Τα μινωικά ανάκτορα στην UNESCO – Αξιολόγηση του αιτήματος για την εγγραφή τους

Το σύνολο των μινωικών ανακτόρων, μνημείων του Μινωικού πολιτισμού, που χαρακτηρίζεται ως ο πρώτος προηγμένος πολιτισμός της Ευρώπης και η εγγραφή τους στον Κατάλογο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO πρόκειται να εξετασθεί εντός των ημερών από 7 έως 16 Ιουλίου στην έδρα του διεθνούς οργανισμού.

Η χώρα μας δια του υπουργείου Πολιτισμού έχει υποβάλλει τον φάκελο υποψηφιότητας για την ένταξη των μινωικών ανακτόρων στην UNESCO από τον Μάρτιο του 2023 προτείνοντας την σειριακή εγγραφή των έξι σημαντικότερων από αυτά. Με πρώτη φυσικά την Κνωσό για να ακολουθήσουν η Φαιστός, τα Μάλια, η Ζάκρος, η Κυδωνία και η Ζώμινθος.

Σειρά επεμβάσεων αποκατάστασης και ανάδειξης των μοναδικών αυτών αρχιτεκτονικών συνόλων εξάλλου, έχουν εκτελεστεί σ΄ αυτό το διάστημα ή είναι δρομολογημένα και εν εξελίξει ώστε ο φάκελος υποψηφιότητας να αποδεικνύει το ουσιαστικό ενδιαφέρον του ελληνικού κράτους εν τη πράξει για τα μνημεία του. Και αυτό αναμένεται να αξιολογηθεί και να εκτιμηθεί κατά την εξέταση του φακέλου, με την αισιοδοξία για την έκβαση του αιτήματος να παραμένει ισχυρή, παρά τα όποια ζητήματα μπορεί να ανακύψουν.

Στόχος του υπουργείου Πολιτισμού πιο συγκεκριμένα είναι η δημιουργία μιας πολιτιστικής διαδρομής γνωριμίας του κοινού με τα ανακτορικά κέντρα της προϊστορικής Κρήτης και κατ΄ επέκταση με όλον τον Μινωικό πολιτισμό. Προτείνεται έτσι, η διαχείρισή τους σε μία «ολιστική βάση», όπως την χαρακτηρίζει η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, καθώς αυτή «καθορίζει και διασφαλίζει βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, τους τρόπους προστασίας και προβολής τους». Κι αυτό, προκειμένου να αναδειχθεί η οικουμενική σημασία τους ως πολιτιστικό αγαθό, που συνεπάγεται την υποχρέωση του κράτους πρωτίστως αλλά και των πολιτών για την διασφάλιση της αυθεντικότητας και της ακεραιότητά τους.

Η χρονική διάρκεια

Σημαντικό είναι, ότι τα έξι μινωικά ανακτορικά κέντρα της σειριακής υποψηφιότητας βρίσκονται σε κομβικά σημεία, που καλύπτουν γεωγραφικά ολόκληρο το νησί ενώ και χρονολογικά αναφέρονται σε όλο το εύρος Μινωικού Πολιτισμού από την Πρώιμη και Μέση εποχή του Χαλκού, όταν ιδρύθηκαν τα πρώτα εξ αυτών (1900-1700 π.Χ.), ακολούθως την ΄Υστερη εποχή του Χαλκού, που χαρακτηρίζεται από την ακμή των νέων ανακτόρων (1700-1450 π.Χ.) έως και την Τελική και Μετανακτορική περίοδο (1450-1100 π.Χ.). Γεγονός, που τα καθιστά ένα μοναδικό σύνολο – ισχυρό χαρτί για την ευόδωση της υποψηφιότητάς τους.

Με τον τρόπο αυτό εξάλλου, ξεπερνιέται το βασικό πρόβλημα της Κνωσού, που λόγω του πλήθους των αυθαιρεσιών γύρω από αυτήν η υποψηφιότητά της ως μονάδα αδυνατούσε επί πολλά χρόνια να ικανοποιήσει τα αυστηρά κριτήρια, που θέτει η UNESCO για την εγγραφή ενός μνημείου στον Κατάλογο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Στο μεταξύ ωστόσο, τα τελευταία πέντε χρόνια το υπουργείο Πολιτισμού έχει υλοποιήσει σειρά καίριων επεμβάσεων στην Κνωσό ενώ είναι προγραμματισμένες πολλές ακόμη, έτσι ώστε η εικόνα του εξωτερικού χώρου να έχει ήδη βελτιωθεί κατά πολύ.

Τα χαρακτηριστικά

Όπως αναφέρεται στον ιστότοπο της UNESCO τα ανακτορικά κέντρα διαδραμάτισαν ζωτικό ρόλο στην εξέλιξη, την ανάπτυξη και τη διάδοση του Μινωικού πολιτισμού και σηματοδότησαν τον κοινωνικό μετασχηματισμό από τις πρωτότυπες κοινότητες της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού σε μια πολύπλευρη και ιεραρχική κοινωνία.

