Τι αποκαλύπτει μία συζήτηση για τους δημοσιονομικούς κανόνες

Το ερώτημα των πολλών εκατομμύριων είναι αν η επιβράδυνση του πληθωρισμού στις ΗΠΑ οφείλεται στην επιθετική πολιτική της κεντρικής τράπεζας ή όχι.

Θεωρώ ότι αυτή η απάντηση δεν θα δοθεί ποτέ — δεν είναι θέμα ούτε των οικονομικών ως σώμα γνώσεων, ούτε των πολιτικών επιστημών ως θεωρία και πράξη. Οι ψυχολόγοι ίσως να είναι πιο αρμόδιοι, αλλά ποιος θα τους συμβουλευτεί και με βάση ποια στοιχεία θα εκφραστούν;

Είμαστε, λοιπόν, στο πεδίο της υποκειμενικής εκτίμησης, αλλά η ευρύτερη αβεβαιότητα που επικρατεί δεν αφήνει και πολλά περιθώρια ακόμη και γι’ αυτό—αν πρόκειται να διατηρηθεί ένα στοιχείο σοβαρότητας. Προσωπικά θα περιοριστώ στην γνωστή πρόβλεψη ότι, συνδυαστικά, η γεωπολιτική σύγκρουση, η επιβράδυνση της παγκοσμιοποίησης και η κλιματική αλλαγή μας υποχρεώνουν να προσαρμοστούμε σε υψηλότερο επίπεδο πληθωρισμού απ’ αυτό που γνωρίσαμε τα τελευταία τριάντα χρόνια.

Θεωρώ την συγκεκριμένη εξέλιξη επιθυμητή και καλοδεχούμενη. Θα συνεισφέρει στην επιτάχυνση της ανάπτυξης και στην μείωση της σχέσης χρέους προς ΑΕΠ. Γεγονός που καθιστά ακόμη πιο κρίσιμη την προσπάθεια της Επιτροπής της Ε.Ε. να αναθεωρήσει τους κανόνες για την δημοσιονομική πολιτική.

Στην χθεσινή στήλη μου χαρακτήρισα τις προτάσεις που θα συζητηθούν ως άνευ ουσιαστικής σημασίας ως προς τις επιπτώσεις τους, διότι αφήνουν ανέπαφα τα ποσοτικά σημεία αναφοράς που χρησιμοποιούνται για να εκτιμηθεί η δημοσιονομική πολιτική και να προσδιοριστεί η κατεύθυνση που θα οφείλει να ακολουθήσει μία χώρα.

Σήμερα, το καθόλα αξιόλογο think tank Bruegel διεύθυνε μία συζήτηση για την πρόταση της Επιτροπής, που αποσαφήνισε ορισμένα θέματα. Η χθεσινή μου τοποθέτηση δεν αλλάζει – το αντίθετο μάλιστα. Η χώρα μας έχει και πάλι την τιμητική της, καθώς οι απαντήσεις που έδωσε ο γενικός διευθυντής της DG II ECFIN, o κ. Maarten Verwey επιβεβαίωσαν ότι η αρμόδια υπηρεσία διακατέχεται ακόμη από το λάθος που έγινε με την Ελλάδα. Ο Verwey επέμεινε στην διαφάνεια ενός προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής που θα προτείνει (όταν χρειαστεί)  η Επιτροπή, λέγοντας ότι θα παρουσιάζεται ένα σαφές χρονοδιάγραμμα, με σαφή βήματα και σαφή μεθοδολογία. Σε συνδυασμό με την έμφαση στην ανάγκη να προσαρμόζεται κάθε πρόγραμμα στις ιδιαιτερότητες της κάθε χώρα, δείχνει ότι ισχύει η θυμοσοφία «όποιος καεί στον χυλό, φυσάει και το γιαούρτι».

