Πώς διαφέρει επικίνδυνα το 2023 από το 2008

Δεν έχω στην διάθεση μου την μαγική κρυστάλλινη σφαίρα για να δω το μέλλον, ούτε και με χαρακτηρίζουν ξεχωριστές ιδιότητες ενόρασης.

Πιστεύω ότι κανείς δεν γνωρίζει με βεβαιότητα ποια θα είναι η εξέλιξη της τρέχουσας χρηματοπιστωτικής κρίσης διότι ζούμε, για μία ακόμη φορά, πρωτόγνωρες καταστάσεις.

Επιπλέον, τα περίφημα data είναι ακόμη χρονικά περιορισμένα, ποσοτικά ανεπαρκή και ποιοτικά ύποπτα– καθώς τόσο το τραπεζικό όσο και το μη-τραπεζικό χρηματοπιστωτικό σύστημα έχουν αποφύγει να αποτυπώσουν στους ισολογισμούς τους, στις ανακοινώσεις τους, ευρύτερα στις δημοσιεύσεις τους, την πλήρη έκταση του ρίσκου που έχουν αναλάβει.

Πιθανολογούμε, λοιπόν, με βάση τις γνώσεις, τις εμπειρίες, τα διαθέσιμα στοιχεία. Και εμμένω στην θέση μου ότι ακόμη κι αν αυτή η κρίση τεθεί υπό μερικό έλεγχο, ακόμη κι αν οι αγορές πεισθούν με την πανικόβλητη εξαγορά της Credit Suisse από την UBS (που αντιμετωπίζω και τα δύο με έντονο σκεπτικισμό) οι δομικές και βαθιά προβληματικές αδυναμίες του συστήματος παραμένουν. Οπότε, σε σύντομο χρονικό διάστημα θα αντιμετωπίσουμε νέα κρίση.

Το βασικό διαρθρωτικό πρόβλημα είναι ότι σε αντίθεση με το 2008 όπου τα επιτόκια ήταν και παρέμειναν χαμηλά, αυτό δεν ισχύει σήμερα. ΟΙ νομισματικές αρχές καλούνται, λοιπόν, με όπλο τη νομισματική πολιτική (δηλαδή το επιτόκιο και την ρευστότητα) αφενός να περιορίσουν τον πληθωρισμό και αφετέρου να διασφαλίσουν την χρηματοπιστωτική σταθερότητα.

Απλοποιώντας σε μεγάλο βαθμό, με βάση την κρατούσα οικονομική σκέψη και την οικονομική πολιτική που προκύπτει, ο έλεγχος του πληθωρισμού απαιτεί να περάσει η οικονομία σε φάση ανόδου των επιτοκίων, αλλά η χρηματοπιστωτική σταθερότητα απαιτεί την παροχή ρευστότητας και χαμηλά επιτόκια.

Τα δομικά προβλήματα, πέρα από την έλλειψη διαφάνειας των στοιχείων, είναι κυρίως τα εξής:

• Επειδή περάσαμε μία μακρά περίοδο χαμηλών επιτοκίων και ο πληθωρισμός ελάχιστα λαμβάνονταν υπόψη στις αποφάσεις, το χρηματοπιστωτικό σύστημα επένδυσε σε μακρόχρονα ομόλογα και μάλιστα στην κατηγορία των «διαθέσιμων για πώληση», που σημαίνει ότι η αποτίμηση τους γίνεται στην τρέχουσα τιμή της αγοράς (marktomarket). Σε αντίθεση, τα ομόλογα στην κατηγορία της διακράτησης μπορούν να εμφανίζονται στην τιμή κτήσης. Με τα επιτόκια να αυξάνονται και τις τιμές των ομολόγων να μειώνονται, πολλά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα αντιμετωπίζουν στην παρούσα φάση ζημιές που δεν καλύπτονται από τα διαθέσιμα κεφάλαια τους. Αυτό που αντιμετώπισε η SVB δεν περιορίζεται στην SVB. Το ερώτημα είναι πόσες θα υποχρεωθούν να πουν την αλήθεια, κάτω από την πίεση των αγορών;
• Ουδείς γνωρίζει τι ακριβώς συμβαίνει στον μη τραπεζικό χρηματοπιστωτικό τομέα. Το πρόβλημα ανέδειξε η ιστορία του Archegos Capital (τον Σεπτέμβριο του 2021) και είναι απόλυτα βέβαιο ότι υπάρχουν ακόμη πολλοί υποψήφιοι για ανάλογη κατάρρευση. Εξάλλου, μη τραπεζική διαμεσολαβούσα χρηματοπιστωτική αγορά είναι αυτή για το δημόσιο χρέος (που έφερε κρίση με την πώληση κρατικών ομολόγων και την στροφή των επενδυτών σε ρευστό το 2019/20 με αφορμή τον κορονοϊό), οι επενδύσεις των ασφαλιστικών ταμείων (που οδήγησαν στην Βρετανική κρίση του Οκτωβρίου 2022), το ύψος και η διάρθρωση του ιδιωτικού χρέους.
• Ευρύτερα είναι σιωπηλά αποδεκτό ότι το σύστημα έχει πολλά κρυφά ρίσκα και την τάση να αντιμετωπίζει προβλήματα μόλις μία από τις υποθέσεις που έχουν κάνει οι επενδυτές (π.χ. ως προς την πορεία των επιτοκίων, το ύψος του πληθωρισμού, τον ρυθμό ανάπτυξης) αλλάξει. Η παγκοσμιοποίηση του και η μορφή των προϊόντων που διαθέτει – πολλά βασισμένα σε αλγόριθμους που ουδείς κατανοεί εκτός από τον «κατασκευαστή» τους, οπότε ο απλός επενδυτής απλά έλκεται από την ευφράδεια του πωλητή, το παρελθόν και την απληστία του—επιτείνουν το πρόβλημα της αδιαφάνειας.

Στις επόμενες εβδομάδες, οι νομισματικές αρχές θα προσπαθήσουν να ισορροπήσουν ανάμεσα στην αδιαφάνεια, την ανάγκη να ελεγχθεί ο πληθωρισμός και την ανάγκη να μην τιναχτεί το χρηματοπιστωτικό σύστημα στον αέρα – όπως έγινε το 2008/9.

Θεωρώ ότι είναι αδύνατον να επιτευχθούν και οι δύο στόχοι, με την αδιαφάνεια να εξακολουθεί να κυριαρχεί. Όποια συνταγή θα έχει βραχυχρόνιο αποτέλεσμα. Και επειδή η αποκατάσταση της διαφάνειας θα απαιτήσει χρόνο και «χρηματοπιστωτικό αίμα» υποπτεύομαι ότι η επιλογή θα είναι ένας συμβιβασμός ανάμεσα σε μία ελεγχόμενη (θεωρητικά) χρηματοπιστωτική κρίση και την συνέχιση της μάχης κατά του πληθωρισμού.

Το τελικό αποτέλεσμα θα είναι αυτό που έχουμε προβλέψει εδώ και καιρό: επιβράδυνση της ανάπτυξης, άνοδο των ανισοτήτων, στροφή του πολίτη στον λαϊκισμό –της δεξιάς και της αριστεράς.

Διαβάστε επίσης:

Γιατί η κρίση θα συνεχιστεί την επόμενη εβδομάδα