Αρχαίο άγαλμα ανδρικής μορφής στον βυθό των Αντικυθήρων – Υποβρύχια έρευνα

Εγκλωβισμένα ανάμεσα σε βράχους αλλά και σε πολύ σκληρές θαλάσσιες συσσωματώσεις εντοπίσθηκαν στον βυθό της θάλασσας των Αντικύθηρων τμήματα ενός ανδρικού αγάλματος αλλά και πολλά ακόμη θραύσματα γλυπτών κατά την τελευταία, υποβρύχια ανασκαφική έρευνα στο περίφημο ναυάγιο. Με την συμπλήρωση φέτος 125 χρόνων από την ανακάλυψη του ναυαγίου, το 1900 -1901 και την ανέλκυση σπουδαίων αρχαιοτήτων, όπως και του μοναδικού Μηχανισμού των Αντικυθήρων η σύγχρονη έρευνα χρησιμοποιώντας νέα μέσα και τεχνικές αναζητεί εναπομείναντα αρχαία στο βυθό αλλά και κατάλοιπα του πλοίου.

Στα αποτελέσματα της ανασκαφής συγκαταλέγεται έτσι, κατακερματισμένο το άγαλμα γυμνής ανδρικής μορφής σε στάση contrapposto (όταν το βάρος του σώματος πέφτει στο ένα πόδι και το κεφάλι είναι γυρισμένο στη μία πλευρά) ενώ από τα υπόλοιπα θραύσματα έγινε δυνατή μόνον η ανάκτηση μιας μαρμάρινης πλίνθου πάνω στην οποία σώζονται υπολείμματα του αριστερού κάτω ποδιού ενός άλλου αγάλματος, φυσικού μεγέθους.

Ακόμη εντοπίσθηκαν χιακοί αμφορείς σε δύο διαφορετικές περιοχές του ναυαγίου με μεγάλη τυπολογική ποικιλία ενώ στα κεραμικά ευρήματα προστίθεται και ένα πήλινο ιγδίο (λεκάνη με προχοή), δηλαδή σκεύος πολτοποίησης και ανάμειξης τροφίμων, το οποίο προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες για τις διατροφικές πρακτικές και την καθημερινή ζωή στο πλοίο.

Η πιθανότητα δεύτερου βυθισμένου πλοίου

Με την μέθοδο shell first, δηλαδή πρώτα το κέλυφος και μετά το εσωτερικό του πλοίου είχε κατασκευαστεί εξάλλου, το πλοίο, τα κατάλοιπα του οποίου ανακαλύφθηκαν πέρυσι. Συγκεκριμένα πρόκειται για τρία τμήματα μαδεριών (σανίδων) από το πέτσωμα του πλοίου και ένας προσαρμοσμένος σε αυτές νομέας (στραβόξυλο), εύρημα σημαντικό, αφού είναι πρώτη φορά που ανελκύεται ολοκληρωμένο τμήμα του πετσώματος του πλοίου, με λεπτομέρειες για την τεχνική κατασκευής του. Να σημειωθεί μάλιστα, ότι η μέθοδος shell first κυριάρχησε στον μεσογειακό χώρο από τον 4ο π.Χ. ως τον 1ο π.Χ. αιώνα. Προκαταρκτικές αναλύσεις δείχνουν επίσης, την χρήση φτελιάς και δρυός για την κατασκευή του ενώ σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις χρονολόγησης ανάγεται στο 235 π.Χ. περίπου.

Το ερώτημα όμως, αν πρόκειται για το ναυάγιο ενός πλοίου ή μήπως υπήρχε και δεύτερο, μικρότερο παραμένει. Κι αυτό, γιατί το τμήμα του πλοίου που ανελκύστηκε έχει πλάτος περίπου 0,40μ. και μήκος 0,70μ. Τα μαδέρια έχουν μικρότερο πάχος σε σχέση με αυτά που είχε ανακαλύψει ο Κουστώ το 1976 και δεν ξεπερνούν τα 0,05μ. Αυτή η διαφορά στο πάχος των σανίδων είναι που εγείρει τα ερωτήματα αν πρόκειται για τμήμα του πλοίου σε ψηλότερο επίπεδο, από επισκευές που είχαν γίνει σε αυτό ή αν υπήρξε και δεύτερο πλοίο. Κάτι στο οποίο αναμένεται να δώσει απάντηση η λεπτομερής μελέτη των θραυσμάτων.
Κάποια ακόμη ξύλινα υπολείμματα βρέθηκαν in situ, μαζί με υπολείμματα ανόργανων (μόλυβδος, χαλκός) και οργανικών υλικών (πίσσα), κοντά στην περιοχή που ερευνήθηκε το από τον Ζακ-Ιβ Κουστώ.

