Το μέλλον της Ευρώπης παίζεται στα πεδία μάχης της Ουκρανίας

Αν υπήρχαν αμφιβολίες για την ορθότητα του τίτλου, αυτές θα πρέπει να διασκορπισθούν μετά την δολοφονία του Ναβάλνι.

Ο Πούτιν δεν είχε κανένα λόγο να τον σκοτώσει. Το έκανε, όμως, με πλήρη γνώση των αντιδράσεων που θα προξενούσε. Και το έκανε διότι ήθελε να στείλει το ισχυρό, ανατριχιαστικό, πολλαπλό μήνυμα ότι, πρώτο, οι αντιδράσεις της Δύσης δεν τον απασχολούν, δεύτερο, ότι η Ρωσία επέστρεψε και, τρίτο, ότι θα διεκδικήσει την θέση της ως μεγάλη δύναμη με κάθε μέσο.

Ο Πούτιν «πέταξε» το ψυχρό σώμα του Ναβάλνι στα μούτρα της Δύσης με επίγνωση προκαλώντας την και ταυτόχρονα υπενθυμίζοντάς της ότι ουσιαστικά αυτός είναι ο ηγέτης της Ρωσίας και κανένας δεν μπορεί ούτε να τον πολεμήσει ούτε να τον αγγίξει, ούτε να τον εκτρέψει από τον στόχο του.

Όσοι ερμηνεύουν την δολοφονία του Ναβάλνι απλά ως μία ακόμη πράξη άλογης βίας του Ρωσικού καθεστώτος, προσφέρουν με την απλοϊκότητά τους κάκιστη υπηρεσία στην Ευρώπη. Διότι, κι αυτή είναι η επικίνδυνη διάσταση του μηνύματος, αποδέκτης του δεν ήταν πρωταρχικά οι ΗΠΑ αλλά η Ε.Ε.

Ως γεωπολιτικό παιγνίδι, ο Πούτιν έχει αναβαθμίσει την Ψυχροπολεμική έννοια του brinkmanship σε πρωτόγνωρο επίπεδο. Στην μνήμη μου μόνο η κρίση της Κούβας το 1982 ήταν πιο επικίνδυνη από την τωρινή—με μία κρίσιμη διαφορά: τότε ο Χρουστσόφ δεν ήταν μόνος αλλά είχε ένα ολόκληρο politbureau στο οποίο αναφερόταν. Σήμερα, ο Πούτιν είναι μόνος αδιαφιλονίκητος δικτάτωρ και κανείς δεν τον ελέγχει.

Η καλομαθημένη Ευρώπη έχει απέναντι της, λοιπόν, έναν πανίσχυρο ηγέτη, αποφασισμένο να αποκαταστήσει την Ρωσία στην πρότερη θέση της ως διάδοχο της ΕΣΣΔ – που σημαίνει νέες (αν και παλιές) συμμαχίες, νέο (αν και σε επανάληψη) αγώνα εξοπλισμών, νέα (αν και με επαναφορά) σύνορα. Δικαιολογημένες είναι οι Βαλτικές χώρες και η Πολωνία που βρίσκονται σε νευρική κρίση.

Αδικαιολόγητη είναι η νωθρότητα, η αναβλητικότητα, η γεωπολιτική μυωπία της λοιπής Ευρώπης. Αν, παρ’ ελπίδα διότι δεν το πιστεύω, εκλεγεί ο Τραμπ, η Ευρώπη θα τρέχει και δεν θα προφταίνει.

Η Συνθήκη του Μονάχου θα φαντάζει τότε ως απογευματινό πάρτι τσαγιού σε σύγκριση με την συνθηκολόγηση που θα υποχρεωθεί να κάνει, τις ανατροπές που θα βιαστεί να υιοθετήσει, την προδοσία των αρχών στην οποία θα εγκλωβιστεί.

