο μουσείο – Αντικαθιστά το αιωνόβιο, σημερινό κτήριο

Φίλιππος και Αλέξανδρος: Σχέση αγάπης-μίσους και ψυχολογικές προεκτάσεις

Γιώργος Φλωρίδης και Λίνα Μενδώνη παρουσίασαν το αναμορφωτικό μέτρο «Δράσεις Πολιτισμού για μια πιο φιλική Δικαιοσύνη»