Σε μια εποχή που οι φυσικοί πόροι εξαντλούνται και οι περιβαλλοντικές προκλήσεις εντείνονται, η ΕΕ επιδιώκει να αλλάξει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο παράγουμε, καταναλώνουμε και διαχειριζόμαστε τα προϊόντα και τα απόβλητά μας.

Το νέο θεσμικό πλαίσιο για την Κυκλική Οικονομία, που εντάσσεται στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας (European Green Deal), θέτει σαφείς στόχους: παραγωγική χρήση των πόρων, ελαχιστοποίηση των αποβλήτων, και ανάδειξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε παγκόσμιο ηγέτη στον τομέα της βιώσιμης ανάπτυξης.

1

Μπορεί να αποτελέσει καταλύτη αλλαγής για ολόκληρο το ευρωπαϊκό παραγωγικό και καταναλωτικό μοντέλο, αλλά η επιτυχία του,   εξαρτάται από τη συνεργασία όλων: κυβερνήσεων, επιχειρήσεων και πολιτών.

Από τη γραμμική στην κυκλική λογική

Το κυρίαρχο μέχρι σήμερα οικονομικό μοντέλο —“χρησιμοποιώ πόρους, παράγω, πετάω”— οδηγεί σε τεράστια απώλεια πόρων και αυξανόμενη περιβαλλοντική πίεση.

Η κυκλική οικονομία, αντίθετα, επιδιώκει να διατηρεί τα προϊόντα, τα υλικά και τους πόρους σε χρήση για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, μέσα από την επαναχρησιμοποίηση, την επισκευή, την ανακύκλωση και την ανάκτηση.

Αυτή η προσέγγιση δεν αφορά μόνο την περιβαλλοντική διαχείριση· αφορά μια βαθιά οικονομική και βιομηχανική μεταμόρφωση που θα αλλάξει τα πρότυπα παραγωγής, τις επενδύσεις και την κατανάλωση στην Ευρώπη.

Τι περιλαμβάνει το νέο ευρωπαϊκό πλαίσιο

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με το Νέο Σχέδιο Δράσης για την Κυκλική Οικονομία (Circular Economy Action Plan), προωθεί μια σειρά από νομοθετικές πρωτοβουλίες και πολιτικές παρεμβάσεις που καλύπτουν ολόκληρο τον κύκλο ζωής ενός προϊόντος — από τον σχεδιασμό έως την απόρριψη.

Κύριες κατευθύνσεις του νέου πλαισίου είναι:

1. Βιώσιμος σχεδιασμός προϊόντων (Ecodesign Regulation)
Κάθε προϊόν θα πρέπει να σχεδιάζεται ώστε να έχει μεγαλύτερη διάρκεια ζωής, να επισκευάζεται ευκολότερα, και να ανακυκλώνεται πιο αποδοτικά. Οι κατασκευαστές θα υποχρεούνται να λαμβάνουν υπόψη τον πλήρη κύκλο ζωής του προϊόντος.

2. Περιορισμός των αποβλήτων
Θέτονται φιλόδοξοι στόχοι για τη μείωση των απορριμμάτων και την αύξηση των ποσοστών ανακύκλωσης. Στο επίκεντρο βρίσκεται η καταπολέμηση της σπατάλης τροφίμων και η επαναχρησιμοποίηση υλικών συσκευασίας.

3. Ψηφιακό διαβατήριο προϊόντων (Digital Product Passport)
Εισάγεται ένα σύστημα ιχνηλασιμότητας που θα παρέχει πληροφορίες για τη σύνθεση, την προέλευση και τη δυνατότητα ανακύκλωσης κάθε προϊόντος. Έτσι, ο καταναλωτής θα μπορεί να κάνει ενημερωμένες και υπεύθυνες επιλογές.

4. Ενίσχυση των “πράσινων” επιχειρήσεων και της καινοτομίας
Προβλέπεται χρηματοδότηση μέσω προγραμμάτων όπως το Horizon Europe και το InvestEU, για την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών, ανακυκλώσιμων υλικών και κυκλικών επιχειρηματικών μοντέλων.

5. Δίκαιη και πράσινη μετάβαση
Το πλαίσιο δίνει έμφαση στη δίκαιη μετάβαση, με στήριξη των περιοχών και των εργαζομένων που επηρεάζονται από τις αλλαγές, ώστε κανείς να μη μείνει πίσω.

Τα οφέλη για το περιβάλλον και την οικονομία

Η πλήρης εφαρμογή της κυκλικής οικονομίας εκτιμάται ότι μπορεί να μειώσει τις εκπομπές CO₂ στην ΕΕ έως και 50% έως το 2050, ενώ θα εξοικονομήσει πόρους αξίας δισεκατομμυρίων ευρώ ετησίως.
Επιπλέον, μπορεί να δημιουργήσει περισσότερες από 700.000 νέες θέσεις εργασίας σε τομείς όπως η ανακύκλωση, η επισκευή, η επαναχρησιμοποίηση και η “πράσινη” καινοτομία.

Πέρα από τα οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη, η κυκλική οικονομία συμβάλλει στην ενεργειακή ανεξαρτησία της Ευρώπης και στη μείωση της εξάρτησης από εισαγόμενες πρώτες ύλες, κάτι που αποκτά ιδιαίτερη σημασία στη σημερινή γεωπολιτική συγκυρία.