SOS από την ΑΔΑΕ για τον εκσυγχρονισμό του τεχνολογικού της εξοπλισμού- Αύξηση των αιτημάτων για άρση του απορρήτου

Την επιτακτική ανάγκη ενίσχυσης και εκσυγχρονισμού της ΑΔΑΕ επισημαίνεται στην ετήσια έκθεσης της Αρχής .

“Η διαρκής εξέλιξη της τεχνολογίας επιβάλλει τον ανάλογο εξοπλισμό της ΑΔΑΕ με σύγχρονα μέσα, ο οποίος αναφέρεται, ενδεικτικά σε: • αναβάθμιση συσκευών/συστημάτων ελέγχου δικτύου (φάσματος) κινητής τηλεφωνίας, • ανάλυση και διερεύνηση περιστατικών ασφάλειας των τηλεπικοινωνιακών συστημάτων των παρόχων, • έλεγχο ασφάλειας δικτύων (vulnerability scanners, penetration testing κλπ.).

Η ΑΔΑΕ στερείται του ενδεδειγμένου τεχνολογικού εξοπλισμού λόγω του μικρού προϋπολογισμού που της εγκρίνεται.” αναφέρεται χαρακτηριστικά στην ετήσια που παραδόθηκε και στον Πρόεδρο της Βουλής. Συνεχίζοντας επισημαίνεται πως “ Για να ανταποκριθεί στον θεσμικό της ρόλο, η ΑΔΑΕ χρειάζεται χώρο που να καλύπτει τις ανάγκες στέγασης των υπηρεσιών της και υλικοτεχνική υποδομή (π.χ. εξοπλισμό ανίχνευσης παραβίασης του απορρήτου, πληροφορικά συστήματα, κλπ.).

” Ζητείται μάλιστα η “ Αναθεώρηση του ΠΔ 47/2005 σχετικά με τις τεχνικές και οργανωτικές εγγυήσεις για την άρση του απορρήτου των επικοινωνιών Η ΑΔΑΕ, με βάση τις τεχνολογικές εξελίξεις και τη μέχρι σήμερα εμπειρία της από την εφαρμογή των διατάξεων για την άρση του απορρήτου των επικοινωνιών, διατύπωσε την ανάγκη τροποποιήσεων στο υφιστάμενο ΠΔ 47/2005, το οποίο εκδίδεται με απόφαση των αρμόδιων υπουργών και γνώμη της ΑΔΑΕ, σύμφωνα με το άρθρο 9 του Ν. 3115/2003.”

ΑΥΞΗΣΗ ΤΩΝ ΕΙΣΑΓΓΕΛΙΚΩΝ ΔΙΑΤΑΞΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΣΗ ΑΠΟΡΡΗΤΟΥ 

Στη διάρκεια του 2021 η ΑΔΑΕ παρέλαβε: 15.475 εισαγγελικές διατάξεις που αφορούσαν άρση απορρήτου για λόγους εθνικής ασφάλειας, έναντι 13.751 το 2020. Καταγράφεται, συνεπώς, αύξηση σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Στον ανωτέρω αριθμό περιλαμβάνονται νέες περιπτώσεις άρσης του απορρήτου, παρατάσεις προγενέστερων διατάξεων και διατάξεις που ορίζουν την παύση της άρσης του απορρήτου, πριν παρέλθει η χρονική περίοδος που ορίζεται από την αρχική διάταξη. Διευκρινίζεται ότι οι αριθμοί που αναφέρονται αφορούν το πλήθος των διατάξεων που εκδίδονται από τις αρμόδιες δικαστικές αρχές και κοινοποιούνται στην ΑΔΑΕ και όχι τον αριθμό των συνδέσεων/ατόμων για τα οποία διατάσσεται η άρση του απορρήτου.  3.097 βουλεύματα δικαστικών συμβουλίων έναντι 3.190 το έτος 2020. Δεν καταγράφεται δηλαδή αξιοσημείωτη μεταβολή σε σχέση με τα αριθμητικά δεδομένα του προηγούμενου έτους.

