Άνοιγμα στην πόλη: Το όραμα για το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης

Είχε σχεδιάσει ένα μουσείο ανοιχτό στην πόλη με ελεύθερη πρόσβαση για όλους ως διαρκή πρόσκληση επικοινωνίας, γνωριμίας και συμμετοχής, προβλέποντας ακόμη και την σταδιακή μετάβαση από τον αστικό ιστό προς αυτό ως μέρος μιας εσωτερικής προετοιμασίας του επισκέπτη.

Κι αν στην πάροδο των ετών οι συνεχώς αυξανόμενες απαιτήσεις οδήγησαν σε μία αναθεώρηση των αρχικών σχεδίων, το όραμα του Πάτροκλου Καραντινού για το άνοιγμα του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης προς την πόλη –και το αντίστροφο- εμπνέοντας και την διευθύντριά του Αναστασία Γκαδόλου επανέρχεται δυναμικά και ουσιαστικά.

Η πρόταση για την απόδοση του περιβάλλοντα χώρου του μουσείου στην κοινωνία και η δημιουργία ενός αστικού κήπου, ο οποίος θα γίνει προορισμός για τους πολίτες και τους επισκέπτες της Θεσσαλονίκης είναι, όπως λέει η ίδια, που έχει τον συντονισμό του όλου εγχειρήματος ένας στόχος, που μπορεί να πραγματοποιηθεί. Η κομβική θέση του μουσείου στην πόλη άλλωστε, προδιαθέτει γι΄αυτήν την κοινωνική διάσταση του χώρου ως τόπου συγκέντρωσης πολιτών και πολιτισμού, μέσω της περιβαλλοντικής και λειτουργικής αναβάθμισής του, ώστε να περιλαμβάνει πολλαπλές λειτουργίες.

Εξαιρετικής αποδοχής έγινε εξάλλου, αυτή η πρόταση ανάπλασης στο Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων όπου παρουσιάστηκε, καθώς τόσο το κτήριο του μουσείου όσο και ο περιβάλλων χώρος του είναι χαρακτηρισμένα από το υπουργείο Πολιτισμού ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο και έργο τέχνης. Γι΄ αυτόν ακριβώς το λόγο, η ανάπλαση του περιβάλλοντος χώρου του μουσείου στοχεύει στην λειτουργία του ως ένα αστικό οικοσύστημα, που θα διατηρεί τις πολιτισμικές αξίες ενός ιστορικού διατηρητέου μνημείου ενώ ταυτόχρονα θα εξασφαλίζει μία ομαλή οικολογική και κοινωνική λειτουργία.

Ο δημόσιος κήπος

Τα θετικά στοιχεία του σχεδιασμού δεν αφορούν όμως, μόνον το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης καθώς αποτελεί μέρος ενός πολιτιστικού μικρόκοσμου με πολλές δραστηριότητες – μουσειακές, εκπαιδευτικές, πολιτιστικές και ψυχαγωγικές – με μνημεία, την Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης αλλά και με την νέα διαμόρφωση του δημόσιου χώρου μέσω της εξόδου της πόλης στην θάλασσα, που επιτεύχθηκε χάρις στην ανάπλαση της Νέας Παραλίας.

Με τον νέο σχεδιασμό έτσι, αποδίδεται στην πόλη ο περιβάλλων χώρος μπροστά από το μουσείο ως ένας δημόσιος κήπος με ελεύθερη πρόσβαση εξασφαλίζοντας, μεταξύ άλλων και την άνετη μετάβαση από την ΔΕΘ προς την θάλασσα. Οι αρχιτέκτονες μηχανικοί Διονύσια Λυμπέρη και Αγγελική Μαθιουδάκη με ειδίκευση στην Αρχιτεκτονική Τοπίου που τον ανέλαβαν –με την συνδρομή των αρχιτεκτόνων Μαρίας Λουκμά και Γιώργου Τσεκμέ – στόχευσαν στην δημιουργία ενός ενιαίου φυσικού ανάγλυφου με ιδιαίτερα ήπιες κλίσεις, που να ενώνει το επίπεδο της πόλης και της εισόδου στο μουσείο αποκαθιστώντας και τη διαμπερή κίνηση μεταξύ της ΔΕΘ και του παραλιακού μετώπου. Δημιουργώντας με τον τρόπο αυτό μία πλατεία προσβάσιμη από όλους, που να αναδεικνύει και το κτήριο του μουσείου.

