Μουσείο «Θεόδωρος Κολοκοτρώνης» από το Ίδρυμα Στασινόπουλου σε ένα κτήριο-μνημείο

Πραγματικό κομψοτέχνημα, αποθέωση του εκλεκτικισμού από τον οποίο προήλθαν ορισμένα από τα ωραιότερα κτήρια του Μεσοπολέμου στην Αθήνα, η διπλοκατοικία της οδού 3ης Σεπτεμβρίου 46 και Μάρνη 13 όχι μόνον αποκαθίσταται και συντηρείται αλλά και μετατρέπεται σε μουσείο. Πρόκειται για ένα μουσείο αφιερωμένο στον ήρωα της Ελληνικής Επανάστασης Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, μία πρωτοβουλία του Ιδρύματος Ν. Στασινόπουλος – ΒΙΟΧΑΛΚΟ, το οποίο δραστηριοποιείται από την ίδρυσή του στον τομέα του πολιτισμού, ιδιαίτερα όσον αφορά τον αγώνα Ανεξαρτησίας των Ελλήνων αλλά και γενικότερα έχοντας φιλεκπαιδευτική και κοινωφελή προσφορά.

Το ίδρυμα εξάλλου, κατέχει από το 2019 το περίφημο έγγραφο του «Όρκου του Κολοκοτρώνη», το οποίο σίγουρα θα αποτελέσει, μαζί με άλλο συλλεκτικό υλικό προφανώς, πολύτιμο έκθεμα αυτού του Κέντρου Έρευνας – Αρχείο «Θεόδωρος Κολοκοτρώνης» -όπως είναι η πλήρης ονομασία του- που θα στεγάσει την ιδιωτική συλλογή της οικογένειας Στασινόπουλου.

Ιδιοκτησίας της ΕΛΒΑΛΧΑΛΚΟΡ Α.Ε.» το κτήριο, έχοντας διασωθεί από την λαίλαπα της οικοδόμησης της Αθήνας των δεκαετιών του ΄60-΄70 είναι κηρυγμένο σήμερα ως μνημείο αλλά παραμένει εδώ και πολλά χρόνια εγκαταλελειμμένο περιμένοντας καλύτερες μέρες. Οι οποίες και ήρθαν με την απόφαση των ιδιοκτητών να το αξιοποιήσουν και μάλιστα για έναν σημαντικό πολιτιστικό σκοπό, όπως είναι η δημιουργία ενός μουσείου. Η σχετική μελέτη για την αποκατάσταση και την μετατροπή του σε μουσειακό ίδρυμα, μαζί με την μελέτη συντήρησης του διακόσμου και ιστορικών στοιχείων του κατατέθηκε έτσι, στο Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων, προκειμένου να λάβει το πράσινο φως για τις εργασίες, που επιβάλλονται.

Ο Όρκος του Κολοκοτρώνη

Με έντονο το ενδιαφέρον για την Ελληνική Επανάσταση το Ίδρυμα «Μιχαήλ Ν. Στασινόπουλος – ΒΙΟΧΑΛΚΟ», το οποίο συνδέεται με την ΕΛΒΑΛΧΑΛΚΟΡ έχει συμμετάσχει σε πολλές σχετικές δράσεις με πιο σημαντική αυτήν της «Πρωτοβουλίας ΄21», που είχε συγκροτηθεί από τα σημαντικότερα κοινωφελή ιδρύματα της χώρας και την Εθνική Τράπεζα για την επέτειο των 200 χρόνων της Ελληνικής Παλιγγενεσίας.

Συγκεκριμένα, με δωρεά του Ιδρύματος χρηματοδοτήθηκαν έντεκα επιστημονικά, ερευνητικά προγράμματα σε συνεργασία με το ΕΚΠΑ, με σκοπό την μελέτη αγνώστων πτυχών της επαναστατικής δεκαετίας 1820-1830, καθώς και την ανάδειξη σχετικού αρχειακού και έντυπου. Μεταξύ άλλων επίσης, και σε συνεργασία με το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών διοργάνωσε επιστημονικό συνέδριο με θέμα την «Πελοποννησιακή Γερουσία, Έναν πολιτικό θεσμό της Ελληνικής Επανάστασης» στην Τρίπολη αλλά και στο Στάδιο Τεγέας, όπου λειτουργεί το Στασινοπούλειο Πολιτιστικό Κέντρο με πλούσια δράση.

