Μένουμε μέσα, κοιτάμε έξω: Παράθυρα στον κόσμο στην εποχή του κορονοϊού μέσα από πίνακες μεγάλων ζωγράφων

Από μέσα έξω.

Κοιτώντας από το παράθυρο στο δρόμο. Τους ελάχιστους περαστικούς, τα λίγα αυτοκίνητα, το απέναντι παρκάκι. Στην καλύτερη περίπτωση, τον κήπο που ανθίζει με ανελέητη ταχύτητα, γιατί η άνοιξη, απ΄όσο ξέρουμε τουλάχιστον, δεν επηρεάζεται από κορονοϊούς. Και, στη χειρότερη, το στενό μπαλκόνι του γείτονα, που παλεύει κι αυτός με τα ίδια…

Μένουμε μέσα και κοιτάμε έξω.

Ό,τι κι αν είναι αυτό. Μια νέα πραγματικότητα, που η βίωσή της είναι δύσκολη και η εξερεύνησή της αχαρτογράφητη. Μπορεί και όχι, όμως, αν δει κανείς τα παράθυρα, αυτά τα ανοιχτά μάτια του σπιτιού στον έξω κόσμο, όπως οι μεγάλοι ζωγράφοι, που όχι απλώς κοίταξαν, αλλά εμπνέονταν και δημιουργούσαν. Κι όχι γιατί βρίσκονταν σε επιβεβλημένη απομόνωση, αλλά, οι περισσότεροι, γιατί την είχαν επιλέξει για προσωπικούς λόγους.

Όπως ο Πιέρ Μπονάρ (1867-1947), που επί δύο δεκαετίες, τις τελευταίες της ζωής του, ζωγράφιζε το σπίτι του στις Κάννες, αλλά και από το σπίτι προς τα έξω, όπου έμενε με τη σύζυγό του. Το σπίτι είχε αγοραστεί το 1926, όταν ο καλλιτέχνης ήταν σχεδόν 60 ετών και στο μικρό καθιστικό του δεύτερου ορόφου ο ίδιος με την Μάρθα έπαιρναν το πρωινό τους και το μεσημεριανό, περνώντας εκεί τις περισσότερες ώρες της ημέρας.

Η μικρή βίλα είχε εξαιρετική θέα, άλλωστε, στον κόλπο των Καννών, με τα έντονα χρώματα της φύσης να περνούν στους πίνακες του Μπονάρ. Όπως στο έργο «Η μπαλκονόπορτα με σκύλο» το 1927, ένα από τα 59 που ζωγράφισε αυτή την περίοδο, με έμπνευση από τα δωμάτια του σπιτιού.

Συγκεκριμένα, 21 είναι τα έργα ζωγραφικής του καθιστικού, 15 ζωγραφιές του μπάνιου και έξι πίνακες της
κρεβατοκάμαράς του.

Ο Λούσιαν Φρόιντ (1922-2011), εξάλλου, ζωγράφισε από το παράθυρο του εργαστηρίου του την πίσω αυλή ενός σπιτιού, οι κάτοικοι του οποίου πετούσαν εκεί όλα τα άχρηστα πράγματά τους. Πρόκειται για τον πίνακα «Σκουπιδότοπος, Πάντινγκτον», που ο Φρόιντ τον ζωγράφισε στα 1970, σε μία περίοδο που θέματά του ήταν τα χαμηλά σπίτια με ταράτσες και τα εργοστάσια.

«Καθώς κοίταζα έξω από το παράθυρο το πίσω μέρος του σπιτιού, αντιλαμβανόμουν ότι όλο και περισσότεροι άνθρωποι έφευγαν και εκείνο έμενε όλο και πιο άδειο», θυμόταν αργότερα. Στα επόμενα δύο χρόνια, πάντως, ο καλλιτέχνης είχε ξεπεράσει αυτές τις φαινομενικά τετριμμένες εικόνες, προχωρώντας παρακάτω.

