Συγκαλείται νέα Γιάλτα χωρίς ανοιχτό πόλεμο πολιτισμών;

Ωραία και ρομαντικά ήταν όλα. Ήρθε, όμως, η ώρα να αναγνωρίσουμε την πραγματικότητα. Κι αν δεν το κάνουμε, οι θελημένες και αθέλητες πράξεις μας μαζί με την αναπόφευκτη και παντοδύναμη λειτουργία του νόμου των ακούσιων επιπτώσεων θα μας υποχρεώσουν. Μόνο που τότε ίσως να είναι πολύ αργά.

Το 1989, η ελκυστικότητα της θέσης για το τέλος της ιστορίας ήταν φανερή. Αποτελούσε το επιστέγασμα μίας προσπάθειας περίπου τριών αιώνων να καθιερωθεί ένα σύστημα ηθικών αξιών που ανέδειξε ο Διαφωτισμός, επέβαλε σε πολλές περιπτώσεις η ισχύς των όπλων, νομιμοποίησε η δημιουργία του κράτους-έθνους.

Σήμερα, ο πολιτικός νεοσυντηρητισμός πνέει τα λοίσθια. Ο οικονομικός (ας πούμε με την μορφή του Washington Consensus) αντιστέκεται αλλά η στιγμή της αποδημίας του πλησιάζει—όσο και να ανθίσταται ο βοράς της Ε.Ε. και οι κεντρικοί τραπεζίτες των ΗΠΑ και του Η.Β.

Η πολλά κυρίως οικονομικά υποσχόμενη παγκοσμιοποίηση που ζήσαμε σε δεύτερη εκδοχή της στην περίοδο 1990-2020 είναι υπό κατάρρευση—χωρίς προοπτική αναστολής.

Η περίφημη πολιπολισμιτικότητα, το τόσο αγαπημένο παιδί πολλών διανοούμενων και προοδευτικών της Δύσης, αποδεικνύεται μία ακόμη χίμαιρα.

Για τους δύσπιστους θα υπάρξει η μετανάστευση που θα φέρει και η κλιματική κρίση.

Οι δύο πρώτοι Παγκόσμιοι Πόλεμοι – ιδιαίτερα ο Δεύτερος—ήταν σε μεγάλο βαθμό θέμα ενδό-πολιτισμικής σύγκρουσης. Ουσιαστικά το ίδιο ίσχυσε και στον Ψυχρό Πόλεμο.

Σήμερα, η εικόνα έχει διαφοροποιηθεί ριζικά.

Ας μην συγχέει την εικόνα η συμμαχία Ρωσίας-Ιράν. Ζήσαμε την λυκοφιλία δύο φορές με το Brest-Litovsk και με την συμφωνία Molotov – Ribbentrop.

Ούτε η συμμαχία Ρωσίας-Κίνας οφείλει να προβληματίζει. Και οι δύο κάποια στιγμή θα καταρρεύσουν κάτω από το βάρος των εσωτερικών τους αντιθέσεων.  Τούτη την στιγμή, για διαφορετικούς λόγους τους ενώνει όλους ο κοινός εχθρός.

Ο κρίσιμος παράγων του 2023, όμως,  είναι η θρησκεία και ειδικότερα η πολιτισμική σύγκρουση της Δύσης με το Ισλάμ. Το Ισραήλ και η Χαμάς είναι οι παίκτες που «αντιπροσωπεύουν» τους δύο πολιτισμούς – οι πληρεξούσιοι. Το ζητούμενο είναι η μη εμπλοκή των πρωταγωνιστών.

Οι πολλές φοβέρες που εκτοξεύονται από το Ιράν, μάλλον αδυναμία δείχνουν – ελπίζει κανείς πως δεν συνοδεύεται τουλάχιστον σε σημαντικό βαθμό με υποεκτίμηση του αντιπάλου.

Οι πιθανότητες είναι πως πρόκειται για την Μεσανατολική εκδοχή του Kim Jong Un.

Το Ιράν δεν κόπτεται για την τύχη των Παλαιστινίων —ούτε και κανένας άλλος στην ουσία.

Το Ισραήλ, όμως, αντιμετωπίζεται ως το προπύργιο της Δύσης στην ζωτικό χώρο του Ισλάμ, γι’ αυτό και η σφοδρή αλλά ελεγχόμενη αντίδραση.