Όσον αφορά τον «Όρκο του Κολοκοτρώνη» και άλλων μελών της Πελοποννησιακής Γερουσίας, με την σφραγίδα της και τις υπογραφές τους και με ημερομηνία 16 Οκτωβρίου 1822 έχει περιέλθει στο ίδρυμα ύστερα από δημοπρασία, που είχε διεξαχθεί από τον οίκο Βέργος. Συγκεκριμένα το έγγραφο αποκτήθηκε για 97.856 ευρώ και δωρίθηκε από τον αγοραστή του στο ίδρυμα «Μιχαήλ Ν. Στασινόπουλος – ΒΙΟΧΑΛΚΟ».

Το κείμενο περιλαμβάνει την απόφαση των επαναστατών να ενεργήσουν από κοινού για τη σωτηρία της πατρίδας και να αφήσουν κατά μέρος τα προσωπικά τους συμφέροντα. Υπογράφουν οι «θεόδορος κολοκο- / τρόνης», «ἀσημάκης φωτήλας ἀντιπρόεδρος», «†ὁ Κορίνθου Κύριλλος», «πρωτοσύγκελλος ἀμβρόσιος [φραντζῆς]», «ὁ Ἀρχ. Γρηγόριος Δικαῖος», «Ἀναγνώστης παπαγιανακόπουλος [δεληγιάννης]», «Γεώργιος μπάλμπογλης» και έντεκα ακόμη.

Η μοναδικότητα του κτηρίου

Κτισμένο περί το 1930 σε σχέδια του αρχιτέκτονα Αναστάσιου Χέλμη, ο οποίος είχε σπουδάσει στην περίφημη Ecole Speciale του Παρισιού το κτήριο της 3ης Σεπτεμβρίου και Μάρνη συνδυάζει στην ουσία πολλά αρχιτεκτονικά ρεύματα. Ο Χέλμης στον οποίο οφείλεται και ο αρχικός σχεδιασμός του Μεγάρου Μαξίμου, καθώς και άλλων κτηρίων της Αθήνας, που δεν έχουν διασωθεί, ήταν εκφραστής στα πρώτα του έργα μιας νεομπαρόκ ρυθμολογίας για να εξελιχθεί όμως, προς την διακοσμητική εκδοχή του εκλεκτικισμού. Όπως έχει γράψει δηλαδή χαρακτηριστικά ο Μάνος Μπίρης σε «ένα είδος άτολμης παραφθοράς» του γερμανικού Jugendstil. (Μ.Γ. Μπίρης «Από τον όψιμο Νεοκλασικισμό ως την ανάδυση του μοντερνισμού, 1900-1930».)

Στην πράξη το αποτέλεσμα συνδυάζει νεοκλασικά στοιχεία, όπως στις παραστάδες, τα επίκρανα και τα μαρμάρινα φουρούσια, διαθέτει μοτίβα αρτ ντεκό στα σιδερένια κιγκλιδώματα και βέβαια πλούσια νεομπαρόκ διακόσμηση με γιρλάντες, στεφάνια και μετάλια. Χαρακτηριστική όμως, πέρα από αυτά είναι η γωνιακή καμπύλη του, η οποία αποφεύγοντας την ορθή γωνία προσδίδει στο κτήριο μία εκκεντρική αλλά και ξεχωριστή όψη.

Οικογενειακή ιδιοκτησία

Ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι το γεγονός, ότι τόσο το οικόπεδο όσο και το κτήριο ανήκε εξ αρχής στην οικογένεια Στασινόπουλου, μάλιστα όταν κάποια στιγμή μεταβιβάστηκε σε Τράπεζα αγοράστηκε στην συνέχεια εκ νέου. Συγκεκριμένα το οικόπεδο είχε αγοραστεί το 1919 από τον Νικόλαο Στασινόπουλο, ο οποίος στην δεκαετία του 1920 κατασκεύασε σε αυτό την κατοικία του. Το κτήριο ολοκληρώθηκε περί το 1924, τότε ακριβώς, που ιδρύθηκε η εταιρεία ΑΔΕΛΦΟΙ Ν. ΣΤΑΣΙΝΟΠΟΥΛΟΙ Ο.Ε. που το χρησιμοποίησε ως έδρα της.

