Paolo Colombo: Ο Ιταλός καλλιτέχνης που έφερε τη μαγευτική συνάντηση μουσικής και μωσαϊκών στην Αθήνα

Η βραδιά των εγκαινίων στη γκαλερί Bernier/Eliades ήταν από εκείνες που δεν ξεχνιούνται εύκολα. Το φως του απογεύματος έπεφτε πάνω στις γυάλινες προσόψεις του κτηρίου και, μέσα, ο χώρος έμοιαζε να πάλλεται από μια ιδιαίτερη σιωπή, γεμάτη όμως με υπόσχεση για ήχους, χρώματα και εικόνες. Είχα πάει γνωρίζοντας πως θα συναντούσα τον Paolo Colombo, έναν Ιταλό καλλιτέχνη με μια διαδρομή που εκτείνεται από τη Ρώμη μέχρι τη Γενεύη, την Κωνσταντινούπολη και την Αθήνα. Εκείνο που δεν ήξερα ήταν πόσο βαθιά θα με άγγιζε η συνάντηση μαζί του, όχι μόνο μέσα από τα έργα του, αλλά και μέσα από τα λόγια του.

Ο τίτλος της έκθεσής του, «Μουσική και Μωσαϊκά», λειτουργούσε σαν μια πρώτη υπόσχεση: η συνάντηση δύο γλωσσών, της εικόνας και του ήχου. Στους τοίχους, μεγάλες ακουαρέλες, δομημένες με μαθηματική ακρίβεια αλλά εμποτισμένες με λυρικότητα. Στο πάτωμα, ψηφιδωτά που θύμιζαν αρχαίες ρωμαϊκές αίθουσες. Στις γωνίες, ήχοι από μπουζούκια, από παλιά ρεμπέτικα που αγαπούσε. Ο χώρος δεν ήταν απλώς μια γκαλερί· ήταν μια σκηνή όπου η ζωγραφική συνομιλούσε με τη μουσική, κι εγώ βρέθηκα θεατής και συνομιλητής αυτής της παράξενης αλλά συναρπαστικής συμφωνίας.

Πλησίασα τον Paolo Colombo. Eυγενικός, με ήρεμη φωνή, με κοίταξε με το χαμόγελο εκείνου που γνωρίζει πως η τέχνη του έχει ήδη μιλήσει πριν από αυτόν. Η συνέντευξη ξεκίνησε, αλλά στην πραγματικότητα ήταν κάτι παραπάνω: μια εξομολόγηση για την τέχνη και τη ζωή του.

Η ατμόσφαιρα της έκθεσης

«Θα ήθελα ο επισκέπτης να μαγευτεί πρώτα από την ατμόσφαιρα», μου είπε σχεδόν ψιθυριστά, όταν τον ρώτησα αν προτιμά να αιχμαλωτίσει πρώτα το βλέμμα ή το αυτί του θεατή. Η απάντησή του είχε μια αφοπλιστική απλότητα, μα και μια δύναμη: δεν ήθελε να κατευθύνει τον θεατή· ήθελε να τον αφήσει να χαθεί μέσα σε ένα κλίμα, μια αύρα που πλανάται ανάμεσα στις νότες και τα χρώματα.

Και πράγματι, όσο περπατούσα ανάμεσα στα έργα, αντιλήφθηκα ότι δεν υπήρχε μία και μοναδική είσοδος στον κόσμο του. Μπορούσες να ξεκινήσεις από έναν ήχο, από ένα μοτίβο, από μια γραμμή που τέμνει το χαρτί σαν αναπνοή. Το παν ήταν να παραδοθείς.

Για τη σχέση μουσικής και εικόνας

Τον ρώτησα τι ήταν εκείνο που ήρθε πρώτο: η μουσική ή το μωσαϊκό. Χαμογέλασε, σαν να γύριζε πίσω σε μια προσωπική του μνήμη.

«Και τα δύο, σε διαφορετικές στιγμές μέσα στα χρόνια», μου είπε. «Ήταν σαν στρώσεις που μετακινούνταν μέχρι που βρέθηκαν να συνυπάρχουν σε αυτή την έκθεση».

Η φράση του αυτή —«στρώσεις που μετακινούνται»— μου φάνηκε σαν ένας ακριβής ορισμός της δημιουργικής διαδικασίας: τίποτα δεν γεννιέται ξαφνικά· όλα είναι αποτελέσματα που συσσωρεύονται μέσα στον χρόνο.