Το 1945, μετά την φρίκη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου η συνεννόηση ήταν πιο πιθανή από την συνέχιση της σύγκρουσης – ιδιαίτερα όταν οι ΗΠΑ διέθεταν τότε το ατομικό μονοπώλιο.

Το ερώτημα σήμερα είναι θα μπορούσαν οι εμπλεκόμενοι να καθίσουν στο τραπέζι μίας νέας Γιάλτας και να συμφωνήσουν στα νέα όρια κυριαρχίας;

Η κατάσταση περιπλέκεται, βέβαια, λόγω της σύνθεσης του τραπεζιού: βασικά μιλάμε για Δύση (ας την θεωρήσουμε ενωμένη), Ρωσία, Κίνα, Ιράν, Αραβία, Τουρκία.

Το συμφέρον της Δύσης είναι να θεωρήσει πως υπάρχουν δύο άξονες – ένας του «καλού» και ένας του «κακού». Να οριοθετήσει τις σφαίρες επιρροής –κι αυτό συνεπάγεται:

• Συμβιβασμό στο θέμα της Ουκρανίας— στο κάτω-κάτω το 1991με τα Belavezha Accords η Ρωσία είχε αναγνωρίσει την Ουκρανία ως κράτος και πριν τον πόλεμο με την Συνθήκη Minsk II, η Ουκρανία είχε αποδεχθεί την αυτονομία του Donbas.
• Συμφωνία πως δεν θα επεκταθεί άλλο το ΝΑΤΟ προς το μαλακό υπογάστριο της Ρωσίας
• Εγκατάλειψη των ονείρων της Δύσης για τον ρόλο της Τουρκίας ως γέφυρα με το Ισλάμ—η χώρα, έξαλλου, έδειξε με απόλυτη σαφήνεια τα πραγματικά της χρώματα.

Το Ισραήλ θα παραμείνει προπύργιο, με γραμμές επικοινωνίας που διέρχονται κυρίως από Κύπρο και Ελλάδα.

Τα προπύργια του Ισλάμ στην Δύση (με πρώτο και καλύτερο αυτό της Γαλλίας) θα αντιμετωπιστούν σε εθνικό επίπεδο – αυτό θα είναι μέρος της συμφωνίας.

Από εκεί και πέρα, η κάθε πλευρά ας λύσει τα δικά της εσωτερικά προβλήματα: η Δύση τον εσωτερικό διχασμό των ΗΠΑ, η Ε.Ε. την Ουγγαρία και συνολικά το Κόσοβο-Αλβανία-Σερβία, την ένταξη της Ουκρανίας, την ισορροπία ανάμεσα στην πολιτική εμβάθυνση και την δυσπραγία της οικονομικής διεύρυνσης.

Ο άλλος άξονας, τα δικά του φαντάσματα της Ρωσικής πλουτοκρατίας, της αντινομίας του κινέζικου αυταρχικού καπιταλισμού με τον κομματικό έλεγχο, της διαμάχης Sunni-Shia, της σύγκρουσης του αραβικού μεγαλοϊδεατισμού που εκφράζει η Τουρκία με το μαχητικό Ισλάμ κοκ.

Όσο εξακολουθούμε να αντιμετωπίζουμε την σημερινή κατάσταση με τους ρομαντικούς όρους της περιόδου 19989-2008, τόσο το αδιέξοδο θα βαθαίνει.

Δεν είναι μόνο το γεγονός ότι η οικονομική παγκοσμιοποίηση ως εμπροσθοφυλακή έφυγε τόσο μπροστά που αποκόπηκε από τις κοινωνικές και πολιτικές ρίζες της.

Είναι, επίσης, ότι δημιούργησε στο όνομα του νεοσυντηρητισμού το παιδί-τέρας  του νεοφιλελευθερισμού—που αποδείχθηκε όμως, ένα ιδιαίτερα ευάλωτο όν.

Κι ενώ ο άξονας του «κακού» (!) λύνει τα δικά του προβλήματα, ο άξονας του «καλού» (!) έχει να λύσει τα δικά του που τον οδηγούν με βεβαιότητα σε εξαιρετικά ολισθηρό έδαφος.

Διαβάστε επίσης:

Άρθρο παρέμβαση: Ο Πιερρακάκης μπορεί να κάνει την «επανάσταση» στα Πανεπιστήμια

Άρθρο παρέμβαση: Την «Ιθάκη» να την φτιάχνουμε κάθε μέρα, όλο και πιο ζωντανή…

Ανάγκη να οχυρωθεί η χώρα με μεταρρυθμίσεις και εξοπλισμούς