Ως το 1978 το κτήριο παρέμενε στην οικογένεια, οπότε όμως το μεγαλύτερο ποσοστό του μεταβιβάστηκε στην Εμπορική Τράπεζα κατόπιν αναγκαστικού πλειστηριασμού ενώ το εναπομείναν πουλήθηκε στην ίδια τράπεζα το 1980. Ωστόσο, μετά από διαδοχικές αγορές το κτήριο αγοράστηκε και πάλι από την εταιρεία ΕΛΒΑΛΧΑΛΚΟΡ Α.Ε., μέλος του σημερινού Ομίλου Στασινόπουλου και έτσι επανήλθε στην οικογένεια.

Κατάστημα και κατοικίες

Με συνολική επιφάνεια 1400 τ.μ. περίπου σε οικόπεδο 394,42 τ.μ., το κτήριο περιλαμβάνει υπόγειο, ισόγειο, το οποίο ήταν σχεδιασμένο για καταστήματα, ημιώροφο, δύο ορόφους για ισάριθμες κατοικίες και δώμα. Η πρόσβαση γίνεται για το ισόγειο από την οδό 3ης Σεπτεμβρίου και για τους ορόφους από την οδό Μάρνη, απ’ ευθείας από τον δρόμο.

Στην ιδιοκτησία όμως περιλαμβάνεται και μία όμορη μη χαρακτηρισμένη προσθήκη, που κατασκευάστηκε το 1950 και πάντως δεν προβάλλει στον δρόμο ενώ ανάμεσα στους δυο κτηριακούς όγκους δημιουργείται μία αυλή – αίθριο.

Το ισόγειο με το πατάρι του διατηρητέου κτηρίου λειτουργούσε ως κατάστημα υδραυλικών ειδών και ειδών υγιεινής της εταιρείας «Αφοι Ν. Στασινόπουλοι» ενώ οι όροφοι στέγαζαν δύο ανεξάρτητες κατοικίες, με την επικοινωνία να γίνεται μέσω κλιμακοστασίου από την οδό Μάρνη.

Η κατάστασή του όμως σήμερα –όπως επίσης και του δευτερεύοντος νεώτερου κτηρίου- εμφανίζει, όπως διέγνωσε η μελέτη σημαντικά οικοδομικά και δομικά προβλήματα με εκτεταμένες βλάβες του κατασκευαστικού φορέα στέγασής του αλλά και εκτεταμένη παθολογία και του διακόσμου.

Η νέα χρήση

Η μετατροπή του κτηρίου εξάλλου, και και η αξιοποίησή του σε νέα χρήση προϋποθέτει ουσιώδεις αλλαγές, που έχουν να κάνουν και με την προσβασιμότητα, την πυρασφάλεια και την εναρμόνιση με τους σύγχρονους κανονισμούς γενικότερα.

Όλα ωστόσο προβλέπονται με λεπτομέρεια από την σχετική μελέτη, σύμφωνα με την οποία: Στο ισόγειο, στο οποίο θα εισέρχεται κανείς από την κύρια είσοδο θα βρίσκεται η υποδοχή του μουσείου και το πωλητήριο, όπως επίσης το κλιμακοστάσιο. Στο πατάρι θα λειτουργεί καφέ –εστιατόριο ενώ οι εκθεσιακοί χώροι θα αναπτύσσονται στον α΄ και β΄ όροφο. Οι αποθήκες του μουσείου τοποθετούνται στο υπόγειο, όπως και άλλες αναγκαίες λειτουργίες (αποδυτήρια, W.C. δεξαμενή νερού πυρόσβεσης). Στο νεώτερο κτίσμα εξάλλου προβλέπεται κατάστημα παραδοσιακών προϊόντων και η αίθουσα πολλαπλών χρήσεων του μουσείου στη θέση του αρχικού αιθρίου.

Διαβάστε επίσης:

Τα μονοπάτια του Δημήτρη Πικιώνη – Η αισθητική κάτω από την Ακρόπολη στο Μουσείο Μπενάκη

Πορτάρα Νάξου: Μόνιμη η περίφραξη αποφάσισε το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο

«Αθήνα Αθάνατη Πόλη» – Η έκθεση που ανοίγει το Παλαιό Μουσείο Ακρόπολης