Η «θεωρία» της τριγωνοποίησης και τα όρια της στην Ελλάδα

Η ιδέα της τριγωνοποίησης θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ελληνική πατέντα αν δεν πήγαζε ως ένα βαθμό από την πολιτική θεωρία  «Ο Τρίτος Δρόμος», του διατελέσαντος διευθυντή του LSE Anthony Giddens.

Για τον Giddens ο σοσιαλισμός απέτυχε διότι ξεκίνησε αρχικά ως αντίπαλος του ατομικισμού με την κριτική κατά του καπιταλισμού να ακολουθεί κατά πόδας. Επιδίωκε είτε ως σοσιαλδημοκρατία να εξανθρωπίσει τον καπιταλισμό είτε ως σοσιαλισμός παλαιάς κοπής να τον ανατρέψει. Η αποτυχία της ανατροπής οφείλεται πρωταρχικά στην  υποεκτίμηση της δυνατότητας του καπιταλισμού να καινοτομεί, να προσαρμόζεται, να αυξάνει την παραγωγικότητα.

Σήμερα, με τον καπιταλισμό να διέπεται από τις αρχές του νεοφιλελευθερισμού και να κυριαρχεί ως η μόνη μέθοδος παραγωγής, και την σοσιαλδημοκρατία ορθά να εμμένει στον «καπιταλισμό με ανθρώπινο πρόσωπο» (που παραπέμπει στα «δοξασμένα τριάντα χρόνια» — δηλαδή στην περίοδο 1945-1975), οι έννοιες «δεξιά» και «αριστερά» περιλαμβάνουν πλέον ένα ευρύτατο φάσμα θεμάτων που απασχολούν πληθυσμιακές ομάδες, κινήματα, κόμματα, συντεχνίες, πολιτικές κάθε πηγής και  μορφής.

Σήμερα, η δεξιά ταυτίζεται με το νεοφιλελευθερισμό, η αριστερά με την σοδιαλδημοκρατία.

Ορισμένες αντινομίες, όμως, είναι εμφανείς –κι αυτές είναι που θέτουν εγγενή όρια στην τριγωνοποίηση. Στο νεοφιλελευθερισμό, η απόλυτη πίστη στην ελευθερία των αγορών έρχεται σε άμεση αντίθεση με τον συντηρητισμό ως προς την προσωπική/σεξουαλική ελευθερία. Στην σοσιαλδημοκρατία η κρατική παρέμβαση (αναγκαία για να διορθώσει τις αδυναμίες-ακρότητες του καπιταλισμού) έρχεται σε αντίθεση με την πίστη στην απόλυτη ελευθερία του ανθρώπου ως άτομο. Και στις δύο περιπτώσεις το οικονομικό πιστεύω έρχεται σε σύγκρουση με το κοινωνικό-ατομικό.

Η εικόνα περιπλέκεται ακόμη περισσότερο με την εμφάνιση θεμάτων που διατρέχουν την φιλοσοφία και των δύο. Για παράδειγμα, οι νεοφιλελεύθεροι δεν είναι κατ’ ανάγκη αντίθετοι με μέτρα για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης που αποτελούν κορυφαία προτεραιότητα για την αριστερά, οι σοσιαλδημοκράτες δεν αρνούνται κατ’ ανάγκη τους περιορισμούς στην μετανάστευση, που αποτελούν κόκκινη γραμμή για τους νεοφιλελεύθερους.

Στην Ελλάδα της δεύτερης δεκαετίας του 21^ου αιώνα, οι αντιφάσεις έρχονται σταδιακά στην επιφάνεια. Η πανδημία ανέδειξε την ανάγκη ισχυρού κράτους ικανοποιώντας την Δεξιά, η πολιτική των επιδομάτων έφερε την συγκατάβαση της Αριστεράς. Η ενίσχυση της άμυνας στηρίχτηκε από την δεξιά, η αναγνώριση της ελευθερίας στην σεξουαλικότητα βρήκε την συμπαράσταση της Αριστεράς. Αυτό, όμως, είναι ένα πολιτικό παιγνίδι ισορροπιών που κάποια στιγμή αγγίζει τα όρια αποδοχής της κάθε πλευράς.