Για πάνω από μισό αιώνα, η Ευρώπη έζησε την ειρήνη και την ευημερία—σε σημαντικό βαθμό ελέω των ΗΠΑ. Όταν οι αμυντικές δαπάνες δεν ξεπερνούν καν το 1% του ΑΕΠ, δεν είναι και τόσο δύσκολο, π.χ., να βρει κανείς μία από τις εξηγήσεις του Γερμανικού θαύματος. Τα ψέματα, όμως, τελείωσαν.

Ακόμη και με τον Μπάιντεν, η Ευρώπη οφείλει να προχωρήσει στην αμυντική της ενοποίηση και στην εξέλιξη της ΕΚΤ σε πραγματική κεντρική τράπεζα—αν δεν θέλει να απεμπολήσει τον γεωπολιτικό ρόλο που της «ανήκει», και μαζί τα δημοκρατικά της ιδεώδη.

Η γεωπολιτική… αριθμητική είναι απλή: οι ΗΠΑ έχουν απέναντι τους πρωταρχικά την Κίνα και η Ευρώπη, όπως ορίζουν οι ερήμην της εξελίξεις, την Ρωσία. Οι τρεις χώρες είναι έτοιμες –και οικονομικά και ως πολεμικές μηχανές. Η Ευρώπη που στέκεται; Ή θα σηκώσει το γάντι, έστω και με τον κίνδυνο της αποχώρησης δύο μελών της, ή θα αυτοκαταδικαστεί στην πολιτική αφάνεια της ουδετερότητας – όσο αυτή θα είναι ανεκτή στον εχθρό απέναντι.

Οι δημοκρατίες πεθαίνουν όταν μένουν στάσιμες – απέναντι σε εσωτερικούς και εξωτερικούς εχθρούς. Ο ρομαντικός εθνικισμός του 19ου αιώνα, η ασυδοσία του καπιταλισμού του 21ου αιώνα, οι κίνδυνοι της ανήθικης χρήσης της τεχνολογίας αποτελούν τους μεγάλους εσωτερικούς κινδύνους μίας Ευρώπης που έχει ήδη εγκαταλείψει τα τριπλά θεμέλια της ειρήνης, της ευημερίας και της κοινωνικής συνοχής πάνω στα οποία κτίστηκε.

Η επανάκαμψη του αυταρχισμού, ο γεωπολιτικός αναθεωρητισμός, η κούρσα των εξοπλισμών είναι οι εξωτερικοί κίνδυνοι που αντιμετωπίζει. Σε όλα οφείλει να ανταποκριθεί, ακολουθώντας τις αρχές που υιοθέτησε μετά από δύο αιματηρούς πολέμους.

Αν, βέβαια, έχει μάθει από αυτούς, αν η ιστορική της μνήμη δεν είναι αυτή ενός ψαριού.

Οι καλές της προθέσεις δεν μετρούν. Ούτε είναι δόκιμες στο νέο περιβάλλον που διαμορφώνεται. Πριν αφήσει την μισή Ουκρανία στα χέρια του Πούτιν, πριν βυθιστεί στις διαμάχες του εθνικισμού, πριν παρασυρθεί από τα ορμητικά νερά των επιμέρους οικονομικών συμφερόντων, ας αναλογιστεί η Ευρώπη τι θα χάσει αν δεν αντιδράσει, αν δεν σηκώσει το γάντι της ρωσικής πρόκλησης ώστε να εξασφαλίσει την ειρήνη και να διασφαλίσει τα δημοκρατικά της ιδεώδη. Δεν κάνω παραλληλισμούς με τον Ισπανικό Εμφύλιο, αλλά κάτι μου τον θυμίζει.

Διαβάστε επίσης:

Δημοκρατία, μεταπολίτευση και το χάσμα των γενεών

Πάνος Γερμανός: Ο επιδραστικός dealmaker σε μια ακόμη κίνηση ματ – Άρθρο παρέμβαση

Τα «ζόρια» Μητσοτάκη, η αδύναμη αντιπολίτευση και το πολιτικό σύστημα σε κρίση