ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Στο Μουσείο Ηρακλειδών, εκεί όπου η αρχαία τεχνολογία συνομιλεί με τη σύγχρονη τέχνη, ο Μάριος Φούρναρης παρουσιάζει μαζί με τον Κωνσταντίνο Πάτσιο τη διατομική έκθεση “Nature inside the walls” σε επιμέλεια της Νίνας Φραγκοπούλου, Δρ Θαλάσσιας Βιολογίας. Τα έργα τους στήνουν έναν διάλογο για την αστική βιοποικιλότητα και την αντίστιξη φυσικού–τεχνητού, δίπλα στα τεχνολογικά ευρήματα των Αρχαίων Ελλήνων. Τα εγκαίνια πραγματοποιούνται την Παρασκευή 7 Νοεμβρίου 2025, 19:00, και η έκθεση διαρκεί έως 18 Ιανουαρίου 2026.
Ανάμεσα στο οργανικό και το βιομηχανικό
Μπαίνοντας στους χώρους, νιώθεις πως η πόλη «ανοίγει» το στήθος της: ρίζες που διαπερνούν πεζοδρόμια, σκουριασμένα μέταλλα που επιστρέφουν στη γη, απορρίμματα που επανεπινοούνται. Ο Μάριος Φούρναρης δεν τακτοποιεί απλώς τα υλικά σε μια εικαστική βιτρίνα· τα ανασυνθέτει σε μία νέα βιο-λογική γραμματική. «Στο έργο μου βλέπω κάθε μέσο — κατασκευή, ζωγραφική, φωτογραφία, βίντεο — όχι ως αυτόνομο «κανάλι», αλλά ως όχημα που ενισχύει διαφορετικές πτυχές της ίδιας θεματικής σκέψης: της σχέσης ανάμεσα σε φύση και πολιτισμό, οργανικό και βιομηχανικό.»
Η ρωγμή όπου φυτρώνει νόημα
Η καλλιτεχνική του διαδικασία ξεκινά από μια ένταση — μια «ρωγμή» όπου φυτρώνει νόημα. «Συνήθως, το σημείο εκκίνησης είναι το περιεχόμενο — μια ιδέα, μια κατάσταση, μια ένταση ανάμεσα στη φύση και την πόλη, στο οργανικό και το τεχνητό. Από εκεί γεννιέται η σκέψη: «ποιο μέσο μπορεί να την υπηρετήσει καλύτερα;».» Κι όμως, η φόρμα δεν είναι ποτέ ουραγός: «η φόρμα έχει εξίσου ενεργό ρόλο… υπάρχει μια αμφίδρομη σχέση: το περιεχόμενο καθοδηγεί προς τα μέσα, αλλά τα μέσα μπορούν να διευρύνουν το περιεχόμενο προς απρόβλεπτες κατευθύνσεις.»
Η ύλη ως σώμα, η ιδέα ως πνεύμα
Στον κόσμο του, ιδέα και ύλη είναι δύο πνεύμονες που ανασαίνουν μαζί. «Η υλικότητα είναι το σώμα και η ιδέα το πνεύμα. Η συνάντηση των δύο δημιουργεί το έργο.» Γι’ αυτό και τα βιομηχανικά ευρήματα ή τα οργανικά κατάλοιπα δεν εμφανίζονται ως «ντεκόρ», αλλά ως μνήμες: «Με εμπνέει η υλικότητα — η χειροπιαστή παρουσία ενός αντικειμένου, η φθορά, το ίχνος χρήσης, η υφή — γιατί όλα αυτά φέρουν μνήμες, ιστορίες και χρόνο.»
Τι σώζει από τον κυκλώνα των θραυσμάτων; «Η επιλογή των ευρημάτων προκύπτει μέσα από δύο παράγοντες: αφενός τις υλικές τους δυνατότητες — τη μορφή, την υφή, τη φθορά — και αφετέρου το εννοιολογικό τους συγκείμενο… “Διασώζω” λοιπόν όσα κομμάτια εμπεριέχουν ένα είδος κενού ή μιας εν δυνάμει μετάβασης — και τα εντάσσω σε ένα νέο πλαίσιο, όπου η ιστορία τους συνεχίζεται με διαφορετικό τρόπο.»
