Ζούμε στην εποχή της πολιτισμικής σύγκρουσης—όσο κι αν δεν το παραδεχόμαστε– διότι οι εξελίξεις της αποχής μας εξωθούν από την πνευματική (αναπόφευκτα πλέον και την από την υλική) βολή μας. Από την εποχή του Διαφωτισμού στο DNA «πέρασε» ένα σύνολο αξιών που σταδιακά κυριάρχησαν πρώτα στην Ευρώπη, μετά στις ΗΠΑ, τέλος στην αποτυχημένη προσπάθεια να αποτελέσουν παγκόσμιο πρότυπο. Προς στιγμή, το 1990 νομίζαμε ότι η στιγμή της επιτυχίας είχε φτάσει. Τραγικό λάθος. Εκ των πραγμάτων αποδείχτηκε πως ήταν η αρχή της κατάρρευσης.

Στην Ελλάδα αισθανόμαστε ακόμη κατά μία έννοια ασφαλείς. Νομίζουμε πως είμαστε μακριά από την άνοδο του πνευματικού αυταρχισμού και του πολιτικού διχασμού των ΗΠΑ, τη σύγκρουση φυλών και γενεών στην Γαλλία, την κρίσιμη οικονομική και μεταναστευτική διαμάχη στην Γερμανία και στην Ολλανδία, τους πολέμους στην

Μέση Ανατολή και στην Ουκρανία/Ρωσία, την εγκαθίδρυση της οικονομικής και πολιτικής αντιπαλότητας στην Λατινική Αμερική, την δικτατορία στην Κίνα και σε μεγάλο μέρος της Άπω Ανατολής, την μόνιμη φτώχεια στην Αφρική. Βιώνουμε αυτά τα φαινόμενα έμμεσα, χάρις στα μέσα ενημέρωσης και έχουμε την πολυτέλεια να εκφραζόμαστε ανάλογα με την ποιότητα της πληροφόρησης που αντλούμε και σε απευθείας σχέση με την γεωγραφική απόσταση που μας χωρίζει.

Ξεχνάμε, συμπεριφερόμενοι ηλιθιωδώς, ότι η σύγχρονη τεχνολογία έχει εξαλείψει αποστάσεις και χρόνο. Στον 19ο αιώνα λεγόταν πως όταν «φταρνίζεται η Γαλλία, πιάνει κρύωμα όλη η Ευρώπη». Στον 21ο φτάνουμε σταδιακά στο σημείο όπου, σε λίγο, δεν έχει σημασία ποιος φταρνίζεται – όλοι θα μολυνόμαστε. Ο covid είναι κάτι παραπάνω από απλό σημείο των καιρών μας. Σαφώς ενδεικτικό, σοβαρό προειδοποιητικό. Είναι οι σύγχρονοι καιροί μας, για να θυμηθούμε τον αείμνηστο Σαρλώ.

Ένα μιούζικαλ στο Λονδίνο είχε τον τίτλο «Σταματήστε τον Κόσμο, θέλω να κατέβω». Ρεαλισμός ή άκρατος ατομικισμός; Απάντηση δεν υπάρχει κι αυτό ακριβώς είναι το πρόβλημα σήμερα: έχουμε ξεμείνει από απαντήσεις. Πάρτε 2-3 παράδειγμα στην χώρα μας:

• Θα αλλάξει το δημογραφικό αν φέρουμε 100.000 μετανάστες ως εργατικά χέρια που μας λείπουν; Θα είναι αυτά που θέλουμε; Κι αν το κάνουμε τι θα συμβεί στην κοινωνία; Και η Γερμανία που το έκανε, που κατέληξε σήμερα;

• Θα βρούμε άκρη με την Τουρκία όταν εμείς στεκόμαστε στο γράμμα του διεθνούς δικαίου, ενώ η όμορη χώρα έχει ήδη περάσει στην αντίπερα όχθη που δεν το αναγνωρίζει πλέον, θεωρώντας το κατάλοιπο μίας εποχής που πέρασε;

• Θα αντιμετωπιστεί η διαφθορά με τον ΟΠΕΚΕΠΕ να περνά στην ΑΑΔΕ και τις πολεοδομίες από την Τ.Α. στο κράτος; Αν δεν κάνω λάθος ο ΟΠΕΚΕΠΕ κράτος δεν ήταν;

• Θα λυθεί το στεγαστικό αν καταργηθεί η χρυσή βίζα και το airb&b ή θα καταλήξουμε σε νέο οικονομικό πρόβλημα;

• Θα κάνει κόμμα ο Σαμαράς; Ο Τσίπρας; Ποια τα αποτελέσματα και ποιο το φάσμα της ακυβερνησίας;

• Θα γίνουμε κέντρο έρευνας και τεχνολογίας (με πολεμικό βραχίονα μάλιστα) ή θα χανόμαστε στις διαμάχες που ήδη διαλύσαν τον ΕΣΕΤΕΚ;

Εύκολες, απλές, απαντήσεις δεν υπάρχουν. Τα θέματα είναι πολύπλοκα και, τελικά, ως όντα εξακολουθούμε να είμαστε πρωταρχικά binary. Εμείς, οι Έλληνες, ο Κόσμος όλος, διερχόμαστε μία πρωτόγνωρη, βαθιά, πολυεπίπεδη κρίση ταυτότητας. Αφορά το «ποιοι είμαστε», «που ανήκουμε», «πώς αντιλαμβανόμαστε τελικά την ύπαρξή μας». Παραδοσιακοί πυλώνες όπως η εθνικότητα, η θρησκεία, η κοινότητα, κλονίζονται συθέμελα. Η αποσύνδεση, η αντιφατικότητα, η αβεβαιότητα, η έλλειψη προσδοκίας κυριαρχούν.