Για παράδειγμα, ο θρησκευτικός γάμος των ομοφυλόφιλων, ακόμη περισσότερο το δικαίωμα τους να υιοθετούν παιδιά, θα δημιουργήσει σοβαρούς τριγμούς στην Δεξιά. Πως ο φιλελευθερισμός των αγορών συμβαδίζει με την φιλελευθερισμό του ατομικισμού και τα δύο με την παρένθετη μητέρα στην περίπτωση ομοφυλόφιλων ζευγαριών;

Είναι σαφές ότι η κυβέρνηση έχει ήδη εγκαινιάσει περίοδο που μπορεί να χαρακτηριστεί ως έντονα μεταρρυθμιστική. Λίγοι πιστεύουν ότι ο Πιερρακάκης ολοκλήρωσε το μεταρρυθμιστικό του έργο, ότι ο Φλωρίδης δεν θα βάλει βαθιά στο κόκαλο της δικαιοσύνης το μαχαίρι, ότι ο Χρυσοχοϊδης δεν επιφυλάσσει εκπλήξεις στον τομέα του κοινωνικού κράτους. Ο Δένδιας ήδη προχωρεί σε ριζικές κινήσεις στον χώρο της άμυνας, ενώ είναι γνωστό ότι στην πολύπαθη ιστορία της ασφάλειας του πολίτη και της πολιτικής προστασίας αναζητούνται ακόμη άτομα ικανά να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις των καιρών και των πολιτών.

Είναι επίσης σαφές ότι η κυβερνητική πολιτική είναι «μία στο καρφί και μία στο πέταλο» — μία μεταρρύθμιση απευθύνεται στη νεοφιλελεύθερη παράταξη, μία στους σοσιαλδημοκράτες.  Το πρόβλημα είναι να μην διαταραχτούν οι ισορροπίες σε σημείο ρήξης. Στη βάση αυτή τα κορυφαία θέματα που μπορούν να ανατρέψουν την τριγωνοποίηση είναι για παράδειγμα:

• Η συνέχιση της κοινωνικής πολιτικής των επιδομάτων αντί της επανίδρυσης του κοινωνικού κράτους.
• Ο ενδοτισμός προς την Τουρκία σε κάθε θέμα εκτός από την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ.
• Ο θρησκευτικός γάμος και η υιοθέτηση/ τεκνοποίηση των ομοφυλόφιλων.

Το πιο κρίσιμο θέμα για την παρούσα κυβέρνηση είναι αυτό της ισότητας –ή για να το δούμε από την αντίθετη πλευρά, της ανισότητας. Το κοινωνικό κράτος έχει πολλά μέσα για να βελτιώσει την οικονομική ανισότητα  (π.χ. προοδευτική φορολογία εισοδήματος) αλλά οφείλει επίσης να προσφέρει δια βίου προστασία στο άτομο. Είναι στόχος που έρχεται σε αντίθεση με την θέση ότι η κοινωνία των πολιτών αποτελεί από μόνη της έναν αυτοτροφοδοτούμενο δυναμικό μηχανισμό κοινωνικής συνοχής. Πως θα καταφέρει η κυβέρνηση να βρει την αναγκαία ισορροπία;

Πως, όταν ήδη υπάρχει, λειτουργεί και καθορίζει εξελίξεις ένα αυτόνομο, ουσιαστικά ανεξέλεγκτο από κυβερνήσεις και οργανισμούς παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα που καθορίζει τις εξελίξεις ανάλογα με τα συμφέροντα του — ένας μηχανισμός που αυτοσυντηρείται και φροντίζει για την επιβίωση του, περιορίζοντας έτσι τις αρνητικές συνέπειες από τον εξαιρετικά χαμηλό ρυθμό αύξησης της παραγωγικότητας; Όταν αυτό είναι το μεγάλο «επίτευγμα» του νεοφιλελευθερισμού, όταν αυτή είναι η πραγματική μορφή της παγκοσμιοποίησης;

Πως, όταν ήδη οι κυβερνητικές πολιτικές (και όχι μόνο στην Ελλάδα) σχεδιάζονται με αναφορά όχι μόνο στη μανιχαϊστική διάσταση «αριστερά-δεξιά» αλλά και στα επιμέρους ακροατήρια που σχηματίζονται, συνέρχονται, συν-ενεργούν ανάλογα με το θέμα—όπως για την μετανάστευση, την κλιματική κρίση, την τεχνολογία;

Πως, όταν ενώ γνωρίζουμε ότι στην εποχή όπου η αλλαγή είναι θεμελιακή ο αναπροσανατολισμός είναι αναγκαίος, αλλά η ίδια η αλλαγή δεν μας αφήνει να δούμε την κατεύθυνση του αναπροσανατολισμού;

Διαβάστε επίσης

Ο Σόιμπλε χωρίς τις μετά θάνατον θριαμβολογίες

Θα έχει κάθε δικαίωμα ο Στουρνάρας να ισχυριστεί «σας τα είπα»

Αιχμή του δόρατος για την αλλαγή η μεταρρύθμιση Πιερρακάκη