Για την άρση του απορρήτου των επικοινωνιών που διατάσσεται για λόγους εθνικής ασφάλειας, σύμφωνα με την Αρχή, δεν απαιτείται αιτιολογία σε αντίθεση με όσα ορίζονται σε περιπτώσεις που αφορούν κακουργήματα.

Η ΑΔΑΕ επισημαίνει ότι οι άρσεις του απορρήτου που διατάχθηκαν για λόγους εθνικής ασφάλειας το έτος 2021 υπερέχουν εμφανώς σε σχέση με τις άρσεις που διατάχθηκαν για τη διακρίβωση εγκλημάτων. «Αν λάβουμε υπόψη και τα αριθμητικά δεδομένα των προηγούμενων ετών παρατηρούμε ότι πρόκειται για μία σταθερή και διαχρονική τάση, η οποία θέτει ζητήματα προς προβληματισμό.

Στη διάταξη, δια της οποίας επιβάλλεται η άρση του απορρήτου για λόγους εθνικής ασφάλειας, δεν προβλέπεται εκ του νόμου υποχρέωση αναγραφής του ονόματος «του προσώπου ή των προσώπων κατά των οποίων λαμβάνεται το μέτρο της άρσης» .

Αυτό ουσιαστικά οδηγεί στη δυνατότητα άρσης του απορρήτου χαρακτήρα της επικοινωνίας για αόριστο αριθμό φυσικών προσώπων (μη ατομικώς προσδιορισμένων). Στην περίπτωση ωστόσο, τέτοιων «μαζικών ή χωρικών» άρσεων ανακύπτουν ζητήματα συμβατότητας της εγχώριας διαδικασίας με τους όρους και τις προϋποθέσεις της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ).

Ομοίως, στην άρση του απορρήτου για λόγους εθνικής ασφάλειας, ο νόμος δεν προβλέπει υποχρέωση αιτιολόγησης της σχετικής απόφασης.

Μολονότι είναι φανερό ότι η επιλογή αυτή του νομοθέτη συναρτάται με την ανάγκη διαφύλαξης πληροφοριών που ανάγονται στον σκληρό πυρήνα του κράτους και της ασφάλειάς του, είναι, εντούτοις, αξιοσημείωτο το προαναφερθέν γεγονός, ότι δηλαδή στην άρση του απορρήτου για λόγους εθνικής ασφάλειας δεν απαιτείται τέτοια αιτιολογία. Ειδικότερα, η παράλειψη αιτιολογίας αποκλείει τον δικαστικό έλεγχο ως προς την τήρηση των άκρων ορίων της διακριτικής ευχέρειας και της αρχής της αναλογικότητας – γεγονός που θέτει αυτοτελή ζητήματα σε σχέση με τις αρχές και τα minima του κράτους δικαίου.

ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΣΗ ΤΟΥ ΑΠΟΡΡΗΤΟΥ 

Με κριτικό βλέμμα οι επισημάνσεις που αφορούν τις άρσεις απορρήτου “Η υποχρέωση ενημέρωσης των θιγόμενων από το μέτρο της άρσης περιλαμβάνεται μεταξύ των πάγιων κριτηρίων της νομολογίας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΔΑ) τα οποία θα πρέπει να πληρούνται προκειμένου να καταγνωστεί η συμβατότητα του εθνικού δικαίου προς την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), επισημαίνει η έκθεση.

Όπως έχει κριθεί από το ΕΔΔΑ, το ζήτημα της εκ των υστέρων -μετά το πέρας της άρσης του επικοινωνιακού απορρήτου- γνωστοποίησης στον θιγόμενο, ότι είχε κατά το παρελθόν διαταχθεί εις βάρος του το εν λόγω μέτρο, είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το ζήτημα της αποτελεσματικής προσφυγής, άλλως με την εκ μέρους του θιγόμενου δυνατότητα άσκησης ενδίκων βοηθημάτων και μέσων προκειμένου να υπερασπισθεί τα δικαιώματα και έννομα συμφέροντά του απέναντι σε κάθε τυχόν μη σύννομη ή καταχρηστική και δυσανάλογη εις βάρος του χρήση του μέτρου.