Η πολιτική, κοινωνική, οικονομική και θρησκευτική αναδιοργάνωση, ο μετασχηματισμός της ιδιωτικής ζωής και η άνευ προηγουμένου πολιτιστική ανάπτυξη που προέκυψε από τη σταδιακή συγκέντρωση της εξουσίας και την συσσώρευση πλούτου επικεντρώθηκαν στα ανακτορικά κέντρα, καθένα από τα οποία κάλυψε μια μεγάλη κατοικημένη περιοχή της Κρήτης.

Η μνημειακή αρχιτεκτονική των ανακτορικών κέντρων είναι εξάλλου μοναδική με την σύνθετη εσωτερική οργάνωσή της να φθάνει στην αρχαία ιστορική μνήμη ως «Λαβυρίνος». Τα περισσότερα μοιράζονται άλλωστε, κοινά αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά: Μία μεγάλη, ορθογώνια κεντρική αυλή γύρω από την οποία αναπτύσσονταν πολυώροφα κτίσματα, φτάνοντας μερικές φορές και τους τέσσερις ορόφους με βεράντες, κιονοστοιχίες και εσωτερικές αυλές και με τους τοίχους κοσμημένους με εξαιρετικής τέχνης τοιχογραφίες.

Σ΄αυτά στεγάζονταν διάφορες δραστηριότητες: οικιστικοί χώροι και χώροι υποδοχής, τα αρχεία (με τις περίφημες πινακίδες της Γραμμικής Α και Β γραφής, που είναι οι παλαιότερες μορφές γραφής στην Ελλάδα), τα θησαυροφυλάκια, τα ιερά, τις μεγάλα αποθήκες, τις κουζίνες, τα εργαστήρια και τους χώρους εκδηλώσεων. Όλα όσα δίνουν την εικόνα μιας μικρής πόλης.

Σε γενικές γραμμές δηλαδή, επρόκειτο για τα διοικητικά, οικονομικά και θρησκευτικά κέντρα μιας ευρύτερης γεωγραφικής περιοχής. Έτσι στέγαζαν όχι μόνον τους ηγεμόνες και τους ιερείς αλλά φιλοξενούσαν και πλήθος ανθρώπων διαφόρων ειδικοτήτων: τεχνιτών (μεταλλουργοί, αγγειοπλάστες, υφαντές κ.λπ.), εμπόρων και γραμματέων. Να σημειωθεί μάλιστα ότι ειδικά στα εργαστήρια των μινωικών ανακτόρων παράγονταν αριστουργήματα σε χρυσό, ελεφαντόδοντο και χαλκό, σφραγίδες, ειδώλια, πήλινα και λίθινα αγγεία πολλά από τα οποία εξάγονταν σε όλο το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο.

Η εξαιρετική καθολική αξία

Στο σύνολό τους πρόκειται για στοιχεία που ανταποκρίνονται στα κριτήρια, τα οποία τίθενται από την UNESCO. Συγκεκριμένα δικαιολογείται η εξαιρετική καθολική τους αξία, καθώς τα μινωικά ανάκτορα είναι οι κύριοι μάρτυρες του Μινωικού πολιτισμού, αναδεικνύουν μια πρώιμη μορφή σύνθετης αστικής κοινωνίας, η οποία ανέπτυξε και την πρώτη οργανωμένη μορφή άσκησης εξωτερικής πολιτικής μέσω της διπλωματίας ενώ ακόμη και οι μύθοι που συνδέονται με αυτά παραμένουν πηγή έμπνευσης έως και σήμερα στην παγκόσμια τέχνη, την μουσική και την λογοτεχνία.

Τα μινωικά ανάκτορα μαρτυρούν επίσης μία πολύ πρώιμη μορφή πολύπλοκης αστικής κοινωνίας με την εφαρμογή και σύνθετων οικονομικών συστημάτων, αποτελώντας σημαντική αρχαιολογική μαρτυρία για την οργάνωση των πόλεων, την αρχιτεκτονική, την τεχνολογία και την τέχνη στην Εποχή του Χαλκού.

Επιπλέον το πολύπλοκο κοινωνικοοικονομικό τους σύστημα οδήγησε στη δημιουργία δύο συστημάτων γραφής, της Κρητικής Ιερογλυφικής και της Γραμμής Α, η οποία έπαιξε σημαντικό ρόλο στο πλαίσιο των πολιτισμών του Αιγαίου.

Ο βαθμός αυθεντικότητας και ακεραιότητας αυτών των ανακτορικών κέντρων τέλος, επιτρέπει την ανακατασκευή της μορφής και της λειτουργίας τους, στοιχεία που βεβαιώνουν την εξαιρετική καθολική αξία τους.

Να σημειωθεί, ότι στον Κατάλογο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO η Ελλάδα έχει 18 εγγραφές, μεταξύ των οποίων και τα Μυκηναϊκά ανάκτορα, Μυκηνών και Τίρυνθας, που παρουσιάζουν μια αντιστοιχία με τα Μινωικά, τα οποία προηγούνται φυσικά χρονολογικά.

 

Διαβάστε επίσης 

Ένα διαφορετικό πορτρέτο του Βασίλη και της Ελίζας Γουλανδρή από τον Ιάσονα Μέγκουλα

Αρχαίο άγαλμα ανδρικής μορφής στον βυθό των Αντικυθήρων – Υποβρύχια έρευνα

Ο Μέγας Αλέξανδρος της οικουμένης – Ψηφιακό μουσείο για τον μεγάλο στρατηλάτη