Τα εμβόλια στον σύγχρονο καπιταλισμό

Η διαμάχη που ξέσπασε ανάμεσα στην κυβέρνηση των ΗΠΑ και την Moderna σχετικά με τα εμβόλια έχει δύο σημαντικές διαστάσεις και αντιπροσωπεύει τις χειρότερες εκδοχές του καπιταλιστικού συστήματος.

Το βασικό θέμα δεν είναι απλά η λεγόμενη πατρότητα του εμβολίου αλλά η τιμολογιακή πολιτική που ακολουθείται από την εταιρεία.

Ας σημειωθεί ότι η κριτική που θα ασκηθεί στις επόμενες γραμμές στην φαρμακευτική εταιρεία ισχύει για όλον τον συγκεκριμένο κλάδο αλλά και για πολλές – αν όχι τις περισσότερες—σύγχρονες εταιρείες, όπως π.χ. η Apple.

H Moderna κατάφερε να βγει γρήγορα στην αγορά με το εμβόλιο της επειδή, μεταξύ άλλων, δέχτηκε χρηματοδότηση περίπου $10 δις. από την κυβέρνηση ενώ, ταυτόχρονα, επί χρόνια συνεργαζόταν με επιστήμονες που δούλευαν στα εθνικά ινστιτούτα ερευνών των ΗΠΑ.

Η επιτυχία της δηλαδή έχει δύο σκέλη μεταξύ άλλων: την οικονομική κρατική συνεισφορά και την εθνική συνεισφορά σε έρευνα και ανάπτυξη.

Δύο είναι, λοιπόν, τα θέματα. Πρώτο, αν η «ιδιοκτησία» του εμβολίου είναι αποκλειστικά της εταιρείας; Και, δεύτερο, ποια πρέπει να είναι η τιμολογιακή πολιτική που θα ακολουθηθεί;

Ως προς το πρώτο, η εταιρεία μέσω της κατάθεσης της πατέντας ουσιαστικά ισχυρίζεται ότι έχει την αποκλειστική ιδιοκτησία. Τεχνικά μπορεί να είναι έτσι – ιδιαίτερα αν στην  επιδότηση των $10 δις. που έλαβε δεν αναφέρεται ρητά ότι το συγκεκριμένο ποσό ενέχει την μορφή συμμετοχής στην ανάπτυξη του εμβολίου και την εκμετάλλευση του.

Ηθικά, όμως, είναι σαφές ότι η εταιρεία προσπορίστηκε οφέλη τα οποία σήμερα δεν αναγνωρίζει.

Ως προς το δεύτερο θέμα, μπορεί σήμερα η Moderna να τιμολογεί το εμβόλιο σε λογικά για τις κυβερνήσεις επίπεδα αλλά τι θα συμβεί αν με την κατοχύρωση της πατέντας αποκλειστικά σε όφελος της αλλάξει την τιμή;

Στην ίδια ακριβώς λογική τίθεται και το θέμα της τιμολόγησης σήμερα. Η τιμή διάθεση του εμβολίου οφείλει να στηρίζεται σε κόστος που λαμβάνει υπόψη του την θετική συνεισφορά των εθνικών ερευνητικών οργανισμών – για την οποία η εταιρεία δεν πλήρωσε. Την έλαβε στο πλαίσιο της ελεύθερης διακίνησης των ιδεών και της γνώσης. Στην πράξη, όμως, ακριβώς όπως κάνουν όλες οι φαρμακευτικές αλλά και οι εταιρείες τεχνολογίας όπως η Apple, αυτό το όφελος δεν το λαμβάνουν υπόψη τους και τιμολογούν με βάση το σύνολο των δαπανών τους που περιλαμβάνουν στην ουσία κι αυτές που έλαβαν δωρεάν.

Ουσιαστικά, δηλαδή, το κοινωνικό σύνολο πληρώνει δύο φορές. Μία για να χρηματοδοτήσει την εθνική έρευνα και ανάπτυξη και μία με την ακριβότερη τιμή που χρεώνει η εταιρεία.

Είναι η κλασσική πλέον περίπτωση όπου τα λεγόμενα θετικά externalities δεν λαμβάνονται υπόψη από τις εταιρείες που επιδιώκουν την μεγιστοποίηση των κερδών, χωρίς να ενδιαφέρονται για τις κοινωνικές – ανθρωπιστικές επιπτώσεις αλλά ούτε και για την ακρίβεια της πολιτικής τιμολόγησης των προϊόντων τους.

Το τελευταίο θέμα που εγείρεται αφορά την διάθεση του εμβολίου. Μέσω της ουσιαστικής συμμετοχής – ιδιοκτησίας της, η κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει κάθε δικαίωμα να αγοράσει το εμβόλιο σε προνομιακή τιμή και να το διαθέσει στις αναπτυσσόμενες χώρες. Το θέμα δεν είναι μόνο αλτρουιστικό αλλά είναι και πρακτικό: η μεγάλη μάζα των ανεμβολίαστων στις Τρίτες Χώρες (για να χρησιμοποιήσω ορολογία που δεν είναι πλέον «πολιτικά ορθή») αποτελεί το εύφορο έδαφος για να μεταλλάσσεται ο υιός και να διαιωνίζει την παρουσία του και τις αρνητικές επιπτώσεις του.

Αν η Moderna, όμως, έχει την αποκλειστικότητα, κανένας δεν μπορεί να την εμποδίσει να ζητήσει ακόμη και εξωφρενική τιμή για το εμβόλιο.

Αυτό είναι ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά του καπιταλισμού – καζίνο που βιώνουμε σήμερα. Ένα χαρακτηριστικό που συνηγορεί με πολύ ισχυρά επιχειρήματα για την μεγαλύτερη επέμβαση του κράτους στις αγορές που αποδεικνύονται ανίκανες να αυτορυθμιστούν.

Διαβάστε επίσης 

Μεγάλο λάθος ετοιμάζεται να κάνει η Ε.Ε.