Η μοναξιά της ηγεσίας δεν είναι μεταφορική έννοια. Αποτελεί δομικό χαρακτηριστικό κάθε μορφής πολιτικής εξουσίας.

Όσα πιο πολλά σκαλιά έχει να σκαρφαλώσει ένας ηγέτης στην  σκάλα της ιεραρχίας τόσο στενεύει ο κύκλος γύρω του που μπορεί να του προσφέρει ειλικρινή συνομιλία, αμφισβήτηση,  αμφιβολία. Γιατί οι κολακείες και οι yes men περισσεύουν και δεν χρησιμεύουν.  Ειδικά στην δημοκρατία το πρόβλημα γίνεται ακόμη πιο έντονο διότι καλοθελητές και κακοθελητές έχουν το δικαίωμα όχι απλά να εκφράζουν την άποψη τους αλλά και να κρίνουν δίκη προθέσεων.

Στην ελληνική συγκυρία, ειδικά, η μοναξιά αυτή γίνεται πιο σκληρή, πιο υπαρξιακή, διότι αφορά ηγέτες που κινούνται ταυτόχρονα σε ένα πολιτικό σύστημα εξαντλημένο από τα πέτρινα χρόνια της προηγούμενης δεκαετίας και βαθιά αποσυνδεδεμένο από τις συλλογικές του βεβαιότητες καθώς και σε μία κοινωνία δικαιολογημένα, κουρασμένη, ανυπόμονη και καχύποπτη.  Όποιος θεωρεί ότι το προσωπική αίσθημα της μοναξιάς δεν διακατέχει τους  Κυριάκο Μητσοτάκη, Νίκο Ανδρουλάκη και Αλέξη Τσίπρα, είναι πολιτικά βαθιά νυχτωμένος.

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης βιώνει τη μοναξιά του ισχυρού. Η εκλογική κυριαρχία και η διεθνής αποδοχή τον έχουν σχεδόν αναπόφευκτα απομακρύνει από την κοινωνική τριβή—την καθημερινότητα. Όσο λιγότερο αμφισβητείται θεσμικά, όμως, τόσο περισσότερο φορτώνεται προσωπικά την ευθύνη για κάθε αστοχία, κάθε αλαζονική εκτροπή, κάθε ρωγμή στο αφήγημα της «κανονικότητας». Η επιτυχία τον έχει εγκλωβίσει: κυβερνά χωρίς σοβαρό αντίπαλο, άρα χωρίς άλλοθι. Αυτή είναι ίσως η πιο σκληρή μορφή πολιτικής μοναξιάς. Κι αυτός είναι ο κύριος λόγος που η κοινωνία, με την σειρά της, είναι τόσο «σκληρή» με τον ίδιο και τους υπουργούς του.

Ο Νίκος Ανδρουλάκης, αντίθετα, βιώνει τη μοναξιά του ενδιάμεσου. Δεν ηγείται ούτε ενός κόμματος εξουσίας ούτε ενός ριζοσπαστικού ρεύματος ανατροπής. Το ΠΑΣΟΚ του 2025 δεν θυμίζει σε τίποτα το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου, σχεδόν ούτε στον τίτλο.

Παγιδευμένος ανάμεσα σε μια βαριά ιστορική κληρονομιά και σε ένα μέλλον που δεν έχει ακόμη αποκτήσει σαφή μορφή, καλείται να αποδείξει ότι υπάρχει λόγος ύπαρξης για το ΠΑΣΟΚ πέρα από τον ρόλο του… συμπληρώματος. Η δική του μοναξιά δεν προκύπτει από την ισχύ, αλλά από την αμφιβολία:  δεν μπορεί να εμπνεύσει χωρίς να διχάσει, δεν μπορεί να διακριθεί πολιτικά χωρίς να κινδυνεύσει να εξαφανιστεί.

Μητσοτάκης και Ανδρουλάκης κατά μία έννοια βοηθιούνται κάπως στην μοναξιά τους από τον θεσμικό τους ρόλο.  Ο Αλέξης Τσίπρας είναι κομματικά και θεσμικά… αιωρούμενος. Στην ουσία βιώνει τη μοναξιά του πρώην. Γι’ αυτό κάτι γνωρίζουν οι Κώστας Καραμανλής και Αντώνης Σαμαράς.

Στην διαδρομή του έχει «υπάρξει» τα πάντα: επανάσταση, ελπίδα, ρήξη, συμβιβασμός, εξουσία, αποτυχία, κατακραυγή. Ακριβώς γι’ αυτό σήμερα δεν μπορεί να είναι τίποτα από αυτά χωρίς να αναμετρηθεί με το ίδιο του το παρελθόν. Το προσπαθεί. Ήδη, όμως, το rebranding δείχνει εμφανή σημεία κόπωσης.  Η μοναξιά του δεν είναι θεσμική αλλά υπαρξιακή. Για να έχει πολιτικό μέλλον, πρέπει με επάρκεια να απαντήσει στο  μοναχικό ερώτημα του πώς επιστρέφεις σ’ ένα πολιτικό σύστημα που έχει αλλάξει ριζικά –και μάλιστα χωρίς την δική σου άμεση συμμετοχή– όταν εσύ ο ίδιος έχεις ήδη κλείσει έναν ιστορικό κύκλο;

Κοινός παρονομαστής και των τριών είναι η έλλειψη αξιόπιστων συλλογικών δομών που αποδεκτά από την κοινωνία θα μοιράζονται το βάρος της απόφασης, ακριβώς επειδή θα έχουν την εμπιστοσύνη του πολίτη. Αλλά, τα κόμματα παραμένουν αρχηγικά, οι λιγοστοί ανεξάρτητοι θεσμοί έχουν υποβαθμιστεί, η κοινωνία έχει γίνει καχύποπτη και ο  δημόσιος λόγος είναι σχεδόν αποκλειστικά τιμωρητικός.

Η μοναξιά της ηγεσίας στην Ελλάδα δεν είναι, λοιπόν, απλώς το τίμημα της κορυφής. Είναι σύμπτωμα ενός πολιτικού συστήματος που έχει σταματήσει να παράγει εμπιστοσύνη, βάθος, συνέχεια και όραμα. Και γι’ αυτό, όσο διαφορετικοί κι αν είναι, οι τρεις ηγέτες συναντώνται τελικά στο ίδιο σιωπηλό σημείο: εκεί όπου η εξουσία δεν συνομιλεί πια με την κοινωνία, αλλά μόνο με τον εαυτό της.

Διαβάστε επίσης

Μπορεί ο Μητσοτάκης να αποφύγει την εκλογική καθίζηση;

Η άνοδος Κωνσταντοπούλου και το επικίνδυνο κενό ευθύνης της κυβέρνησης

Καραμανλής, Σαμαράς, Τσίπρας, Καρυστινού: Μεσσίες ως άλλοθι