ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Είναι μια μαύρη σκόνη φτιαγμένη από ορυκτά υλικά. Και ήταν για αιώνες το βασικότερο μέσο για το μακιγιάζ των ματιών, αγαπημένο των γυναικών του αρχαίου κόσμου της Ανατολής. Το kohl (κολ) έχει φθάσει ως τις μέρες μας –οι Ινδές το χρησιμοποιηθούν σταθερά ως σήμερα ενώ και στην Δύση επανέρχεται ανά περιόδους στην μόδα- αν και με τροποποιημένη σύνθεση. Αυτό το kohl όμως, που βρέθηκε στο βορειοδυτικό Ιράν μέσα σε ένα μικροσκοπικό βαζάκι αποτελεί την παλαιότερη γνωστή χρήση γραφίτη στο αρχαίο μακιγιάζ ματιών, αφού χρονολογείται πριν από 2.700 χρόνια.
Συγκεκριμένα από μαγγάνιο και φυσικό γραφίτη αποτελείται η σκόνη του μικρού, κεραμικού αγγείου, που βρισκόταν ανάμεσα στα πολύτιμα κτερίσματα μιας ταφής στο αρχαίο νεκροταφείο της περιοχής Κάνι Κοτέρ.
Η μελέτη, που διεξήχθη με επικεφαλής την δρα αρχαιομετρίας Σίλβια Άμικον του Πανεπιστημίου του Τίμπινγκεν δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Archaeometry» και δείχνει ότι αυτό το σπάνιο μείγμα είναι διαφορετικό στην σύνθεσή του από όσα είναι γνωστά ως σήμερα. Γιατί ενώ το kohl ήταν συνηθισμένο στην αρχαία Αίγυπτο και τη Μέση Ανατολή, αυτή είναι η πρώτη απόδειξη μιας εκδοχής με βάση τον γραφίτη προσφέροντας έτσι, μία μοναδική ματιά στις διάφορες πρακτικές ομορφιάς στην αρχαιότητα.
Ο τάφος στον οποίο βρέθηκε το κεραμικό αγγείο ανήκε προφανώς σε κάποιο μέλος της αριστοκρατίας της εποχής, αφού περιείχε προσωπικά στολίδια, όπλα και σύνεργα καλλυντικών, συμπεριλαμβανομένων δύο μικρών δοχείων και δύο απλικατέρ.
Στο ένα εκ των δύο αγγείων η σκούρα σκόνη που είχε διασωθεί, ήταν αρκετή για τις επιστημονικές αναλύσεις, οι οποίες πράγματι επιβεβαίωσαν, ότι το μαύρο χρώμα προερχόταν από ένα μείγμα οξειδίων του μαγγανίου και φυσικού γραφίτη. Αυτά τα ορυκτά συνθλίφτηκαν και συνδυάστηκαν έτσι ώστε προκύψει μία λεπτή χρωστική ουσία, η οποία εφαρμοζόταν γύρω από τα μάτια.
Η λάμψη του ορυκτού
Το σημαντικό όμως είναι ότι η αυτή η συνταγή ξεχωρίζει από άλλες στον αρχαίο κόσμο. Στην Αίγυπτο το μακιγιάζ των ματιών συχνά περιείχε ενώσεις με βάση τον μόλυβδο ή την αιθάλη άνθρακα. Αντίθετα το δείγμα από το Ιράν δείχνει ότι η παρασκευή της σκόνης βασιζόταν σε ορυκτά, που ήταν διαθέσιμα στα βουνά Ζάγκρος, πλούσια σε μαγγάνιο και γραφίτη.
Ουδέποτε ως τώρα είχε επιβεβαιωθεί η συμπερίληψη του γραφίτη ως συστατικού στο αρχαίο kohl. Η ασημί-μαύρη λάμψη του ορυκτού και η εύκολη εφαρμογή του θα το καθιστούσαν όμως, ιδανικό για το μακιγιάζ των ματιών ενώ ενδιαφέρουσα είναι και η απουσία οργανικών υλικών, όπως τα έλαια.
