Το άλυτο τριπλό ευρωπαϊκό δίλημμα

Είναι ιστορικό γεγονός ότι η Ευρώπη προοδεύει μέσα από κρίσεις. Κανόνας κατά μία έννοια.

Η Ευρώπη έμαθε να πορεύεται με αυτόν τον τρόπο. Η απόφαση για την ίδρυση του Ταμείου Ανάκαμψης, μάλιστα, χαιρετίστηκε ως ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, καθώς για πρώτη φορά η ίδια η Επιτροπή θα εκδώσει χρέος στο όνομα της Ε.Ε. Χρειάστηκε η πανδημία για να καμφθεί, έστω και προσωρινά, η άτεγκτη Γερμανική μονεταριστική ορθοδοξία.

Η κρίση της πανδημίας δεν πέρασε, βέβαια. Και η Ευρώπη εξακολουθεί να βιώνει κρίσεις. Την κρίση των εμβολίων, που δεν μπορεί να ξεπεράσει. Την κρίση της καθυστέρησης στην λειτουργία του Ταμείου Ανάκαμψης, που δεν λέει να προχωρήσει. Την κρίση της δημοκρατίας, που υποδαυλίζουν συνεχώς οι Ουγγαρία και Πολωνία. Την κρίση του πλούσιου Βορά που απορροφά πόρους από τον φτωχό Νότο. Την κρίση της άρνησης της Γερμανίας να αναγνωρίσει την κρίσιμη σημασία που έχει αποκτήσει για μία ακόμη φορά η δημοσιονομική πολιτική – στοιχείο απαραίτητο για να μην καταρρεύσει η κοινωνική συνοχή την επαύριο της πανδημίας. Την γεωπολιτική κρίση, που αφήνει την Ευρώπη σε βαθιά νερά χωρίς τιμόνι.

Όλοι οι οργανισμοί αποκτούν γραφειοκρατία. Και στους ζωντανούς οργανισμούς μαίνεται ο πόλεμος κατά της γραφειοκρατίας.

Η Ευρώπη κινδυνεύει να αποδειχθεί νεκρή. Γιατί η γραφειοκρατία την πνίγει.

Οι μεγάλες δυνάμεις εξασφάλισαν τα εμβόλια που χρειάζονται. Προφανώς η Ε.Ε. δεν είναι μεγάλη δύναμη. Οι ΗΠΑ δεν δίστασαν να υιοθετήσουν τολμηρότατο σχέδιο στήριξης της οικονομίας. Προφανώς η Ε.Ε. δεν είναι τολμηρή. Αμερική και Κίνα, από κοντά η Ρωσία ακόμη και η Τουρκία, έχουν μπει με σθένος στο σύγχρονο γεωπολιτικό παιγνίδι. Προφανώς η Ε.Ε. δεν έχει σθένος. Εξάλλου, δεν έχει ούτε ένοπλες δυνάμεις ούτε κοινή εξωτερική πολιτική.

Που είναι η φωνή της Ευρώπης στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας; Στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου; Στα Ηνωμένα Έθνη; Στα διεθνή συνέδρια;

Ουσιαστικά, για να λέμε τα πράγματα με το όνομα τους, η Ευρώπη δεν έχει όραμα. Το πρόβλημα ήταν γνωστό εδώ και χρόνια. Παρά ταύτα, η ευρωπαϊκής γραφειοκρατία χρειάστηκε 2 χρόνια για να αποφασίσει να δημιουργήσει την Επιτροπή που θα…ψάξει το μέλλον.

Σήμερα, η Ευρώπη καταβάλει το τίμημα για τις πολιτικές αποφάσεις που έλαβε το 1990. Η διεύρυνση της πραγματοποιήθηκε κάτω από την πίεση του fait accompli της Γερμανικής ενοποίησης και της λαθεμένης εντύπωσης ότι η προβολή και μόνο της ιδέας της δημοκρατίας θα έκανε τον κόσμο να σπεύσει να την ασπαστεί.

Πολλά έχουν επιτευχθεί στα 30 χρόνια που πέρασαν για την Ευρώπη. Τα αγκάθια, όμως, παραμένουν –και με τα σημερινά δεδομένα είναι πολύ αιχμηρά.

Στον Henry Kissinger αποδίδεται η περίφημη ερώτηση «Αν θέλω την Ευρώπη, σε ποιόν τηλεφωνώ;» Το 1999 η Ευρώπη επιχείρησε να δώσει απάντηση στο ερώτημα τοποθετώντας τον Javier Solana στη θέση του χαρτοφυλακίου εξωτερικών υποθέσεων. Τον διαδέχτηκαν η Βρετανίδα Catherine Ashton, η Ιταλίδα Federica Mogherini και τώρα ο Charles Michel.

Σημαντικά άτομα, σε ασήμαντες καριέρες.

Ο Kissinger μπορεί να γνωρίζει τώρα ποιόν να πάρει τηλέφωνο; Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Joe Biden ποιόν να πάρει;

Σήμερα, η Ευρώπη δεν μπορεί καλά-καλά να διαχειριστεί τα εμβόλια για την πανδημία. Είναι σε κρίση και η ανταπόκριση της είναι ελλειμματική. Ταυτόχρονα, μία μεγάλη, βαθύτερη και άκρως επικίνδυνη κρίση επίσης σοβεί: η κρίση των νέων γεωπολιτικών ισορροπιών και της δημοκρατίας κόντρα στον αυταρχισμό

Δυστυχώς, η Ευρώπη δεν μπορεί ακόμη να ξεφύγει από το τριπλό δίλημμα που διατύπωσε ο Dani Rodrick: η Ε.Ε. δεν μπορεί να έχει ταυτόχρονα υψηλό βαθμό ενοποίησης, εθνική ανεξαρτησία και δημοκρατία. Μπορεί να έχει μόνο 2 από τα 3 – όποια κι αν είναι αυτά.

Δύο είναι οι κίνδυνοι: ή να παραμείνει η Ευρώπη μία μεγάλη τελωνειακή ένωση με φαντασιώσεις πολιτικής και οικονομικής ενοποίησης ή να κατρακυλήσει από το βάθρο της δημοκρατίας.

Διότι οι κανόνες έχουν τις εξαιρέσεις τους και συχνά-πυκνά, η εξαίρεση γίνεται κανόνας.

Η απώλεια εθνικών εξουσιών ανήκει στο ονειρικό φάσμα.

.