Κάποια στιγμή οι επόμενοι θα είμαστε εμείς

Μέσα σε μεγάλη αλυσίδα ταχυφαγητού, μερικά παιδάκια ανεβοκατεβάζουν το κεφάλι τους ανάμεσα στις φωτογραφίες με τα λαχταριστά χάμπουργκερ, τις τηγανιτές πατάτες και την παλάμη τους που κρατά τα κέρματα τους, που θα τα ανταλλάξουν με λιχουδιές.

Επιλέγουν τι προτιμούν να παραγγείλουν και αρχίζουν τις προσθέσεις, τόσο το burger το σπέσιαλ, τόσο οι πατάτες, να πάρω και κόκα κόλα, κοιτάνε τα ευρώ τους τα ξαναμετράνε και αυτά.

Εντάξει φτάνουν. Ωραία, πάμε να παραγγείλουμε.

Αυτή η γλυκιά εικόνα που επέδειχνε την αγωνία τους για το αν τους φτάνουν τα χρήματα, το μέτρημα και το ξαναμέτρημα μήπως έχουν κάνει κάποιο λάθος ήταν μια εικόνα που είχε ξεθωριάσει από την μνήμη μας.

Αφενός δεν είμαστε παιδιά, αφετέρου έχουμε αντικαταστήσει το φυσικό χρήμα με ηλεκτρονικό ή πλαστικό.

Ακόμα χειρότερα όμως όσο μεγαλώνουμε πιο πολύ μας απασχολούν οι θερμίδες από τα burgers παρά αυτή καθαυτή η τιμή τους.

Γιατί τις περισσότερες φορές οι τιμές ήταν σχετικά σταθερές.

Αυτό η φράση όμως “σταθερή τιμή” τώρα πια έχει αντικατασταθεί με κάποιο άλλο επίθετο.

Όποιο και να επιλέξετε είναι το ίδιο. Τρελή, ανοδική, ξέφρενη, απίστευτη, ταχύτατη, ανεξέλεγκτη.

Τα παιδάκια με τα μετρημένα χρήματα στην παλάμη κοιτάνε και ξανακοιτάνε τις τιμές στο ταχυφαγείο και δεν το πιστεύουν.

Εμείς βλέπουμε τις τιμές στα βενζινάδικα, τους λογαριασμούς του ρεύματος και του supermarket και αισθανόμαστε πως έχει αυξηθεί η μυωπία μας ή η πρεσβυωπία μας.

Μα καλά δεν είχε εξαφανισθεί ο πληθωρισμός;

Πως έπεσαν έξω όλοι οι κεντρικοί τραπεζίτες στις προβλέψεις τους, και τώρα τρέχουν να μαζέψουν τα ασυμμάζευτα;

Πληθωρισμός ρεκόρ, εκεί που δεν είχαμε καθόλου.

Κάποια στιγμή μάλιστα ανησυχούσαμε μήπως και πέσουμε στην παγίδα του αποπληθωρισμού!

Ο τρόπος που αντιμετωπίσθηκαν οι οικονομικές κρίσεις του 2008 και η πανδημία του 2019 ήταν
τα μηδενικά επιτόκια.

Oταν αυτά εξάντλησαν την δυναμική τους, προχωρήσαμε σε αρνητικά επιτόκια και όταν και αυτά δεν ήταν αρκετά για να δώσουμε ώθηση στις οικονομίες επιστρατεύθηκαν τα μπαζούκας που ήταν οι αγορές ομολόγων από τις κεντρικές τράπεζες. (σήμερα μεσούσης του πολέμου στην Ουκρανία κανείς δεν θα τολμούσε να χρησιμοποιήσει τον όρο μπαζούκας, αλλά τότε οι εποχές ήταν ειρηνικές…)

Παρόλα αυτά ο πληθωρισμός δεν ερχόταν.

Φαντασθείτε πως το 2019 μια δανέζικη τράπεζα προσέφερε στεγαστικά δάνεια με δεκαετή αρνητικά επιτόκια (-0.50%).

Μάλιστα η ίδια η τράπεζα διασαφήνιζε πως δεν θα δίνει χρήματα πίσω στους δανειολήπτες της, αλλά θα αφαιρεί το ποσό του αρνητικού επιτοκίου από την μηνιαία χρεολυτική δόση και όχι τοκοχρεολυτική δόση που είχαμε συνηθίσει.

Τα επιτόκια των δεκαετών Γερμανικών ομολόγων είχαν αρνητικό επιτόκιο (-ο,40-0.50%) για
αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα.

Δηλαδή υπήρχαν επενδυτές που επένδυαν τα χρήματά τους για μια δεκαετία στο γερμανικό δημόσιο και στο τέλος της δεκαετίας θα έπαιρναν πίσω 4-5% λιγότερα χρήματα.

Είχαμε ξεχάσει τι σημαίνει τόκος στο τέλος κάθε εξαμήνου, παρά βλέπαμε κάτι δεκαδικά να προστίθενται στα υπόλοιπα μας γιατί οι τράπεζες είχαν αφήσει ακόμα ενεργούς τους υπολογισμούς στα κεντρικά τους συστήματα για να μας θυμίζουν τις παλαιές εποχές.

Όλοι οι κεντρικοί τραπεζίτες και οι περισσότεροι οικονομολόγοι υποστήριζαν πως ο πληθωρισμός ήταν συγκυριακός, ένα after covid effect διότι οι πλούσιοι λαοί αντί να βγαίνουν για φαγητό και να πηγαίνουν ταξίδια αγόραζαν από τις πλατφόρμες παντός είδους αγαθά.