Κόσμος πολύς πάνω στην Πον- Νεφ, την παλαιότερη γέφυρα του Σηκουάνα, να πηγαινοέρχεται καθημερινά με ήλιο ή με βροχή, ομίχλη, παγετό ή χιόνι. «Ένα εξαίσιο και συναρπαστικό θέαμα», όπως έγραφε ο Καμίλ Πισαρό (1830-1903), που είχε το προνόμιο να το βλέπει κάθε μέρα.

Έτσι, «από τότε που βρίσκομαι στο Παρίσι, μπορώ να δουλεύω από το παράθυρό μου αδιάκοπα», έλεγε. Και έτσι έκανε, από τον Δεκέμβριο του 1900, όταν είχε εγκατασταθεί στο δεύτερο όροφο ενός κτηρίου.

Συνολικά, μάλιστα, και για τα επόμενα τρία χρόνια ζωγράφισε 13 με την Πον –Νεφ, όπως τον «Πον – Νεφ ένα βροχερό απόγευμα» το 1901.

«Είναι μέσα από ένα παράθυρο, που επικοινωνούμε με τον έξω κόσμο», είχε γράψει ο Γκυστάβ Καγιεμπότ (1848-1893) και το έργο του «Ο άνδρας στο μπαλκόνι, μπουλβάρ Οσμάν» (1880) απεικονίζει ακριβώς αυτό. Ένα μπαλκόνι, που αποτελούσε από τα πιο αγαπημένα του θέματα, το μοτίβο για την αστική, παριζιάνικη ζωή του 19ου αιώνα, έναν χώρο απ΄ όπου οι πλούσιοι μπορούσαν να παρατηρήσουν με άνεση τους δρόμους, αλλά επίσης και οι περαστικοί μπορούσαν να τους δουν.

Στον συγκεκριμένο πίνακα, μάλιστα, ο καλλιτέχνης απεικονίζει τη θέα από το δικό του διαμέρισμα, δίνοντας την ίδια προσοχή στο σχεδιασμό των κιγκλιδωμάτων του μπαλκονιού και της τέντας του, όπως και στα σπίτια σε όλη τη λεωφόρο.

Κι άλλο παράθυρο, αυτή τη φορά από τον Σπένσερ Φρέντερικ Γκορ (1878-1914). Ο πίνακας ονομάζεται «Από ένα παράθυρο στην οδό Χάμπστεντ» και ο Γκορ τον ζωγράφισε κατά τη διάρκεια της σύντομης παραμονής του στο σπίτι του φίλου του, καλλιτέχνη Ουόλτερ Σίκερτ στο Κάμντεν του Βόρειου Λονδίνου, το καλοκαίρι του 1911.

Η θέα δείχνει τους δρόμους μπροστά από το παράθυρο, αλλά και την υπηρέτρια ενός σπιτιού να τρίβει τα σκαλιά που οδηγούν στο ιατρείο ενός χειρούργου. Ο Γκορ, μάλιστα, ήταν τόσο ενθουσιασμένος από την διαμονή του, που τον επόμενο χρόνο μετακόμισε κι αυτός στην ίδια γειτονιά.

Ένα παράθυρο στη Βενετία με καταγάλανα νερά, γόνδολες, πέρα μακριά τα παλάτσο της και μέσα στο δωμάτιο πολύχρωμα λουλούδια. Μια ειδυλλιακή εικόνα, που απεικόνισε σε πίνακά του το 1934 ο Κρίστοφερ Ρίτσαρντ Νέβινσον (1889-1946), τιτλοφορώντας τον «Από ένα Βενετσιάνικο Παράθυρο».

Τυχερός σίγουρα, αφού αυτή ήταν η θέα από το υπνοδωμάτιο του σπιτιού όπου φιλοξενούνταν στο μικρό νησί Τζιουντέκκα της βενετσιάνικης λιμνοθάλασσας. «Η Βενετία ήταν το πρώτο μέρος που με ενέπνευσε να γίνω καλλιτέχνης και μπορεί να είναι και το τελευταίο», είχε ομολογήσει άλλωστε ο ίδιος, πιστεύοντας μάλιστα ότι εκεί είχε μερικούς από τους καλύτερους πίνακές του.