Οι Έλληνες μουσικοί και η ευγνωμοσύνη

Στην έκθεση υπήρχαν και δύο προσωπογραφίες Ελλήνων μουσικών: του Μάνου Παπαϊωάννου και του Βασίλη Τσιτσάνη. Ήταν έργα γεμάτα ευαισθησία, σαν να αποτύπωνε ο καλλιτέχνης όχι μόνο τα χαρακτηριστικά τους, αλλά και τον ρυθμό της φωνής και της μουσικής τους.

Όταν τον ρώτησα γιατί επέλεξε αυτούς τους δύο, η απάντηση ήρθε με συγκίνηση:

«Ακούω τη μουσική τους εδώ και τόσα χρόνια. Και άλλων μουσικών βέβαια… Είναι ένας τρόπος να δείξω την ευγνωμοσύνη μου για όλα αυτά τα χρόνια της απόλαυσης και της συγκίνησης».

Σκέφτηκα πόσο σπάνιο είναι ένας ξένος καλλιτέχνης να δηλώνει με τέτοιο τρόπο δεμένος με την ελληνική μουσική. Κι όμως, στο βλέμμα του υπήρχε εκείνη η αλήθεια που δεν μπορείς να αμφισβητήσεις.

Η πειθαρχία της ακουαρέλας

Ο Colombo δουλεύει αποκλειστικά με νεροχρώματα και μολύβι. Ένα μέσο εύθραυστο, που δεν συγχωρεί λάθη. «Η ακουαρέλα δεν επιτρέπει διορθώσεις», μου εξήγησε. «Όμως όσα λάθη γίνονται, προσπαθώ να τα ενσωματώσω στο έργο».

Στα έργα του, κάθε ψηφίδα —κάθε μικρό τετραγωνάκι— μοιάζει να είναι αποτέλεσμα μιας απέραντης υπομονής. «Μετά από εννέα, δέκα ώρες δουλειάς βρίσκομαι σε μια κατάσταση διαλογισμού», είπε. «Κυρίως γαλήνια, μερικές φορές εκστατική».

Καθώς το έλεγε, θυμήθηκα τις στιγμές που στεκόμουν μπροστά σε μία από τις μεγάλες ακουαρέλες του: το βλέμμα μου χανόταν μέσα στις αμέτρητες μικρές ψηφίδες, σαν να διάβαζα ένα κείμενο γραμμένο όχι με λέξεις αλλά με σχήματα.

Η έννοια της αντίστασης

Τον ρώτησα αν το γεγονός ότι επιλέγει μια τέχνη που απαιτεί αργό ρυθμό, συγκέντρωση και επιμονή είναι και μια μορφή αντίστασης απέναντι στον σημερινό κόσμο της ταχύτητας και της επιφανειακής εικόνας. Η απάντησή του ήταν άμεση:

«Αυτό που με νοιάζει είναι να κάνω το καλύτερο δυνατό. Ο κόσμος θα αλλάξει με τρόπους που δεν μπορούμε ούτε να φανταστούμε. Εγώ βρίσκω απλώς χαρά στη ζωγραφική».

Η φράση αυτή μου φάνηκε σαν μάθημα ζωής: να μη φορτώνεις την τέχνη με ρόλους που δεν της ανήκουν, αλλά να την αφήνεις να υπάρχει ως καθαρή πράξη χαράς.

Η ποίηση στην εικόνα

Ο Colombo είναι και ποιητής. Κι όταν μιλά για τη ζωγραφική, συχνά τη συνδέει με τη γλώσσα. «Προσεγγίζω τη ζωγραφική ως μια ποιητική πράξη, ως μια επέκταση της γλώσσας μέσω της εικόνας», είπε. Όταν τον ρώτησα πότε μια εικόνα κερδίζει το δικαίωμα να λέγεται ποίημα, μου απάντησε :

«Δεν ξέρω αν μια εικόνα κερδίζει ποτέ αυτό το δικαίωμα. Πιστεύω όμως ότι η ποίηση είναι εικόνα και τραγούδι. Οπότε ναι, φαντάζομαι ότι σχετίζονται».

Η καθημερινή ρουτίνα

Σε αντίθεση με την περίπλοκη δομή των έργων του, η δική του καθημερινότητα μοιάζει απλή. «Δεν έχω κάποιο τελετουργικό», είπε. «Απλώς κάθε πρωί κάθομαι στο τραπέζι της δουλειάς μου και αρχίζω να ζωγραφίζω».

