«Όταν έφευγε από το γραφείο μου ο Οδυσσέας Κυριακόπουλος η αύρα του παρέμενε ζωντανή για μέρες» δήλωσε ο Γιώργος Κουμεντάκης.

Ο καλλιτεχνικός διευθυντής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής (ΕΛΣ) προλόγισε με ευλάβεια την προχθεσινή παράσταση της Τόσκα. Το αριστούργημα του Πουτσίνι παρουσιάστηκε σε μια βραδιά αφιερωμένη στη μνήμη του σπουδαίου βιομηχάνου, με τη στήριξη της οικογένειάς του. Ο Οδυσσέας Κυριακόπουλος έφυγε πρόωρα από τη ζωή τον Μάρτιο του 2022 σε ηλικία εβδομήντα ετών. Το έργο που άφησε και κυρίως η εσάνς της προσωπικότητάς του παραμένουν ζωντανά.

1

Στη μεγαλοπρεπή αίθουσα της ΕΛΣ στο ΚΠΙΣΝ κυριολεκτικά δεν έπεφτε καρφίτσα. Από την οικογένεια ως τους στενούς συνεργάτες και φίλους και την ευρύτερη αθηναϊκή κοινωνία.

Αναγεννησιακό πνεύμα

Όπως εξήγησε ο Γιώργος Κουμεντάκης, η περίοδος που διετέλεσε πρόεδρος ΔΣ της ΕΛΣ ο Οδυσσέας Κυριακόπουλος υπήρξε η πιο γόνιμη. Όχι μόνο εξυγείανε την πρώτη λυρική σκηνή της χώρας (2006-2009, στην εκπνοή της προεδρίας του στον ΣΕΒ). Έστρωσε και την εξέλιξή της στη σημερινή της μορφή. Άλλωστε ακόμη και μετά το πέρας της θητείας του στην ΕΛΣ, παρέμεινε απαρεγκλίτως βασικός αρωγός της. Περίτεχνα ραμμένα και ακριβά υφάσματα σε κουστούμια ρεπερτορίου (για παράδειγμα) πραγματοποιήθηκαν με τη δική του (επτασφράγιστα σιωπηλή) συνδρομή. Χρησιμοποιούνται άθικτα μέχρι σήμερα.

Η σύζυγος του Οδυσσέα Κυριακόπουλου Νικόλ Κυριακοπούλου πήρε το βήμα ύστερα από τον Κουμεντάκη. Στη σύντομη και νηφάλια ομιλία της ακολούθησε τις κορυφογραμμές της διαδρομής του. Κυρίως αποτύπωσε πώς η βαθιά παιδεία και πηγαία αγάπη του για την όπερα και την κλασική μουσική οδήγησαν την ΕΛΣ σε αυτό το σύγχρονο οργανισμό αντάξιο ευρωπαϊκού προτύπου.

Η παράσταση καθεαυτή υπήρξε ιδιαίτερα μεστή και αντάξια του φλογερού μελοδράματος.

Στιγμιότυπο από την Τόσκα στην ΕΑΣ

Ιταλικό μελόδραμα

Ενώ η Τόσκα διαδραματίζεται ένα απόγευμα και βράδυ του 1900, η σκηνοθεσία του Νίκου Πετρόπουλου για την ΕΛΣ μεταφέρει το έργο στη φασιστική Ρώμη του Β’ΠΠ. Τα σκηνικά (του ίδιου) αναβιώνουν έτσι μια ατμόσφαιρα νουάρ ρεαλισμού. Μέσα σε γκριζομαύρους τόνους και τύποις βιομηχανικές κατασκευές κλίμακας αποδίδεται με ακρίβεια η ατμόσφαιρα πεσιμισμού και γενικευμένου φόβου υπό το ολοκληρωτικό καθεστώς. Και ίσως να πρόκειται για τη μοναδική φορά που η μεταφορά κλασικού έργου στη σύγχρονη εποχή να έχει νόημα.

Στο ρόλο του τίτλου, η Φλόρια Τόσκα (προχθές με την υψίφωνο Αλεξάντρα Κούρζακ), μια πριμαντόνα τραγουδίστρια της εποχής, εμφανίζεται παράφορα ερωτευμένη με τον ιππότη και ζωγράφο Μάριο Καβαραντόσσι. Αυτόν ερμηνεύει ο διεθνώς καταξιωμένος αργεντίνος τενόρος Μαρσέλο Πουέντε. Ο Καραβαντόσσι με τις δημοκρατικές του πεποιθήσεις προσπαθεί να σώσει έναν πολιτικό καταζητούμενο φίλο του και πρώην διοικητή ονόματι Τσέζαρε Αντζελότι.

Η όπερα ανοίγει στο ναό του Αγίου Ανδρέα με τον Καβαραντόσσι να ζωγραφίζει την όμορφη αδελφή του φίλου του, την κόμισσα Αντζελότι, χωρίς να γνωρίζει το όνομά της ή τη συγγένειά της με τον Τσέζαρε.

Ο τελευταίος εισβάλει στο ναό χωρίς να έχει συνεννοηθεί με τον φίλο του. Ο Καβαραντόσσι τον παροτρύνει να καταφύγει στη βίλα του.

