Η πολιτικά και κοινωνικά αλόγιστη πορεία της FED και της ΕΚΤ

Η απόφαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να μηδενίσει το επιτόκιο στα ελάχιστα αποθεματικά που υποχρεωτικά κρατά από τις εμπορικές τράπεζες σε συνδυασμό με την συνέχιση της διαδικασίας αύξησης των επιτοκίων από την FED προδίδει ψυχοπάθεια με τον πληθωρισμό, ιδεοληψία και αδιαφορία για τις οικονομικές και, κατ’ επέκταση πολιτικές και κοινωνικές επιπτώσεις των πράξεων των κεντρικών τραπεζών.

Το απώτερο ερώτημα που τίθεται, με βάση κυρίως το γεγονός ότι στην διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης, οι κεντρικοί τραπεζίτες είχαν μετατραπεί στα ψυχοπαίδια των υπουργών οικονομικών, είναι αν δικαιολογείται πλέον η πολυδιαφημιζόμενη ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας από την κεντρική πολιτική εξουσία;

Θα επαναλάβω για πολλοστή φορά ότι δεν υπάρχει  καμία οικονομική θεωρία και δεν έχει καταγραφεί καμία εμπειρία που να δικαιολογεί την εμμονή διατήρησης του πληθωρισμού στο 2%.

Αντιστρέφοντας τον Keynes, o Lorenzo Bini Smaghi είχε δηλώσει ότι «ξεπερασμένοι οικονομολόγοι –και οι θεωρίες τους—έχουν αιχμαλωτιστεί από πρακτικούς ανθρώπους που δεν τις πολυκαταλαβαίνουν». Δεν θα κατηγοριοποιούσα, βέβαια, την Lagarde και τον Powell στην ομάδα των πρακτικών ανθρώπων, ούτε θα υποστήριζα πως δεν πολυκαταλαβαίνουν τις θεωρίες. Είναι γεγονός , όμως, πως έτσι συμπεριφέρονται.

Έχουν «αιχμαλωτιστεί» από ξεπερασμένες θεωρίες, με άγνωστη ακαδημαϊκή-πνευματική βάση και ανύπαρκτα συμβάντα που να στοιχειοθετούν «εμπειρία».

Το πραγματικό πρόβλημα, βέβαια, είναι ότι και οι δύο (Lagarde και Powell) συμπεριφέρονται ως τεχνοκράτες οικονομολόγοι και όχι ως political economists – δηλαδή ως οικονομολόγοι που θα καθοδηγηθούν όχι μόνο από την στυγνή θεωρία αλλά θα λάβουν υπόψη τους και τις πολιτικοκοινωνικές επιπτώσεις της οικονομικής πολιτικής που είτε προτείνουν είτε εφαρμόζουν.

Στην συγκεκριμένη περίπτωση το πρόβλημα δεν είναι η πτώση της τιμής των τραπεζικών μετοχών. Είναι η πίεση που θα ασκηθεί στις μικρότερες και πιο ευάλωτες τράπεζες, η προέκταση αυτής της πίεσης στα νοικοκυριά, η πιθανότητα επανάληψης φαινομένων όπως της SVB, η προοπτική περαιτέρω επιβράδυνσης του ρυθμού ανάπτυξης, η συνέχιση της υποβάθμισης του κοινωνικού κράτους, η σαφής άνοδος των πολιτικών άκρων και μάλιστα της δεξιάς. Είναι η δημιουργία νέων ολιγοπωλιακών καταστάσεων (διότι οι μεγάλοι και ισχυροί θα ανταπεξέλθουν)  και η ενίσχυση των ανισοτήτων.

Αυτές είναι καταστάσεις με επιπτώσεις που ξεπερνούν την οικονομία και επεκτείνονται βαθιά στην κοινωνία και στην πολιτική της έκφανση.

Όσοι, για παράδειγμα,  εθελοτυφλούν και δεν ανησυχούν για το μέλλον της φιλελεύθερης δημοκρατίας, ας μην κοιτάξουν το φαινόμενο Tramp στις ΗΠΑ. Ας διαβάσουν το άρθρο του Jacob Dreyer στο περιοδικό Noema όπου εκθειάζει την δικτατορία της Κίνας, κάτω από τον ψευδομανδύα του αυταρχικού καπιταλισμού, αδιαφορώντας για τα ανθρώπινα δικαιώματα—  στην ουσία αποδεχόμενος την κατάλυση της δημοκρατίας έναντι της ανάπτυξης και της πρωτοκαθεδρίας της τεχνολογίας.

Δεν υπάρχει πιο εύθραυστο καθεστώς από την φιλελεύθερη δημοκρατία. Γι’ αυτό ερωτηθείς για το ποιο είναι το καλύτερο πολιτικό καθεστώς, ο Benjamin Franklin είχε απαντήσει «Η δημοκρατία, αν μπορείτε να την διαφυλάξετε» (Democracy, if you can keep it).

Μπορεί οι αναφορές να διαβάζονται ως υπερβολικές. Η σύνδεση του επιτοκίου με την δημοκρατία τραβηγμένη από τα μαλλιά. Ως ένα βαθμό το δέχομαι. Είναι, όμως, γεγονός ότι το υπάρχων καπιταλιστικό σύστημα είναι θνησιγενές –και στην στιγμή της κατάρρευσης του θα γκρεμίσει μαζί και τους θεσμούς της δημοκρατίας. Απρόθυμος σύμμαχος θα είναι η κλιματική κρίση που θα απαιτήσει αυταρχικές μεθόδους για την αντιμετώπισή της.

Η αύξηση των επιτοκίων από την FED και η ακόμη σκληρότερη νομισματική πολιτική από την ΕΚΤ, αργά ή γρήγορα θα προκαλέσουν νέους τριγμούς στο ήδη κλονισμένο χρηματοπιστωτικό σύστημα – οπότε αυξημένη οικονομική αβεβαιότητα στους πολίτες. Από εκεί το βήμα προς τα πολιτικά άκρα είναι μικρό. Και ο χρόνος προς την πολιτική αναστάτωση και την διάρρηξη της κοινωνικής συνοχής κοντός.

Διαβάστε επίσης

Στρατηγέ τι ζητούσες στην Λάρισα, εσύ ένας Υδραίος;