Ηλίας Σ. Μπίσιας: H Novartis, τα απόρρητα έγγραφα του FBI και πώς μπορεί να γίνει χρήση τους από την Προανακριτική

Έχει ανακύψει ζήτημα σχετικά με την κοινοποίηση απόρρητων εγγράφων από την Εισαγγελία Διαφθοράς στην Προανακριτική Επιτροπή της Βουλής που ασχολείται με τη διερεύνηση ποινικών ευθυνών πρώην Υπουργού Δικαιοσύνης στην υπόθεση Novartis.

Συγκεκριμένα, πρόκειται για έγγραφα τα οποία φέρονται να έχουν αποσταλεί από το FBI στις ελληνικές δικαστικές αρχές (Eισαγγελία Διαφθοράς) στο πλαίσιο και κατ΄ εκτέλεση αιτήματος δικαστικής συνδρομής μεταξύ Ελλάδος και Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής (Η.Π.Α.) και για τα οποία έχει επιβληθεί εκ μέρους των αμερικανικών αρχών (FBI) απαγόρευση χρήσης και αποκάλυψης του περιεχομένου τους σε έτερη διαδικασία στην Ελλάδα, πλην εκείνης για την οποία ζητήθηκαν.

Με βάση τα ανωτέρω, τίθεται το ερώτημα, εάν η Εισαγγελία Διαφθοράς δεσμεύεται πράγματι από τον εν λόγω περιορισμό χρήσης των εγγράφων και κατ΄ επέκταση υπό ποιες προϋποθέσεις μπορεί να τα διαβιβάσει στην Προανακριτική Επιτροπή της Βουλής.

Επί του ως άνω ερωτήματος λεκτέα είναι τα εξής:

Ι. Σύμβαση αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής σε ποινικές υποθέσεις μεταξύ Ελλάδος και Η.Π.Α. της 26ης Μαΐου 1999

Στο άρθρο 7 του κυρωτικού Νόμου Ν. 2804/2000 (ΦΕΚ Α 49/3.3.2000)της ανωτέρω διμερούς Συμβάσεως, η οποία ρυθμίζει τη διαδικασία της αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής μεταξύ Ελλάδος και Η.Π.Α σε ποινικές υποθέσεις, ορίζονται σχετικά με τους περιορισμούς στη χρήση των πληροφοριών και εγγράφων που κοινοποιούνται μεταξύ των δύο χωρών τα ακόλουθα:

«1. Η Κεντρική Αρχή του Κράτους προς το οποίο απευθύνεται η αίτηση (σσ: δικαστικής συνδρομής) μπορεί να ζητήσει από το αιτούν Κράτος να μην χρησιμοποιήσει πληροφορία ή αποδεικτικό στοιχεία που έλαβε σύμφωνα με την παρούσα Σύμβαση σε άλλη έρευνα, δίωξη ή διαδικασία από την περιγραφόμενη στην αίτηση, χωρίς την προηγούμενη συναίνεση της Κεντρικής Αρχής του Κράτους προς το οποίο απευθύνεται η αίτηση. Σε αυτές τις περιπτώσεις το αιτούν Κράτος συμμορφώνεται προς τις σχετικές απαιτήσεις.

2. Η Κεντρική Αρχή του Κράτους προς το οποίο απευθύνεται η αίτηση μπορεί να ζητήσει οι πληροφορίες ή τα αποδεικτικά στοιχεία που παρέχονται, σύμφωνα με τη Σύμβαση αυτή, να τηρηθούν απόρρητα ή να χρησιμοποιηθούν σύμφωνα με τους όρους και τις προϋποθέσεις που θα ορίσει.Αν το αιτούν Κράτος αποδεχτεί τις πληροφορίες ή τα αποδεικτικά στοιχεία σύμφωνα με τις προϋποθέσεις αυτές, το αιτούν Κράτος θα καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να συμμορφωθεί με τις προϋποθέσεις.