Η Τόσκα εμφανίζεται αργότερα. Αναγνωρίζει ότι στο ταμπλώ εικονίζεται η γνωστή κόμισσ. Παραπονιέται εντόνως και όλο νάζι στον Καβαραντόσσι κυριευμένη από ζήλια. Του ζητάει απεγνωσμένα να αλλάξει το χρώμα των ματιών στο πορτρέτο από γαλανά σε μαύρα, όπως της ίδιας. Διεκδικεί όρκους αιώνιας αγάπης και τους λαμβάνει. «Quale occhio al mondo» τραγουδάει ο εραστής της: Ποια μάτια μάτια στον κόσμο ωραιότερα από τα δικά σου;

Ο σατανικός Βαρόνος Σκάρπια (ο Δημήτρης Πλατανιάς) αρχηγός της αστυνομίας θα συντρίψει τα όνειρά τους.

Μέσα στη μέθη της απόλυτης εξουσίας, αιχμαλωτίζει τον Καβαραντόσσι όταν υποψιάζεται ότι έχει φυγαδεύσει τον καταζητούμενο. Παράλληλα προσπαθεί να εκμαιεύσει την αλήθεια από την Τόσκα. Για να κάμψει τις αντιστάσεις της, ο μοχθηρός βαρόνος προκαλεί τη ζηλόφθονη φύση της όπως ακριβώς ο Ιάγος στον Οθέλλο. Εκείνη κάμπτεται μόνο όταν ακούει τις κραυγές από τον βασανισμό του.

Έρως ανίκατε μάχαν;

«Χάρισα κοσμήματα για τον μανδύα της Παναγίας και αφιέρωσα το τραγούδι μου στ’ αστέρια και τον ουρανό για να χαμογελούν ακόμη πιο ωραία. Και την ώρα της θλίψης μου, γιατί, γιατί, Κύριε, γιατί μου το ανταποδίδει έτσι;».

Στο κέντρο επιχειρήσεων του καθεστώτος ονόματι Μέγαρο Φαρνέζε, ο σαδιστικός βαρόνος Σκάρπια θα εκβιάσει και πάλι την Τόσκα για να γίνει δική του με αντάλλαγμα τη σωτηρία του Καβαραντόσσι.

Το μίσος, η αποστροφή και η αυταρχική λαγνεία, αποδίδονται με εξαιρετική δραματικότητα επί σκηνής, με την ένταση της σωματικής βίας χορογραφημένη με «ιδρωμένο» ρεαλισμό.

Όπως τραγουδά ο Καβαραντόσσι, «το όνειρο του έρωτά μου χάνεται για πάντα».

Έρωτας βαμμένος αίμα σε αυτό το θεαματικό λυρικό δράμα. Αν -τηρουμένων των αναλογιών- υπάρχει ιταλικό αντίστοιχο για τον Ρωμαίο και την Ιουλιέτα, πρόκειται για την Τόσκα.

Πληροφορίες

Ιδιαίτερη μνεία αξίζει στη διεύθυνση της ορχήστρας από τον Ιταλό αρχιμουσικό Πάολο Καρινιάνι.

Η Εθνική Λυρική Σκηνή παρουσιάζει κατά την καλλιτεχνική περίοδο 2025 και 2026 αφιέρωμα στον σκηνοθέτη, σκηνογράφο και ενδυματολόγο Νίκο Σ. Πετρόπουλο ο οποίος συνεργάζεται με την ΕΛΣ τις τελευταίες πέντε δεκαετίες.

ΑΙΘΟΥΣΑ ΣΤΑΥΡΟΣ ΝΙΑΡΧΟΣ

Όπερα
Τόσκα
Τζάκομο Πουτσίνι

27, 30 Νοε 2025
02, 07, 20, 23, 27 Δεκ 2025
04, 07, 09 Ιαν 2026
Όπερα • Αναβίωση • Αφιέρωμα στον Νίκο Σ. Πετρόπουλο
Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος Εθνικής Λυρικής Σκηνής – ΚΠΙΣΝ

Ώρα έναρξης: 19.30 (Κυριακή: 18.30) | clock

Μουσική διεύθυνση: Πάολο Καρινιάνι
Σκηνοθεσία, σκηνικά, κοστούμια: Νίκος Σ. Πετρόπουλος
Αναβίωση σκηνοθεσίας: Ίων Κεσούλης
Φωτισμοί: Χρήστος Τζιόγκας
Διεύθυνση χορωδίας: Αγαθάγγελος Γεωργακάτος
Διεύθυνση παιδικής χορωδίας: Κωνσταντίνα Πιτσιάκου

Φλόρια Τόσκα
Αλεξάντρα Κούρζακ (27, 30/11 & 2, 7/12/25), Τσέλια Κοστέα (20, 23, 27/12/25 & 4, 7, 9/1/26)

Μάριο Καβαραντόσσι
Μαρσέλο Πουέντε (27, 30/11 & 2, 20, 23, 27/12/2025 / 4, 7, 9/1/2026), Ρομπέρτο Αλάνια (7/12/25)

Βαρόνος Σκάρπια
Δημήτρης Πλατανιάς (27, 30/11 & 2, 7/12/2025 / 4, 7, 9/1/2026), Τάσης Χριστογιαννόπουλος (20, 23, 27/12/2025)

Τσέζαρε Αντζελόττι
Πέτρος Μαγουλάς

Νεωκόρος
Γιάννης Γιαννίσης

Σαρρόνε / Δεσμοφύλακας
Γιώργος Παπαδημητρίου

Βοσκός
Πέννυ Ρίζου

Σπολέττα
Γιάννης Καλύβας

Με την Ορχήστρα, τη Χορωδία και την Παιδική Χορωδία της ΕΛΣ, στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής της αποστολής