Η πόλη ως έμβιος οργανισμός
Η πόλη του Μάριου Φούρναρη δεν είναι σκηνικό. Είναι έμβιο πεδίο — ένας τόπος όπου «ρίζες» και «καλώδια» συγχωνεύονται. «Με γοητεύει γιατί η αντίθεση αυτή δεν είναι απλώς δυαδική — είναι δυναμική, μεταβαλλόμενη και γεμάτη ένταση… δεν με ενδιαφέρει απλώς η ιδανική αρμονία, αλλά η ένταση, η μεταβολή και η συνύπαρξη.» Κι αν ψάχναμε τα άκρα αυτού του εκκρεμούς; «Ως πιο “βιομηχανικό” υλικό θα έθετα το σκυρόδεμα… Ως πιο “φυσικό” υλικό μέσα στην πόλη, θα διάλεγα το φυτικό στοιχείο: τη ρίζα που διαπερνά το πεζοδρόμιο.»
Αρχαιολογία του μέλλοντος
Οι εγκαταστάσεις του θυμίζουν «οικιστικά μορφώματα» άλλων εποχών — ίσως μιας αρχαιολογίας του μέλλοντος. «Η ιδέα της «αρχαιολογίας του μέλλοντος» προκύπτει από την επιθυμία μου να αποτυπώσω μορφές που φέρουν ίχνη μεταβολής, ενσωμάτωσης και εξέλιξης — μορφές που θα μπορούσαν να είχαν προκύψει στο παρελθόν ή να ανήκουν σε ένα μελλοντικό τοπίο.» Εκεί, ένα μικρό γλυπτό μπορεί να χωρέσει την «επιβίωση ενός είδους»: «Η κλίμακα για μένα λειτουργεί ως εργαλείο… Το μικρό μπορεί να συμπυκνώνει σύγκρουση, αντίθεση, ακόμη και χρόνο.»
Η ανθρώπινη παρουσία μέσα στην απουσία
Στα φωτογραφικά και βιντεοσκοπικά του έργα, ο άνθρωπος μοιάζει απούσας-παρών: «η απουσία της ανθρώπινης μορφής — και ταυτόχρονα η σιωπηλή της παρουσία μέσα από τα αντικείμενα σ’ ένα θραυσματικό τοπίο — αποκαλύπτουν μια οντολογία αποκομμένη από το φυσικό περιβάλλον.» Η μοναξιά, εδώ, δεν είναι συναίσθημα· είναι ύλη. «Ο άνθρωπος “εμφανίζεται” ανάμεσα σε θραύσματα και μεταβαλλόμενες μορφές· διαβρώνεται από τον χρόνο, αλλά μέσα από αυτή τη φθορά υποδηλώνεται και η δυνατότητα αναγέννησης του.»
Η υβριδικότητα ως στάση ζωής
Η υβριδικότητα που πρεσβεύει δεν είναι μόνον αισθητική ή φιλοσοφική άσκηση — είναι και κοινωνική θέση. «Η υβριδικότητα στο έργο μου αγγίζει και τις τρεις πλευρές — φιλοσοφική, κοινωνική και αισθητική… η κοινωνική δυναμική γίνεται το σημείο εκκίνησης, η αισθητική το μέσο έκφρασης και η φιλοσοφία ο στοχασμός που τα συνέχει.» Γι’ αυτό και ο ρόλος της τέχνης δεν είναι να «συμφιλιώσει» με το ζόρι τις αντίρροπες δυνάμεις, αλλά να κρατήσει ανοιχτό τον χώρο του διαλόγου: «Η τέχνη δεν χρειάζεται να καλύψει το χάσμα… αλλά έναν διάλογο — έναν ενδιάμεσο χώρο όπου το ένα «μιλά» στο άλλο, με όρους ισοτιμίας και δικαιοσύνης.»