3. Το παρόν άρθρο δεν αποκλείει τη χρήση ή αποκάλυψη πληροφοριών η αποδεικτικών στοιχείων, στο βαθμό που υπάρχει υποχρέωση να γίνει κάτι τέτοιο σε μια ποινική δίωξη, σύμφωνα με το Σύνταγμα του αιτούντος Κράτους. Το αιτούν Κράτος ειδοποιεί εκ των προτέρων το Κράτος προς το οποίο απευθύνεται η αίτηση για οποιαδήποτε τέτοια χρήση ή αποκάλυψη.

4. Οι πληροφορίες η τα αποδεικτικά στοιχεία που έχουν δημοσιοποιηθεί στο αιτούν Κράτος, με τρόπο σύμφωνο με την παράγραφο 1 ή 2, μπορούν κατόπιν να χρησιμοποιηθούν για οποιονδήποτε σκοπό».

II. Κύρωση του Πρωτοκόλλου στη Σύμβαση αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής σε ποινικές υποθέσεις μεταξύ Ελλάδος και Η.Π.Α., που υπογράφηκε στις 26.5.1999, όπως προβλέπεται στο Άρθρο 3(2) της Συμφωνίας μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των Η.Π.Α. σχετικά με την αμοιβαία δικαστική συνδρομή, που υπογράφηκε στις 25.6.2003

Με το Ν. 3771/2009 κυρώθηκε το Πρωτόκολλο που υπογράφηκε στις 18.1.2006 στην Ουάσιγκτον μεταξύ της Ελλάδος και των Η.Π.Α. σχετικά με τη Σύμβαση περί αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής σε ποινικές υποθέσεις, που υπογράφηκε στις 26.5.1999, όπως προβλέπεται στο άρθρο 3 της Συμφωνίας μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των Η.Π.Α. σχετικά με την αμοιβαία δικαστική συνδρομή .

Σύμφωνα με το άρθρο 6 του κυρωτικού νόμου, οι προαναφερόμενες διατάξεις του άρθρου 7, παρ. 1,3 και 4 της διμερούς Σύμβασης Ελλάδος – Η.Π.Α. αντικαταστάθηκαν. Η νέα ρύθμιση αναφορικά με τους περιορισμούς χρήσης πληροφοριών και εγγράφων προβλέπει μεταξύ άλλων ότι:

1. «Το αιτούν κράτος μπορεί να χρησιμοποιεί καταρχήν κάθε αποδεικτικόστοιχείο ή πληροφορία που λαμβάνει από το άλλο κράτος για ανακρίσεις και ποινικές διώξεις, οι οποίες διεξάγονται σε αυτό» (άρθρο 6 παρ. 1 εδ. α) Ν. 3771/2009).

2. Στο ίδιο άρθρο προβλέπεται η δυνατότητα επιβολής περιορισμών χρήσης σε συγκεκριμένη περίπτωση, υπό την προϋπόθεση «… ότι η συγκεκριμένη αίτηση συνδρομής δεν θα μπορούσε ναικανοποιηθεί χωρίς αυτούς τους όρους».

3. Για οποιοδήποτε άλλο σκοπό, η χρήση των αποδεικτικών στοιχείων ή πληροφοριών θα επιτρέπεται μόνο με την προηγούμενη συγκατάθεση του κράτους που παρέχει τη συνδρομή» (άρθρο 6 παρ. 1 εδ. ε, Ν. 3771/2009).

ΙΙΙ. Από το συνδυασμό των διατάξεων της διμερούς δικαστικής συνδρομής Ελλάδος – Η.Π.Α και του ανωτέρω Πρωτοκόλλου προκύπτουν τα εξής:

1. Η επιβολή περιορισμών χρήσης εκ μέρους ενός κράτους είναι καταρχήν νόμιμη και δεσμευτική, εφόσον:
α. επιβάλλεται από την αρμόδια «Κεντρική αρχή» που είναι επιφορτισμένη με την τήρηση της διμερούς Συμβάσεως, δηλαδή εν προκειμένω από το αμερικανικό Υπουργείο Δικαιοσύνης ή το πρόσωπο που ορίζεται από το τελευταίο και
β. το υποβληθέν αίτημα δικαστικής συνδρομής δεν θα μπορούσε να ικανοποιηθεί χωρίς τους εν λόγω περιορισμούς χρήσης ή
γ. η Κεντρική αρχή ενός Κράτους ζητήσει από το αιτούνΚκράτοςοι πληροφορίες ή τα αποδεικτικά στοιχεία που παρέχονταινα τηρηθούν απόρρητα ή να χρησιμοποιηθούν σύμφωνα με τους όρους και τις προϋποθέσεις που θα ορίσει και αυτό γίνεται ρητώς αποδεκτό .