Η ολοκλήρωση της έρευνας

Με την φετινή χρονιά, να σημειωθεί, ολοκληρώθηκε η πέμπτη και τελευταία περίοδος της υποβρύχιας ανασκαφικής έρευνας στο ναυάγιο των Αντικυθήρων. Οι υποβρύχιες έρευνες παρακολουθήθηκαν και συντονίστηκαν σε πραγματικό χρόνο χάρη σε τηλεκατευθυνόμενα υποβρύχια σκάφη της Hublot Xplorations. Ενώ, όπως και το 2024, η χρήση ρυθμιστών κλειστού κυκλώματος με μείγμα αερίων βελτίωσε την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια των καταδύσεων. Επιπλέον, εγκαταστάθηκε εκ νέου το εργαστήριο πεδίου στον οικισμό του Ποταμού, το οποίο επέτρεψε την πραγματοποίηση προκαταρκτικών επιτόπιων αναλύσεων, ενώ η πρόοδος των ανασκαφών τεκμηριώθηκε με τη δημιουργία τρισδιάστατων φωτογραμμετρικών μοντέλων.

Εκτός από τα σχέδια και τις φωτογραφίες των αντικειμένων που ανακτήθηκαν, τα δεδομένα ενσωματώθηκαν σε ένα σύστημα γεωγραφικών πληροφοριών (GIS). Η τεκμηρίωση θα αποτελέσει, σε συνδυασμό με τα αποτελέσματα των προηγούμενων αποστολών, τη βάση για λεπτομερείς αναλύσεις.

Η επιστημονική ομάδα

Το ερευνητικό πρόγραμμα των τελευταίων πέντε ετών (2021-2025) υλοποιήθηκε από την Ελβετική Αρχαιολογική Σχολή στην Ελλάδα (EΑΣΕ), υπό την εποπτεία της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού. Οι έρευνες στο πεδίο διεξήχθησαν από το Πανεπιστήμιο της Γενεύης με ομάδα αρχαιολόγων-δυτών, η οποία συμπληρώθηκε με τη συμμετοχή της μονάδας υποβρύχιων αποστολών της Ελληνικής Ακτοφυλακής (Ομάδα Ειδικών Καταδύσεων).

Την διεύθυνση του προγράμματος είναι η δρ Αγγελική Γ. Σίμωσι, επίτιμη Έφορος Αρχαιοτήτων ΥΠ.ΠΟ. και ο καθ. Lorenz E. Baumer του Πανεπιστημίου Γενεύης. Η επιτόπια επίβλεψη των εργασιών πραγματοποιήθηκε από την δρ Patrizia Birchler Emery (Πανεπιστήμιο Γενεύης) και την καταδυόμενη αρχιτέκτονα-μηχανικό Αικατερίνη Ταγωνίδου. Την εποπτεία στο πεδίο από πλευράς Εναλίων Αρχαιοτήτων είχε η καταδυόμενη εργατοτεχνίτρια, Αθηνά Πατσούρου. Ο Αλέξανδρος Σωτηρίου (συνεργαζόμενος ερευνητής Πανεπιστημίου Γενεύης) ήταν υπεύθυνος για το συντονισμό της καταδυτικής ομάδας. Η εξειδικευμένη τεκμηρίωση έγινε από ειδικούς του Πανεπιστημίου της Γενεύης, ενώ η Hublot Xplorations παρείχε σημαντική τεχνική υποστήριξη. Την οργάνωση της αποστολής ανέλαβε ο Γιάννης Μπιτσάκης (Πανεπιστήμιο Γενεύης και Ίδρυμα Nereus Research).

Κύριοι χορηγοί του ερευνητικού προγράμματος είναι η Ελβετική ωρολογοποιία Hublot, το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη και το Ίδρυμα Nereus Research.

Διαβάστε επίσης:

12α Βραβεία Βιβλίου Public: Με περισσότερες από 175.000 ψήφους οι αναγνώστες ανέδειξαν τους φετινούς νικητές!

Ο Μέγας Αλέξανδρος της οικουμένης – Ψηφιακό μουσείο για τον μεγάλο στρατηλάτη

Παγκόσμιο ρεκόρ εκατομμυρίων για το ροζ διαμάντι της Μαρίας Αντουανέτας