Οι οικονομικές θεωρίες είχαν πεταχτεί στον κάδο των αχρήστων γιατί οι όλοι θεωρούσαν πως ο κόσμος ήταν πλέον διαφορετικός.

Άπαντες επαναπαύθηκαν και κανείς δεν ήθελε να γίνει δυσάρεστος.

Και όσοι ήταν ακόμα σκεπτικιστές και ανήσυχοι, διαψευδόντουσαν από την νέα πραγματικότητα αφού ο πληθωρισμός δεν ερχόταν.

Ο πληθωρισμός έχει από πίσω του μια απλή και βασική αρχή. Πολλά χρήματα κυνηγάνε λίγα αγαθά.

Τόσο απλό.

Τα προηγούμενα διαστήματα τα αγαθά που παραγόντουσαν μάλλον κατάφερναν και ξεπερνούσαν τα χρήματα που τα κυνηγούσαν στην κούρσα της οικονομικής ζωής.

Παγκοσμιοποίηση και τεχνολογική πρόοδο ήταν αρκετές για να συνεχίζουν οι κεντρικές τράπεζες να παρέχουν ρευστότητα για αγαθά που συνεχώς αυξανόντουσαν πιο πολύ από τις τιμές.

Ο κόσμος όμως άλλαξε, και αποκάλυψε όλες τις ανισορροπίες που είχαν δημιουργηθεί όλα τα προηγούμενα χρόνια.

Όλοι γνωρίζουμε τις αιτίες.

Πόλεμος, ενεργειακή κρίση, μειωμένη παραγωγή στην Κίνα λόγω πανδημίας, έλλειψη τροφίμων, διακοπή εφοδιαστικής αλυσίδας.

Έπεσαν ξαφνικά οι κουρτίνες και εμφανίσθηκε το φάντασμα του πληθωρισμού.

Και τρέχουν τώρα οι κεντρικοί τραπεζίτες να δούνε πως θα λύσουν το πρόβλημα που οι ίδιοι υποτιμούσαν σαν συγκυριακό και παροδικό.

Και τρέχουν έχοντας στην πλάτη τους τεράστια βαρίδια στους ισολογισμούς τους από όλα τα τρισεκατομμύρια ομολόγων που έχουν αγοράσει.

Η άνοδος των επιτοκίων που έχουν δρομολογήσει θα επιφέρει τεράστια μείωση στις αξίες των χαρτοφυλακίων που κατέχουν.

Δεν γνωρίζω όμως εάν αυτό έχει σημασία στις αποφάσεις τους. (έχουμε ξεχάσει τι σημαίνει πραγματική ζημία από λογιστική ζημία, αφού στο τέλος όλες τις ζημιές θέλουμε να τις κατατάσσουμε στις λογιστικές, δηλαδή να τις λησμονούμε…)

Αυτό που έχει σημασία είναι πως μέσα από μια απίστευτη συγχορδία γεγονότων, πολεμικών, κλιματικών, υγειονομικών και οικονομικών ξανανοίγουν τα βιβλία της οικονομικής θεωρίας ή ξαναγράφονται καινούργια.

Οι οικονομικοί κύκλοι, η ύφεση, η ανάπτυξη είναι μάλλον εγγενή στην οικονομία.

Είναι γραμμένα στον κώδικα της ζωής. Αυτή η εναλλαγή, η πάλη, είναι σαν τις εποχές, είναι σαν τις διαθέσεις μας που ανεβοκατεβαίνουν και μας προσδιορίζουν.

Και τώρα στο ενδιάμεσο της κρίσης τι μας μένει να κάνουμε;

Μένει να σκεφτούμε τους πιο ευάλωτους.

Αυτούς που τρομάζουν να ανοίξουν τους λογαριασμούς τους.

Αυτούς που έχουν ανελαστικές δαπάνες και σταθερά εισοδήματα.

Όσους έχουν μικρά παιδιά, φροντιστήρια, σπουδές.

Όσους περνάνε ώρες πάνω από τα excel ή τα κομπιουτεράκια με τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς για να βρουν ποιες δαπάνες μπορούν να περικόψουν.

Όσους μένουν στο ενοίκιο και δεν πρόλαβαν να αγοράσουν.

Ακόμα και αυτούς που δανείστηκαν για το σπίτι τους και δεν είχαν την προνοητικότητα να κλείσουν σταθερό επιτόκιο για 10 χρόνια (μόνο το 50% των στεγαστικών δανείων που εκταμιεύθηκαν το 2021 επέλεξε το χαμηλό σταθερό 10ετές επιτόκιο)

Μένει να νιώσουμε την αγωνία της κυβέρνησης να κλείσει όσες περισσότερες τρύπες μπορεί, με δισεκατομμύρια για την ελάφρυνση στους λογαριασμούς ρεύματος, με την κάρτα της βενζίνης, την αύξηση του κατώτατου μισθού, τους ελέγχους στην αγορά.

Μένει να αναλογιστούμε και τις προσπάθειες των νέων και των ευέλικτων να αυξήσουν το εισόδημα τους αλλάζοντας εργασία ή απαιτώντας μεγαλύτερο μισθό.

Στο τέλος όμως μένει η ανάμνηση αλλά κυρίως η διάψευση πως μπορείς να ξεπερνάς σκοπέλους όπως η παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση του 2008, ή η πανδημία το 2019-20 χωρίς προσωπικές και συλλογικές θυσίες, χωρίς θεσμικές και ουσιαστικές αλλαγές, αλλά μόνο με λογιστικές εγγραφές και μετάθεση των προβλημάτων στους επόμενους.

Κάποια στιγμή θα συμβεί η ατυχής συγχορδία και οι επόμενοι θα είμαστε εμείς…