Δεν γνωρίζω αν η κυβέρνηση υποτίμησε την ένταση και έκταση της διαμαρτυρίας των αγροτών, ούτε πως κρίνεται στις αίθουσες του Μ.Μ. ο επικοινωνιακός χειρισμός.

Η καθυστέρηση, όμως,  στην καταβολή των επιδοτήσεων από τον ΟΠΕΚΕΠΕ – όσο κι αν αυτό οφείλεται στην ριζική αλλαγή του αμαρτωλού οργανισμού και στην βαθιά εμπλοκή της Ε.Ε.  στους ελέγχους– λειτούργησε ως σπίθα για να πάρει φωτιά ο όγκος των διαχρονικά και υπερκομματικά συσσωρευμένων προβλημάτων του πρωτογενούς τομέα.

Είναι απορίας άξιον γιατί διαδοχικές κυβερνήσεις, όλων των ιδεολογικών αποχρώσεων από το 1953 και μετά δεν κατάφεραν όχι να σχεδιάσουν μία πολιτική για την αγροτική ανάπτυξη αλλά ούτε καν να θέσουν τα προβλήματα σε συζήτηση. Μοναδική, ίσως, περίπτωση το πείραμα με τους αγροτικούς συνεταιρισμούς του αείμνηστου Κώστα Σημίτη, που κατάρρευσε από το βάρος της κομματικής κακοδιαχείρισης.  Η προσήλωση στην εκβιομηχάνιση απορρόφησε πνευματικούς και υλικούς πόρους – περίσσευμα φαίνεται πως δεν υπήρχε!  Άκοπα εγκλωβιστήκαμε στο δίδυμο κατασκευές-τουρισμός, χωρίς να αναζητούμε διέξοδο.

Στο πλαίσιο αυτό δεν ήταν τυχαία η υποκατάσταση του υπουργείου γεωργίας από τον ιδιωτικό τομέα – όταν αυτός μπορούσε. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η δημιουργία απόλυτα σύγχρονης ζώνης παραγωγής γάλακτος από τις τρεις βιομηχανίες ΔΕΛΤΑ-ΦΑΓΕ-ΜΕΒΓΑΛ σε μόλις μία πενταετία. Το μόνο που χρειάστηκε το 1985 ήταν η τολμηρή συγκατάθεση του τότε γενικού γραμματέα του υπουργείου εμπορίου Μιχάλη Σάλλα στο αίτημα που μετέφερε ο εκλιπών Αριστείδης Δασκαλόπουλος, να απελευθερωθεί η τιμή λιανικής πώλησης του γάλακτος. Ως αποτέλεσμα, με πρωτοβουλία των τριών επιχειρήσεων, ο κλάδος της κτηνοτροφίας (αγελάδων) μπήκε σ’ ένα τσουνάμι εκσυγχρονισμού των μονάδων με συνενώσεις, δομημένους ελέγχους ποιότητας, δωρεάν παροχής υπηρεσιών οργάνωσης και μηχανοργάνωσης και εισαγωγής ζωικού κεφαλαίου κλπ. Ταυτόχρονα, οι ίδιες οι επιχειρήσεις προχώρησαν στην κατασκευή νέων υπερσύγχρονων εργοστασίων, δικτύων συλλογής, παραγωγής και διανομής γάλακτος υψηλής ποιότητας, αύξησαν την απασχόληση και την παραγωγικότητα και αποδείχθηκαν εξόχως ανταγωνιστικές.

Το υπουργείο γεωργίας ήταν απλά απών. Αλλά, ούτε από αυτήν την επιτυχία έμαθε το κράτος και ο πολιτικός κόσμος.

Ως προς την καταβολή των επιδοτήσεων του ΟΠΕΚΕΠΕ οι αγρότες έχουν δίκαιο αλλά γνωρίζουν πολύ καλά πως η κυβέρνηση δεν φέρει άμεση ευθύνη γι’ αυτό. Από την κρατική πλευρά, όμως, θα όφειλε να είχε αποφευχθεί σ’ αυτό το στάδιο η παρακράτηση των εισφορών. Ήταν πράξη ανάλγητη, με πλήρη έλλειψη κοινωνικής ευαισθησίας. Σε αντίθεση, χωρίς έρεισμα είναι το αίτημα για την εγγύηση των τιμών παραγωγής,  στην λογική του «κόστος + δίκαιο εισόδημα».

Από την άλλη πλευρά, οι αγρότες έχουν απόλυτο δίκαιο διότι το κράτος και οι κυβερνήσεις του καθυστερούν χωρίς οικονομική λογική και με κοινωνική σκληρότητα την καταβολή αποζημιώσεων για καιρικά φαινόμενα, ασθένειες ζώων και καταστροφές καλλιεργειών. Δίκαιο έχουν, επίσης, για την κατάσταση που επικρατεί στον τομέα των μεσαζόντων και των αλυσίδων μεταφοράς, που τελικά φέρουν μεγάλη ευθύνη για το άνοιγμα της ψαλίδας ανάμεσα στην τιμή του παραγωγού και αυτήν του καταναλωτή. Το θέμα της μείωσης της τιμής του αγροτικού πετρελαίου και της ενέργειας καθώς και του ΦΠΑ στα εφόδια, συνδέεται με την δημοσιονομική πολιτική και θα πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο σοβαρής διαβούλευσης.