Η ταυτότητα του κτηρίου

Κτισμένο το 1960-62 με στοιχεία από το Μοντέρνο Κίνημα αλλά και ορισμένα πιο κλασικιστικά, το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης με ιστορική, πολιτιστική και κοινωνική ταυτότητα έχει παρουσία συνυφασμένη με την νεότερη ιστορία της πόλης. Κυρίως όμως, είναι ο χώρος όπου φυλάσσεται να αναδεικνύεται υποδειγματικά όλη η ιστορία της Μακεδονίας μέσα από αριστουργήματα της αρχαίας ελληνικής τέχνης που χρονολογούνται από την Προϊστορική εποχή έως την Ύστερη αρχαιότητα.

Ο περιβάλλων χώρος του με έκταση 12.173τ.μ. αποτελείται από τέσσερις ζώνες, με την πρώτη από αυτές να έχει οργανωθεί, σύμφωνα με την αρχική μελέτη του Καραντινού ως συνέχεια της πλατείας ΧΑΝΘ ενώ βεβαίως αποτελεί και την κύρια περιοχή πρόσβασης στο κτήριο.

Στην δεύτερη ζώνη, στην νοτιοανατολική πλευρά του οικοπέδου παρουσιάζεται η υπαίθρια έκθεση αρχαιοτήτων «Αγρός, Οικία, Κήπος, Τόπος» σε συνδυασμό με ζώνες πρασίνου, έργο που έχει υλοποιηθεί από το 2008-2009. Στην τρίτη ζώνη εξάλλου, αναπτύσσεται –επίσης υπαίθρια – η έκθεση «Μνήμη και Λίθοι» η οποία είναι ελεύθερα προσβάσιμη από το κοινό, καθώς μάλιστα περιλαμβάνει και έναν διαμορφωμένο χώρο για εκπαιδευτικά προγράμματα.

Η τέταρτη ζώνη τέλος, με την μοναδική είσοδο- έξοδο οχημάτων και πεζών οδηγεί σε πάρκινγκ, καθώς επίσης στο κτήριο γραφείων και στα εργαστήρια συντήρησης του μουσείου ενώ εδώ υπάρχει και υπαίθρια αποθήκευση αρχαιοτήτων. Αυτή η ζώνη μάλιστα, εντάσσεται για πρώτη φορά αυτή στον συνολικό σχεδιασμό του περιβάλλοντα χώρου ώστε να αποτελέσει τμήμα της περιήγησης του επισκέπτη.

Το νέο τοπίο

Γενικότερα προβλέπεται η δημιουργία μιας υπαίθριας κυκλικής κίνησης, που θα αρχίζει και θα τελειώνει στην είσοδο του μουσείου. Στην διαδρομή τους οι επισκέπτες θα συναντούν και δύο νέα «τοπία»: Το ένα, στην πρώτη ζώνη, με αναφορά στην κλίμακα της πόλης θα ενώνει το βουνό με τη θάλασσα ακολουθώντας την βλάστηση του παραλιακού μετώπου με μεγάλα δέντρα, όπως πεύκα, πλατάνια και κέδρους. Ενώ το δεύτερο, στην ζώνη 4, θα απομονώνει τον επισκέπτη από την πόλη με τη δημιουργία ενός περίκλειστου μεσογειακού κήπου με πεύκα, ελιές και αρωματικά φυτά. Και στις δύο περιπτώσεις όμως, τα υφιστάμενα δέντρα και οι θάμνοι θα διατηρηθούν με την προσθήκη και νέων.

Ειδική στρατηγική υιοθετείται εξάλλου, για τον φωτισμό, με την χρήση διαφορετικών μέσων για την ανάδειξη του κτηρίου αλλά και του φυσικού τοπίου γύρω του ενώ ιδιαίτερη είναι η μέριμνα για το ανοικτό, δημόσιο τμήμα του μουσείου, ώστε να είναι ασφαλές για όλο το εικοσιτετράωρο. Τέλος, καθιστικά από σκυρόδεμα θα προσφέρονται για ξεκούραση για τους περιπατητές και όσους επιθυμούν να απολαύσουν τον κήπο του μουσείου.

Διαβάστε επίσης: 

IPPC: Κάλεσμα προς την Ελλάδα για την συλλογή πλάσματος με σκοπό την παραγωγή κρίσιμων φαρμάκων

Από το ύπαιθρο στο μουσείο – Οι Κούροι της Νάξου μεταφέρονται για να σωθούν

Έργο του Τζορτζ Κόντο, δωρεά Δάκη Ιωάννου στην Ύδρα