Η απουσία υποχρέωσης γνωστοποίησης στο θιγόμενο σε οποιοδήποτε στάδιο είναι ασύμβατη με την ΕΣΔΑ, καθώς στερεί από τον θιγόμενο τη δυνατότητα να αιτηθεί επανόρθωση για παράνομη επέμβαση στο δικαίωμά του και, ως εκ τούτου, καθιστά τα διαθέσιμα βάσει του εθνικού δικαίου ένδικα μέσα προσχηματικά και απατηλά, παρά πρακτικά και αποτελεσματικά.”

Το Αυτοτελές Τμήμα Ελέγχου Άρσης του Απορρήτου των Επικοινωνιών της ΑΔΑΕ (από κοινού με τη Νομική Υπηρεσία) κατέγραψε αριθμητικά και επεξεργάστηκε ποιοτικά,  άρσεις του απορρήτου των επικοινωνιών για τους μήνες Οκτώβριο, Νοέμβριο, Δεκέμβριο 2021 (συνολικά 874 Βουλεύματα). Εξ αυτών εννέα βουλεύματα περιήλθαν αναρμοδίως στην ΑΔΑΕ, καθώς δεν αφορούσαν άρση του επικοινωνιακού απορρήτου, αλλά άλλες ανακριτικές πράξεις όπως συγκαλυμμένη έρευνα, καταγραφή δραστηριότητας ή άλλων γεγονότων εκτός κατοικίας, με συσκευές ήχου ή εικόνας ή άλλα ειδικά τεχνικά μέσα, άρση τραπεζικού απορρήτου, ανακριτική διείσδυση. Με εννέα βουλεύματα διατάχθηκε η παύση της άρσης του απορρήτου, η οποία είχε διαταχθεί με προηγούμενα βουλεύματα. Από τη συνολική επισκόπηση και την ποιοτική επεξεργασία των λοιπών βουλευμάτων (συνολικά 856) προέκυψαν τα εξής ποσοτικά και ποιοτικά συμπεράσματα: i. Αδικήματα για τα οποία διατάσσεται η άρση του απορρήτου Από την επεξεργασία των βουλευμάτων του τελευταίου τριμήνου του 2021 προέκυψαν τα εξής στοιχεία:

363 βουλεύματα συνδέονται με τη διακρίβωση εγκληματικής οργάνωσης (187 Π.Κ.).

Κατά κανόνα στις περιπτώσεις αυτές υπάρχει συρροή με λοιπές διατάξεις του Ποινικού Κώδικα και ειδικών ποινικών νόμων, με επικρατέστερες τις διατάξεις των άρ. 374 και 380 Π.Κ. (διακεκριμένες κλοπές και ληστεία), καθώς και με τις διατάξεις του Ν. 4139/2013 περί ναρκωτικών, του Ν. 2168/1993 περί όπλων και του Ν. 2960/ 2001 (Τελωνειακού Κώδικα). Στο ανωτέρω ενδεικτικό χρονικό διάστημα σημαντικό μέρος των διαβιβασθέντων βουλευμάτων αφορά αυτοτελώς η διακρίβωση διαφόρων αδικημάτων του ΠΚ και ειδικών ποινικών νόμων, που φέρονται τελεσθέντα 62.