Όταν τον ρωτώ για τη διάρκεια, χαμογελά και κοιτάζει λίγο «πέρα» από το έργο — σαν να ακούει τον χρόνο: «Με ενδιαφέρει περισσότερο η “ζωντάνια” της μορφής… Ίσως γι’ αυτό με σαγηνεύει τόσο το non finito της Αναγέννησης — αυτό το “χωρίς τέλος”, “χωρίς τίτλο”, που αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο της συνέχειας.»
Η περιβαλλοντική κρίση ως ψυχικό φαινόμενο
Και απέναντι στην περιβαλλοντική κρίση; «Θα έλεγα ότι η περιβαλλοντική κρίση είναι ταυτόχρονα φυσικό και ψυχικό φαινόμενο… Η τέχνη μπορεί να αναδείξει αυτή τη διπλή διάσταση και να καταστήσει ορατή την ένταση ανάμεσα στο εσωτερικό-ψυχικό και στο εξωτερικό-υλικό πεδίο της κρίσης.» Εδώ, η τέχνη γίνεται διαμεσολαβητής: «Η ευθύνη του καλλιτέχνη είναι πολλαπλή: να αφηγείται, να προειδοποιεί και φυσικά να ονειρεύεται… αναλαμβάνει σήμερα τον κρίσιμο ρόλο του διαμεσολαβητή ανάμεσα στη φαντασία και την πραγματικότητα, ανάμεσα στο άτομο και την κοινωνία, ανάμεσα στην ποίηση και τη δράση.»
Στο τέλος της συζήτησης επιστρέφουμε στο θεμελιώδες αξίωμα που υποβαστάζει όλο το εγχείρημα: «φύση και πολιτισμός δεν βρίσκονται σε αντίθεση, αλλά συνδιαμορφώνουν τη βιόσφαιρα ως ένα ενιαίο, εξελισσόμενο σώμα.» Πού βρισκόμαστε απέναντι σε αυτό; «Νομίζω πως βρισκόμαστε σήμερα σε ένα μεταβατικό στάδιο… εμφανίζονται “μικρές κατακτήσεις” που δείχνουν ότι κάτι αλλάζει… Η τέχνη μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά σ’ αυτή τη διαδικασία: να δείξει το όραμα, να ανοίξει το πεδίο των δυνατοτήτων εφαρμογής του και να εμπνεύσει μια διαφορετική οπτική.»
Η συνέργεια τέχνης, επιστήμης και οικολογίας
Κλείνουμε με μια εικόνα-πρόσκληση: «Μια “συλλογική οργανική πόλη”, όπου φυτά, μέταλλα, σκυρόδεμα, ανθρώπινες και μη-ανθρώπινες υπάρξεις συνυπάρχουν σε ένα ενιαίο τοπίο που μοιάζει ταυτόχρονα φυσικό και τεχνητό.» Και τη διαβεβαίωση πως ο δρόμος αυτός δεν είναι μοναχικός αλλά συνεργατικός: «Τη φαντάζομαι ως ένα ανοιχτό πεδίο διαλόγου, όπου η τέχνη λειτουργεί ως ενδιάμεσος ανάμεσα στις τεχνολογικές και οικολογικές προκλήσεις… η συνέργεια ανάμεσα στην τέχνη, την επιστήμη και την οικολογία μπορεί να οδηγήσει σε παρεμβάσεις… που ανοίγουν νέους ορίζοντες δράσης και αισθητικής.»
Η έκθεση “Nature inside the walls” παρουσιάζεται στο Μουσείο Ηρακλειδών, 7 Νοεμβρίου 2025 – 18 Ιανουαρίου 2026.
Διαβάστε επίσης:
«Αποχρώσεις: Ημερολόγια Θέρους» – Όταν το φως και η μνήμη ζωντανεύουν στην καρδιά της Αθήνας
Blanche de Lestrange: Η Μεσόγειος είναι μια θάλασσα που κουβαλά ανθρώπινες ιστορίες
ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΣΗΜΕΡΑ
