Η ελληνική πολιτική ζωή πάσχει από μια χρόνια, υποτροπιάζουσα νόσο: τον μεσσιανισμό.

Την επίμονη ανάγκη αναζήτησης σωτήρων τη στιγμή ακριβώς που δεν λείπουν τα πρόσωπα αλλά το σχέδιο, η αξιοπιστία, η συλλογική ικανότητα διακυβέρνησης. Σε περιόδους πολιτικής αδυναμίας –και ιδίως όταν η αντιπολίτευση αδυνατεί να πείσει ότι μπορεί να κερδίσει τον Κυριάκο Μητσοτάκη– το σύστημα επιστρέφει ενστικτωδώς στα ίδια μοτίβα: ανακύκλωση προσώπων, μνήμες «ιστορικών στιγμών», και την ψευδαίσθηση ότι η πολιτική λύνεται με ένα δυνατό όνομα στην κομματική προμετωπίδα. Όχι για να κυβερνήσει, αλλά για να αποφύγει τη δουλειά που απαιτείται για να κυβερνήσει.

Η συζήτηση περί επιστροφής του Κώστα Καραμανλή δεν είναι τυχαία. Δεν αφορά την ενεργό πολιτική του παρουσία –την οποία ο ίδιος έχει αποκλείσει– αλλά την αναζήτηση ενός ηθικού σημείου αναφοράς, ενός «βαριού» ονόματος που θα μπορούσε να λειτουργήσει ως σκιά εξουσίας απέναντι στον Μητσοτάκη. Το πρόβλημα είναι προφανές: ο Καραμανλής δεν επιστρέφει γιατί δεν μπορεί να επιστρέψει—ούτε και το επιθυμεί. Η εποχή του, οι συνθήκες της και τα εργαλεία της ανήκουν σε άλλο πολιτικό σύμπαν. Η επίκλησή του λειτουργεί περισσότερο ως ένδειξη πολιτικής αμηχανίας της αντιπολίτευσης παρά ως ρεαλιστική προοπτική.

Ανάλογη είναι η περίπτωση του Αντώνη Σαμαρά. Εδώ δεν μιλάμε για φαντασιακή επιστροφή, αλλά για μια υπαρκτή πολιτική παρουσία που αρνείται να αποσυρθεί από το προσκήνιο. Ο Σαμαράς λειτουργεί ως μόνιμη υπενθύμιση ενός άλλου μοντέλου δεξιάς πολιτικής–  εθνικά φορτισμένης, συγκρουσιακής, ιδεολογικά καθαρής. Μίας δεξιάς που αρνείται να αποδεχθεί ότι η εξουσία σήμερα κερδίζεται με διαχείριση και όχι με ιδεολογική καθαρότητα. Ακριβώς γι’ αυτό, όμως,  δεν μπορεί να αποτελέσει απάντηση στο σήμερα. Δεν είναι αντίπαλος του Μητσοτάκη–  είναι το εσωτερικό κομματικό του όριο. Η επίκλησή του, άμεση ή έμμεση, δεν ενισχύει την εσωτερική αντιπολίτευση, αντίθετα την παγιδεύει σε εμφύλιο εντός του ίδιου χώρου.

Στην απέναντι όχθη, ο Αλέξης Τσίπρας επιχειρεί μια μεταφυσική πολιτική: να διατηρήσει επιρροή χωρίς ευθύνη, μια επιστροφή όχι ως αρχηγός κόμματος, αλλά ως υπερκομματικό πολιτικό κεφάλαιο. Ο πρώην πρωθυπουργός επιδιώκει να μετασχηματιστεί από ηγέτη της ήττας σε εγγυητή μιας μελλοντικής προοδευτικής ανασύνθεσης. Το πρόβλημα είναι ότι αυτή η στρατηγική στηρίζεται περισσότερο στη μνήμη του 2015 παρά στην ανάγνωση του 2025. Η κοινωνία ούτε αναζητά τον Τσίπρα της «ελπίδας», ούτε  εμπιστεύεται  τον Τσίπρα της «ωριμότητας». Η επιστροφή του, σε όποια μορφή, δεν απαντά στο πρόβλημα της αντιπολίτευσης,  το μεταθέτει. Γιατί όσο ο Τσίπρας πλανάται πάνω από τον χώρο, κανείς άλλος δεν μπορεί να σταθεί σοβαρά κάτω από αυτόν.