Ειδικότερα :  

151 βουλεύματα αφορούσαν ανθρωποκτονία εκ προθέσεως (299 ΠΚ)

136 βουλεύματα αφορούσαν διακρίβωση των αδικημάτων του νόμου περί ναρκωτικών (Ν. 4139/2013)

90 βουλεύματα αφορούσαν παραβάσεις του Νόμου περί Όπλων (Ν. 2168/1993)

79 βουλεύματα αφορούσαν ληστεία (380 ΠΚ)

50 βουλεύματα αφορούσαν αδικήματα του Κώδικα Μετανάστευσης και Κοινωνικής Ένταξης (Ν. 4251/2014)

43 βουλεύματα αφορούσαν διακεκριμένη κλοπή (374 ΠΚ)

35 βουλεύματα αφορούσαν έκρηξη (270 ΠΚ)

33 βουλεύματα αφορούσαν εκβίαση (385 ΠΚ)

 31 βουλεύματα αφορούσαν εμπρησμό (264 ΠΚ)

 14 βουλεύματα αφορούσαν το αδίκημα της αρπαγής (322 Π.Κ.)

14 βουλεύματα αφορούσαν παραβάσεις ειδικής νομοθεσίας για το αδίκημα της Νομιμοποίησης Εσόδων από εγκληματική δραστηριότητα (Ν. 3691/2008, 4557/2018)

8 βουλεύματα αφορούσαν δωροληψία υπαλλήλου (235 ΠΚ)

6 βουλεύματα αφορούσαν δωροδοκία υπαλλήλου (236 ΠΚ)

4 βουλεύματα αφορούσαν βιασμό (336 Π.Κ.) και 2 εξ αυτών βιασμό κατά ανηλίκου.

3 βουλεύματα αφορούσαν το αδίκημα της εμπορίας ανθρώπων (323Α Π.Κ.)

2 βουλεύματα αφορούσαν γενετήσιες πράξεις με ανηλίκους ή ενώπιόν τους (339 ΠΚ) και

4 πορνογραφία ανηλίκων και πορνογραφικές παραστάσεις ανηλίκων (348Α, 348Γ)

2 βουλεύματα αφορούσαν απάτη (386 ΠΚ)

Τέλος, 36 βουλεύματα αφορούσαν την άρση του απορρήτου για τη διερεύνηση αδικημάτων τελεσθέντων από δημοσίους υπαλλήλους, σύμφωνα με τα άρ. 1 παρ. 2 εδ. α΄ και β΄, 6 του Ν. 2713/1999.

Τα εν λόγω βουλεύματα αφορούσαν σε δύο περιπτώσεις πλαστογραφίας (216 ΠΚ), μια περίπτωση ψευδών ιατρικών πιστοποιήσεων (221 ΠΚ),

25 περιπτώσεις δωροληψίας υπαλλήλου (235 ΠΚ),

24 περιπτώσεις δωροδοκίας υπαλλήλου (236 ΠΚ), τέσσερις περιπτώσεις δωροδοκίας και δωροληψίας δικαστικών λειτουργών (237 ΠΚ),

επτά περιπτώσεις ψευδούς βεβαιώσεως (242 ΠΚ),

επτά περιπτώσεις παραβάσεως καθήκοντος (259 ΠΚ), τρεις περιπτώσεις παραβίασης μέτρων για την πρόληψη των ασθενειών (285 ΠΚ),

μια περίπτωση εκβίασης (385 ΠΚ), μια περίπτωση απάτης (386 ΠΚ), δύο περιπτώσεις παραβάσεων του νόμου περί όπλων (Ν. 2168/1993),

επτά περιπτώσεις παραβάσεως του νόμου περί ναρκωτικών (Ν. 4139/2013),

ήτοι εγκλήματα είτε μεμονωμένα είτε κατά συρροή τελεσθέντα.

Σε εννέα περιπτώσεις η διαδικασία άρσης του απορρήτου είχε ζητηθεί ως ειδική ανακριτική πράξη του άρ. 254 νΚΠΔ.

Διαβάστε επίσης

Αναχώματα στα “Τουρκολιβυκά Deal” ετοιμάζει ο Ν. Δένδιας – Την Πέμπτη στη Βεγγάζη ο Έλληνας Υπουργός