Και πώς είναι η ζωή μέσα από το παράθυρο ενός δωματίου νοσοκομείου;

Ενός ασύλου για την ακρίβεια. Σχεδόν για έναν ολόκληρο χρόνο, μεταξύ του 1889 και του 1890, ο Βίνσεντ βαν Γκογκ (1853-1890) νοσηλεύτηκε στο Άσυλο του Αγίου Παύλου, κοντά στην Αρλ της Γαλλίας, βλέποντας σταθερά μια εικόνα εξοχής από το παράθυρο του δωματίου του.

Άρχισε να ζωγραφίζει το «Αγρότης σε ένα χωράφι» στα τέλη Αυγούστου του 1889 και το ολοκλήρωσε μέσα σε λίγες μέρες, κάτι εξαιρετικό, καθώς δεν είχε πάρει μαζί του τα πινέλα του, ύστερα από ένα καταστροφικό ψυχολογικό
επεισόδιο, που είχε υποστεί.

«Χθες άρχισα να εργάζομαι ξανά, κάτι που βλέπω από το παράθυρό μου», έγραφε σε επιστολή του προς τον αδερφό του, Τεό στις 2 Σεπτεμβρίου. «Η δουλειά με αποσπά πολύ καλύτερα από οτιδήποτε άλλο και, αν θα μπορούσα ξανά να ριχτώ σ΄αυτήν με όλη μου την ενέργεια, ίσως να είναι το καλύτερο φάρμακο».

Από το διαμέρισμα του τέταρτου ορόφου στην άκρη της Μονμάρτρης, ο Εντουάρ Βιγιάρ (1868-1940) είχε απεικονίσει όλες τις ζωντανές δραστηριότητες της γειτονιάς του σε μια σειρά τεσσάρων καμβάδων που του είχε αναθέσει ο θεατρικός συγγραφέας, Ανρί Μπερνστέν.

«Οι δρόμοι του Παρισιού για τον Ανρί Μπερνστέν» είναι ο τίτλος τους και ο Βιγιάρ θα συνέχιζε να ζωγραφίζει αυτό το πάρκο γειτονιάς, πάντα από το παράθυρο του διαμερίσματός του, πολλές φορές ακόμη για τα επόμενα πέντε χρόνια.

Ένα παράθυρο, μια ανοιχτή μπαλκονόπορτα κι ο έξω χώρος εισβάλλει στο δωμάτιο όπου ρεμβάζει μια γυναίκα. Ο Δανός Καρλ Βίλχελμ Χόλσε (1863-1935), γνωστός για τα ήρεμα, εσωτερικά χώρων, με τα οποία επιδίωκε την ενδοσκόπηση και τη διαχρονικότητα, ζωγράφισε αυτόν τον πίνακα ακριβώς με τον ίδιο σκοπό. Το έργο του, όμως, «Η σύζυγος του καλλιτέχνη καθισμένη σε ένα παράθυρο ηλιόλουστου δωματίου», μ΄ αυτήν την πλήρη θέα στον ηλιόλουστο κήπο προσκαλεί το χώρο, αλλά και τον θεατή στο εξωτερικό.

Τελευταία εικόνα από την Ιαπωνία: Από το παράθυρο του δευτέρου ορόφου ενός πορνείου, μια γάτα παρατηρεί την πολυάνθρωπη πομπή που διασχίζει τους ορυζώνες Ασακούσα στο φεστιβάλ Τορινομάκι στην Ιαπωνία. Το έργο της Ουταγκάουα Χιροσίγκε (1797-1858) προέρχεται από τη σειρά «Εκατό εικόνες διάσημων τόπων του Έντο», που απεικονίζει διάσημα αξιοθέατα και πολιτιστικά φεστιβάλ στην πόλη του 19ου αιώνα, η οποία τώρα αποκαλείται Τόκιο.