ΙV. Συμπέρασμα

1. Ο περιορισμός χρήσης που φέρεται να έχει επιβληθεί στις ελληνικές δικαστικές αρχές από το FBI είναι δεσμευτικός, υπό την προϋπόθεση ότι τοτελευταίο ενήργησε ως αρμόδια «Κεντρική αρχή» σύμφωνα με τα οριζόμενα στη διμερή σύμβασηΕλλάδος – Η.Π.Α. Σε αντίθετη περίπτωση,ο περιορισμός θα πρέπει να κριθεί μη δεσμευτικός και συνεπώς ανίσχυρος, εφόσον προέρχεται από αναρμόδια αρχή.

2. Περαιτέρω, υπό το πρίσμα των ανωτέρω και δοθέντος του ότι τα επίμαχα στοιχεία που απεστάλησαν στις ελληνικές αρχές προορίζονταν αρχικώς για ανακρίσεις και ποινικές διώξεις στην Ελλάδα, θα πρέπει να διερευνηθεί, εάν οι ελληνικές αρχές απεδέχθησαν αρμοδίως, δηλαδή δια του Υπουργείου Δικαιοσύνης, τους επιβληθέντες από το FBI περιορισμούς χρήσης των επίμαχων εγγράφων (άρθρο 7 παρ. 2 Ν. 2804/2000), ή εάν η εν λόγω αποδοχή απετέλεσε ρητώς αναγκαία προϋπόθεση της παροχής συνδρομής (άρθρο 6 παρ. 3 εδ.α Ν. 3771/2009). Σε περίπτωση που οι ανωτέρω προϋποθέσεις δεν συντρέχουν, οι επιβληθέντες περιορισμοί δεν θα πρέπει να θεωρούνται δεσμευτικοί, σύμφωνα με τα προεκτεθέντα και η χρήση των επίμαχων εγγράφων ενώπιον της Προανακριτικής Επιτροπής θα είναι νόμιμη, εμπίπτουσα στην υποπερίπτωση του άρθρου 6 παρ. 1 εδ α Ν. 3771/2009.

3. Σε κάθε περίπτωση, λόγω των ειδικών συνθηκών της συγκεκριμένης υπόθεσης και ειδικότερα του υπέρτερου συμφέροντος της εξιχνίασης τυχόν αξιοποίνων πράξεων πρώην Υπουργού, επιβάλλεται να ζητηθεί με αιτιολογημένο αίτημα η συγκατάθεση των αμερικανικών αρχών στην άρση των επιβληθέντων περιορισμών χρήσης, προκειμένου τα επίμαχα έγγραφα να διαβιβαστούν στην Προανακριτική Επιτροπή της Βουλής και να συμβάλλουν στην διαλεύκανση της ερευνώμενης υπόθεσης.

Το εν λόγω αίτημα συναίνεσης θα πρέπει να διατυπωθεί από την Εισαγγελία Διαφθοράς (λήπτρια των επίμαχων εγγράφων) ή την Εισαγγελία του Αρείου Πάγου ως εποπτεύουσα της Εισαγγελίας Διαφοράς και να διαβιβαστεί αρμοδίως στις αμερικανικές αρχές μέσω του ελληνικού Υπουργείο Δικαιοσύνης.

 

Ο Ηλίας Μπίσσιας είναι Δρ. Νομ. Παν/μιου Ζυρίχης, Δικηγόρου Αθηνών κ΄ Ελβετίας

Mέλος των Δικηγορικών Συλλόγων Αθηνών (Δ.Σ.Α.), Zυρίχης Ελβετίας (ZAV, SAV), Φρανκφούρτης Γερμανίας (FAV, DAV)