Τα μεγάλα θέματα, όμως, είναι άλλα: πρωταρχικά η μεταρρύθμιση του ΕΛΓΑ (που σήμερα δεν καλύπτει σύγχρονους κινδύνους), η δραματική βελτίωση των υποδομών (άρδευση, αποστραγγιστικά, αντιπλημμυρικά, δευτερεύοντες δρόμοι) και, κυρίως, ένας τουλάχιστον μεσοπρόθεσμος σχεδιασμός σε σαφείς κανόνες και προβλεψιμότητα για εκτροφές και καλλιέργειες. Το κράτος, ταυτόχρονα, έχει την υποχρέωση να συνεχίσει να προσφέρει δημόσια αγαθά (ΕΛΤΑ, υγεία, παιδεία) όσο μικρός και να  είναι ο πληθυσμός ενός χωριού.

Το κράτος και σύσσωμος  ο πολιτικός κόσμος φέρουν ακέραια την ευθύνη για την σχεδόν παντελή έλλειψη μακροπρόθεσμης αγροτικής πολιτικής. Ούτε καν η κλιματική κρίση δεν έχει προβληματίσει τα κοιμισμένα και αδιάφορα μυαλά πολιτικών και γραφειοκρατών. Αυτό το πληρώνει ήδη και ο αγροτικός κόσμος και η κοινωνία μας συνολικά.

Οι αγρότες, πάντως, κινδυνεύουν στην συγκεκριμένη στιγμή, να χάσουν το δίκαιο τους. Η φωνή διαμαρτυρίας τους έχει μετατραπεί σε πράξη πολιορκίας και ομηρίας. Δεν μπορεί να τιμωρούν την κοινωνία από την οποία επιζητούν κατανόηση και στήριξη. Δεν μπορεί να τραυματίζουν τον διπλανό πολίτη, δεν έχουν το έρεισμα να καταλύουν τα δικαιώματα του. Η χώρα τώρα παίρνει ανάσα από την κρίση της δεκαετίας και οι ακρότητες ξεφεύγουν  από το θεσμικό πλαίσιο.  Υπάρχουν μη βίαια μέσα διαμαρτυρίας που θα υποχρέωναν μία ελληνική κυβέρνηση να σκεφτεί και να πράξει. Χαρακτηριστικά αναφέρονται η μη διάθεση προϊόντων σε χονδρεμπόρους παρά μόνο σε τοπικές αγορές και κοινωνικές δομές, οι συλλογικές αγωγές κατά της καθυστέρησης καταβολής αποζημιώσεων, η  ενδελεχής μελέτη και ανάδειξη των περιθωρίων κέρδους της εφοδιαστικής αλυσίδας, η παρουσία διαμαρτυρίας σε κομματικές εκδηλώσεις  κοκ. Όλα αυτά, χωρίς βία και καταστροφές, ασκούν πίεση στην κυβέρνηση έγκαιρα να τηρήσει υποσχέσεις, να υπερβεί γραφειοκρατικά εμπόδια, να αρχίσει να σχεδιάζει για τον πρωτογενή τομέα.

Η Ν.Δ. επιδιώκει τρίτη τετραετία. Ας συνειδητοποιήσει, λοιπόν, ότι το πραγματικό στοίχημα δεν είναι η εκτόνωση της κρίσης, αλλά η αναγνώριση ότι ο πρωτογενής τομέας δεν μπορεί να συνεχίσει να πορεύεται με κρατική αφωνία και διοικητική τύφλωση. Μολονότι κινδυνεύουν να τα χάσουν με τις μεθόδους διαμαρτυρίας τους, οι αγρότες έχουν εύλογα και κρίσιμα για το κοινωνικό σύνολο αιτήματα.  Η ευθύνη  για την έλλειψη στρατηγικής είναι διαχρονική και βαραίνει ολόκληρο το πολιτικό σύστημα. Αν η κυβέρνηση θέλει να διαρρήξει την σχέση με το παρελθόν, ας ξεκινήσει αμέσως τον  σοβαρό σχεδιασμό, ας εκσυγχρονίσει τον ΕΛΓΑ, ας δημιουργήσει ένα σταθερό πλαίσιο για την παραγωγή, ας φροντίσει να παράξει πραγματική μέριμνα για την ύπαιθρο. Διαφορετικά,  οι επόμενες κρίσεις δεν θα αφορούν μόνο τους αγρότες αλλά την ίδια την ανθεκτικότητα της χώρας.