Και όπως λένε οι ερευνητές, αυτό θα μπορούσε να οφείλεται σε δύο πιθανότητες: Ότι το μακιγιάζ μπορεί να είχε κατασκευαστεί εξ ολοκλήρου από ορυκτά ή ότι τα οποιαδήποτε οργανικά συστατικά μπορεί να έχουν αποδομηθεί με την πάροδο του χρόνου.
Κι αυτό, γιατί είναι γνωστό, ότι οι αρχαίες συνταγές καλλυντικών συχνά περιλάμβαναν ζωικά λίπη, φυτικά έλαια ή ρητίνες, μόνο που αυτές οι ουσίες είναι πιο ευάλωτες στην σήψη. Πρόκειται για μία διαφοροποίηση, που αντανακλά τόσο στην καινοτομία όσο και την προσαρμογή στους τοπικούς πόρους.
Μοναδική περίπτωση
Η συγκεκριμένη ταφή διαταράχθηκε το 2016 από αρχαιοκάπηλους, ωστόσο πολλά από τα ευρήματα ανακτήθηκαν από τον Οργανισμό Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Ιράν. Ο τάφος πιστεύεται ότι ανήκε σε ένα άτομο υψηλού κοινωνικού κύρους, πιθανώς σε πολεμιστή.
Εκτός από τα καλλυντικά άλλωστε, τον συνόδευαν όπλα, κοσμήματα, εξοπλισμός αλόγων και διακοσμημένα αντικείμενα από ασήμι, χαλκό, ελεφαντόδοντο και λίθο. Το δοχείο και τα απλικατέρ του kohl εξάλλου, βρέθηκαν άθικτα.
Παρόμοια καλλυντικά εργαλεία έχουν βρεθεί σε ταφές και βασιλικούς τάφους της Ασσυριακής εποχής, ωστόσο λίγα δείγματα είχαν αναλυθεί ως τώρα για να προσδιοριστεί ποιες ουσίες χρησιμοποιήθηκαν στην πραγματικότητα. Μέσα από αυτές τις αναλύσεις πάντως, προκύπτει ότι μερικά χρησιμοποιούσαν ενώσεις μολύβδου ενώ άλλα περιείχαν αντιμόνιο ή οξείδια σιδήρου.
Σε κάθε περίπτωση η χρήση του γραφίτη είναι μοναδική. Μπορεί να είχε εξάλλου, τόσο αισθητικά όσο και λειτουργικά πλεονεκτήματα. Κι αυτό, γιατί αντανακλά το φως δίνοντας στο δέρμα μια λαμπερή εμφάνιση ενώ προσκολλάται εύκολα στην επιφάνεια στην οποία εφαρμόζεται. Ιδιότητες, που θα το καθιστούσαν προφανώς ένα επιθυμητό συστατικό στην παρασκευή καλλυντικών, ειδικά σε τελετουργικό ή αριστοκρατικό πλαίσιο.
Η διερεύνηση των καλλυντικών στον αρχαίο κόσμο είναι έτσι κι αλλιώς ένα γοητευτικό πεδίο αλλά όχι μόνον αυτό, καθώς διαπιστώνει επίσης, πόσο βαθιά συνδεδεμένες ήταν αυτές οι πρακτικές με την τοπική γεωλογία, το εμπόριο και τον πολιτισμό. Είναι ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι εξέφραζαν την ταυτότητα, την κοινωνική θέση και την ομορφιά μέσω υλικών που αντλούνταν από τη γη.
Διαβάστε επίσης:
Όλα είναι μαγνητισμός – Μεγάλο αφιέρωμα στον Takis από το Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή
Νίκος Σταμπολίδης: Η επιστροφή των Γλυπτών είναι ζήτημα ηθικής τάξης
Πάνος Ματθαίου: Οι Κούφιοι άνθρωποι της εποχής μας
ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΣΗΜΕΡΑ
