Η ώρα της Νέμεσις για τον Ερντογάν

Κυριακή, την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, ο Ερντογάν αποκλείεται να κοιμάται ήσυχος. Δευτέρα πρωί έχει να συναντηθεί με Μπάιντεν, Μακρόν και Μητσοτάκη. Κι αν οι δύο τελευταίοι δεν τον αγχώνουν, το ίδιο σίγουρα δεν συμβαίνει με τον πρώτο. Ο νέος πρόεδρος απέχει παρασάγκας από τον Τραμπ σε ιδιοσυγκρασία και φιλοσοφία. Έχει βαθιά πιστεύω που διόλου συνάδουν με τον οπορτουνισμό του προκατόχου του. Και, επιπλέον, σε όρους ρεαλιστικής πολιτικής έχει ένα ισχυρό ακροατήριο που δεν του επιτρέπουν συμβιβασμούς της μορφής που θα προσπαθήσει να πετύχει ο Σουλτάνος.

Ποιο μπορεί να είναι το αποτέλεσμα της συνάντησης Μπάιντεν- Ερντογάν; Ορισμένοι κύκλοι των ΗΠΑ, κυρίως από το State Department, πιστεύουν ότι υπάρχει ακόμη περιθώριο συνεννόησης με την Τουρκία. Θέλουν την χώρα ενεργό σύμμαχο στο ΝΑΤΟ, ανάχωμα προς την Ρωσία και βάση για την Μέση Ανατολή και τον Καύκασο. Η λογική τους στην ουσία αντανακλά την πίστη των ΗΠΑ ότι μπορούν να εξάγουν το δυτικό πρότυπο της δημοκρατίας και του φιλελεύθερου καπιταλισμού. Πίστη ότι είναι εφικτό το κοσμικό Ισλάμ—η συνύπαρξη της συγκεκριμένης θρησκείας με την δημοκρατία – τις αρχές της και τους θεσμούς της.

Μία άλλη σχολή, όμως, προς την οποία τείνει ο Biden, αντιμετωπίζει την Τουρκία περίπου χαμένη υπόθεση. Θεωρεί ότι η απόσταση που χωρίζει πλέον την Τουρκία του Ερντογάν από τον Κεμαλισμό είναι τεράστια και γυρισμός δεν υπάρχει. Υποστηρίζει, λοιπόν, πως το μέγιστο που μπορεί να πετύχει ο Αμερικανός πρόεδρος είναι να καθυστερήσει την περαιτέρω ολίσθηση της Τουρκίας προς τον Ισλαμισμό, την Ρωσία και τον απολυταρχισμό ασκώντας σημαντική οικονομική και στρατιωτική πίεση, μέχρι να προλάβουν οι ΗΠΑ να ολοκληρώσουν την κατασκευή της δεύτερης γραμμής αμύνης που κτίζουν με βάση αναφοράς την Ελλάδα.

Από την πλευρά του, ο Ερντογάν δεν έχει ιδιαίτερα περιθώρια οπισθοχώρησης. Με τις ΗΠΑ τον χωρίζουν διαφορές σε όλα τα μέτωπα: S-400, Ρωσία, Κούρδοι, Αζέροι, Λιβύη, δημοκρατία και ανθρώπινα δικαιώματα. Ταυτόχρονα, στο εσωτερικό αντιμετωπίζει σχεδόν ανυπέρβλητα προβλήματα: την οικονομία στα τάρταρα,  φυγή κεφαλαίων, τις μεγάλες πόλεις εναντίον του και την ενδοχώρα στο πλευρό του. Στην ουσία χρησιμοποιεί τον επεκτατικό εθνικισμό και το όραμα της αναβίωσης της Οθωμανικής δόξας ακριβώς για να εξισορροπήσει την οικονομική κρίση που θίγει και τους οπαδούς του, προκειμένου να μην τους χάσει.

Σ’ αυτό το πλαίσιο, οι συναντήσεις με τον Μακρόν και τον Μητσοτάκη έχουν περιθωριακή σημασία. Γίνονται για το θεαθήναι και τα όποια αποτελέσματα – αν υπάρξουν – δεν έχουν καμία σημασία ή επίπτωση στο αύριο. Ο Ερντογάν θέλει απλά να δώσει την εντύπωση πως υποχωρεί, είναι συζητήσιμος, διαλλακτικός, καλός σύμμαχος.

Η πραγματικότητα, όμως, δεν αλλάζει. Η Τουρκία έχει πάρει τον δρόμο της. Ο Ερντογάν το γνωρίζει – αυτός εξάλλου ήταν από την πρώτη στιγμή ο σκοπός του. Σταδιακά αποκοίμισε τους αντιπάλους τους και στην συνέχεια στράφηκε εναντίον τους  και τους συνέτριψε. Εκατό χρόνια έζησε η Κεμαλική επανάσταση και τώρα η Τουρκία γυρνά ξανά στο παρελθόν της γιατί σ’ αυτό βλέπει το μέλλον της. Τα τζαμιά που κτίστηκαν δεν κατεδαφίζονται.

Στις συναντήσεις αυτές  ο Ερντογάν προσέρχεται ελπίζοντας πως  στην ουσία ένα πράγμα μπορεί να προκύψει: αναβολή και καθυστέρηση. Είναι η παλιά δοκιμασμένη και πολύ συχνά πετυχημένη στρατηγική της Μεγάλης Πύλης.

Παραδόξως, αν επικρατεί ρεαλισμός το ίδιο ακριβώς θα πρέπει να επιδιώκει και η Ελληνική πλευρά. Έχοντας αντιμετωπίσει με μεγάλη προσπάθεια τις τουρκικές προκλήσεις η χώρα μας κατάφερε να κάνει το ελληνό-τουρκικό  πρόβλημα ευρωπαϊκό – παρά την αντίθετη προσπάθεια της πάντα φιλοτουρκικής Γερμανίας – και να βάλει σε εφαρμογή πρόγραμμα εκσυγχρονισμού των ενόπλων δυνάμεων της που πάντως προβληματίζει την Τουρκία.

Η Ελλάδα θέλει να κερδίσει χρόνο – απέναντι στην Τουρκία. Και η Τουρκία θέλει να κερδίσει χρόνο απέναντι στις ΗΠΑ. Αυτή είναι η ουσία. Η Γαλλία είναι το …κερασάκι στην τούρτα. Ο Ερντογάν επιδιώκει να  κατευνάσει τον θυμό του Μακρόν και η Ελλάδα ελπίζει ότι ο Μακρόν θα τρίξε τα δόντια στον Ερντογάν.