Η απλότητά του αυτή ήταν ίσως το μυστικό της μακροχρόνιας δημιουργίας του. Όχι η έμπνευση ως ξαφνικός κεραυνός, αλλά η συνέπεια μιας καθημερινής πράξης.

Ο διάλογος με το παρελθόν

Στα έργα του Colombo το παρελθόν είναι πάντα παρόν. Τα μωσαϊκά παραπέμπουν στην αρχαιότητα, αλλά η προσέγγισή του δεν έχει τίποτα το μουσειακό. «Δεν υπάρχει μεγάλη ανατροπή στην ποιητική ώθηση», μου είπε. «Ο χρόνος είναι πάντα συμπιεσμένος, και με έναν τρόπο ασύμμετρο. Το φως που βλέπουμε από τα άστρα είναι σίγουρα αρχαίο μέχρι να φτάσει σε εμάς».

Η μεταφορά αυτή —το αρχαίο φως που φτάνει με καθυστέρηση— έγινε για μένα το κλειδί για να καταλάβω το έργο του. Οι ψηφίδες του είναι σαν άστρα: μικρά, αλλά γεμάτα από μια μακρινή ιστορία.

Ο ρόλος του θεατή

Όταν μιλήσαμε για το κοινό, η απάντησή του ήταν γεμάτη γενναιοδωρία:

«Θα αγαπήσω κάθε κοινό, όπως κι αν αντιληφθεί το έργο μου. Το βλέπω ως αναγνώστες, ακροατές και θεατές ταυτόχρονα — όπως εκείνοι επιθυμούν».

Δεν ήθελε να επιβάλει μια ερμηνεία· ήθελε να αφήσει τον καθένα να βρει τη δική του.

Το λευκό των ψηφιδωτών και η φωνή του Παπαϊωάννου
Όταν τον ρώτησα ποιο χρώμα και ποιος ήχος θα διάλεγε αν έπρεπε να μείνει μόνο ένας από την έκθεση, δεν δίστασε:

«Σε αυτήν την ακριβή στιγμή, το χρώμα θα ήταν το λευκό των μωσαϊκών και η φωνή του Παπαϊωάννου να τραγουδά:

Σαν ξημερώσει θα τα πούμε.

Σβήσε το φως να κοιμηθούμε.»

Η συγκίνηση στα λόγια του ήταν τέτοια που ο χώρος γύρω μας έμοιαζε να σωπαίνει.

Η συνάντηση ταυτοτήτων

Στο έργο του Colombo συνυπάρχουν πολλές ταυτότητες: Ιταλός, διεθνής, ποιητής, ζωγράφος, επιμελητής. Τον ρώτησα ποια από αυτές μπαίνει πρώτη στο στούντιο. «Φαντάζομαι λίγο από καθεμία», είπε. Η απάντηση δεν ήταν διπλωματική· ήταν ειλικρινής. Γιατί όλη του η ζωή, όλες οι εμπειρίες και οι ρόλοι του, είναι πια αξεχώριστοι.

Στο τέλος, ο Paolo Colombo με κοίταξε με το γνωστό γαλήνιο χαμόγελο και μου είπε: «Πιστεύω πως αυτή είναι η πιο ωραία συνέντευξη που μου έχουν κάνει ποτέ, με τις πιο όμορφες και ουσιαστικές ερωτήσεις». Τα λόγια του με συγκίνησαν, κάνοντας τη συνομιλία μας ακόμα πιο ζωντανή και προσωπική.

Καθώς έβγαινα από τη γκαλερί εκείνη τη βραδιά, είχα την αίσθηση ότι δεν είχα απλώς παρακολουθήσει μια έκθεση, αλλά είχα συμμετάσχει σε μια συνομιλία ανάμεσα σε εποχές, ήχους και εικόνες. Ο Paolo Colombo, με τη γαλήνια φωνή του, μου είχε δείξει ότι η τέχνη μπορεί να είναι ταυτόχρονα αυστηρή και τρυφερή, πειθαρχημένη και λυρική, προσωπική και καθολική.

Έμεινα με την εικόνα ενός ανθρώπου που δεν αναζητά να κατακτήσει τον κόσμο, αλλά να χαρεί τη στιγμή του χρώματος πάνω στο χαρτί, τη στιγμή του ήχου που γεμίζει το δωμάτιο. Ένας άνθρωπος που βλέπει την τέχνη του σαν ποίηση της σιωπής και της μουσικής.

Paolo Colombo 

“Μουσική και Μωσαϊκά”

ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΕΚΘΕΣΗΣ ΕΩΣ  8 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2025