Η περίπτωση του Στέφανου Κασσελάκη είναι ίσως η πιο καθαρή και κυνική έκφραση του σύγχρονου μεσσιανισμού. Ένας πολιτικός χωρίς οργανική σχέση με τον χώρο, χωρίς πολιτική διαδρομή και χωρίς ιδεολογική επεξεργασία, προβάλλεται ως «καινούργιο», ως αντισυστημικός σωτήρας, απλά επειδή είναι διαφορετικός. Η αποτυχία του εγχειρήματος δεν είναι τόσο προσωπική όσο αποτυχία συλλογικής κρίσης– ενός χώρου που μπέρδεψε την απελπισία με την ανανέωση. Απέδειξε ότι ο μεσσιανισμός χωρίς κόμμα, χωρίς πρόγραμμα και χωρίς κοινωνικές ρίζες δεν παράγει εναλλακτική εξουσία, αλλά πολιτικό θόρυβο.

Την ίδια εθιστική λογική υπηρετεί και η αναζωπύρωση της συζήτησης για νέο κόμμα από την Μαρία Καρυστινού.  Η ιδέα ότι ένας ακόμα πολιτικός σχηματισμός, βασισμένος κυρίως στο πρόσωπο και στο αφήγημα της «κάθαρσης», μπορεί να καλύψει το κενό της αντιπολίτευσης, είναι ενδεικτική της σύγχυσης. Η δημιουργία νέων σχημάτων παρουσιάζεται ως πολιτική τόλμη, ενώ στην πραγματικότητα συνιστά μονοδιάστατη φυγή από τα δύσκολα. Δεν λείπουν τα κόμματα,  λείπει η πειστική απάντηση στο ερώτημα της διακυβέρνησης. Κι αυτό δεν λύνεται με νέα λογότυπα ή νέες υποσχέσεις περί «αλήθειας», αλλά με πολιτική σύγκρουση επί της ουσίας, που ούτε καν η Ζωή Κωνσταντοπούλου μπορεί να προσφέρει παρά τις δεινές δεξιότητές της στην πολιτική ξιφομαχία.

Όλα τα παραπάνω συγκλίνουν σε ένα αδιαμφισβήτητο συμπέρασμα: Καμία από αυτές τις κινήσεις δεν στοχεύει σοβαρά στην ήττα του Μητσοτάκη. Στοχεύουν στην ανακούφιση όσων δεν αντέχουν να παραδεχθούν ότι σήμερα δεν υπάρχει πειστική εναλλακτική διακυβέρνησης. Ο Ανδρουλάκης, ο Φάμελλος, ο Χαρίτσης, ο Βελόπουλος,  δεν χάνουν επειδή ο πρωθυπουργός είναι ανίκητος, αλλά επειδή δεν τολμούν να αναμετρηθούν με την δομική ανεπάρκειά τους και καταφεύγουν στην καθ’ έξιν υπερβολή της καταστροφολογίας για τα πάντα.  Η αντιπολίτευση δεν χάνει επειδή της λείπει ο σωτήρας, αλλά επειδή αποφεύγει τη σκληρή δουλειά της προγραμματικής σαφήνειας,  της δημιουργίας κοινωνικών συμμαχιών, της θεσμικής σοβαρότητας και, στο τέλος-τέλος, της σύγκρουσης με τα πραγματικά και όχι με τα καθ’ υπερβολή φαντασιακά όρια της κυβερνητικής πολιτικής.

Ο μεσσιανισμός είναι αρρώστια γιατί ακυρώνει την πολιτική μεταθέτοντας την ευθύνη από τα κόμματα στα πρόσωπα, από την ουσία στη μυθολογία, από το σήμερα στο ονειρικό αύριο. Κι όσο η αντιπολίτευση συνεχίζει να αναζητά τον επόμενο «μεσσία» αντί να χτίζει συλλογική αξιοπιστία, τόσο ο Μητσοτάκης θα προτάσσεται αποτελεσματικά ως η μόνη κυβερνητική λύση. Η πολιτική, όμως, δεν θεραπεύεται με θαύματα. Θεραπεύεται με σύγκρουση, ρεαλισμό, πειστικό σχέδιο, ανάληψη ευθύνης και, πάνω απ’ όλα, ικανότητα  κατανόησης του πολίτη. Κι αυτά, προς το παρόν,  απουσιάζουν.

Διαβάστε επίσης

Tο φιάσκο του προϋπολογισμού: Όλοι μιλούν – κανείς δεν λογοδοτεί

Χωρίς αναδασμό οι αγρότες διεκδικούν ένα μοντέλο που έχει χρεοκοπήσει

Πιερρακάκης και Εξεταστική: Ο καθρέφτης μιας χώρας σε διχασμό