Στο τέλος της συζήτησης μία ερώτηση από συμμετέχοντα online, ανέδειξε το πραγματικό πρόβλημα με όλα αυτά τα προγράμματα. Για 90 λεπτά έξι οικονομολόγοι (μερικοί έχοντας περάσει από υψηλές κυβερνητικές και τραπεζικές θέσεις) συζήτησαν χωρίς καμία αναφορά στην κοινωνία. Ήταν μία άριστη τεχνική συζήτηση, τελείως απολιτική. Και μετά, στο τελευταίο λεπτό, ήρθε η ανατροπή.

Η ερώτηση αφορούσε ακριβώς την κοινωνική-πολιτική διάσταση των όποιων μέτρων. Ο Verwey ουσιαστικά δεν απάντησε. Η απάντηση δίνεται, όμως, από την μεθοδολογία που βασίζεται στα λεγόμενη στοχαστικά μοντέλα πρόβλεψης – με απλά λόγια παίζουν με τις πιθανότητες για να εκτιμήσουν τους κινδύνους. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι, όπως παρατηρήθηκε στην συζήτηση με αναφορά την (θεωρητικά υποθετική περίπτωση της Γαλλίας), πως σχεδιάζεις ένα πρόγραμμα όταν το μοντέλο βγάζει για την επόμενη δεκαετία τρεις διαδοχικές περιόδους όπου η πρώτη δεν ενέχει ρίσκο, η δεύτερη υψηλό και η τρίτη μέτριο;

Ο Victor Gaspar, ως επικεφαλής των δημοσιονομικών υποθέσεων του ΔΝΤ ήταν αποκαλυπτικός. «Αυτό είναι ένα πολιτικό θέμα, με το οποίο να ασχοληθούν οι πολιτικοί», ήταν η απάντηση του, αναδεικνύοντας έτσι ότι είναι το πιο στραβό στα οικονομικά σήμερα.

Θα φέρω ένα παράδειγμα. Όταν το 2010 για την Ελλάδα η Ε.Ε. παρέδωσε τα όπλα στο ΔΝΤ, κανένας τότε δεν είχε την ευαισθησία να ρωτήσει, π.χ.,: «με αυτά τα μέτρα ποια θα είναι η πορεία του ΑΕΠ στα επόμενα 10 χρόνια, ποιες οι επιπτώσεις στην κάθε κοινωνική ομάδα, ποιες οι αλλαγές στο κοινωνικό κράτος;»

Αυτήν την έλλειψη έρχεται να καλύψει η Ε.Ε. σήμερα και την συνδυάζει με την απόφαση να αποδεχθεί επίσημα αυτό που μέχρι τώρα δεχόταν ανεπίσημα: την βραδεία πορεία προσαρμογής του χρέους σε απόκλιση του κανόνα για ετήσια σύγκλιση προς το 60% του ΑΕΠ με ρυθμό 1/20 της υπέρβασης τον χρόνο.

Το ΔΝΤ μένει έτσι πιστό στις θέσεις του—χωρίς ίχνος…μετάνοιας. Κι όταν μίλησε ο Gaspar για τους αυτόματους σταθεροποιητές δεν βρέθηκε ένας να τον ρωτήσει «Ποιους; Αυτούς που υπολογίσατε λάθος και σπρώξατε την Ελλάδα σε βαθιά ύφεση;» Και ο Verwey, όμως, δεν μπήκε στον κόπο να εξηγήσει τι θα συμβεί αν μία χώρα δεν συμφωνεί τελικά με το πρόγραμμα—κι ας είναι 100% διάφανο;

Θα υποστήριζα ότι η αμέριστη πίστη στα μοντέλα των πιθανοτήτων όταν υπάρχουν οι  όχι πάντα λογικές αντιδράσεις ελεύθερων ατόμων, δείχνει ταυτόχρονα έπαρση και ελλειμματική επαφή με την αβεβαιότητα που κυριαρχεί σήμερα. Οι προτάσεις της Ε.Ε. πολύ απέχουν από το να περιγράψουν τη νέα πραγματικότητα και να θέσουν τις προϋποθέσεις για ένα μέλλον που δεν θα αφήνει στο περιθώριο τον παράγοντα άνθρωπο.

Διαβάστε επίσης

Επιτροπή: Στο κελί του 2Χ3Χ60 βάζει πάλι τα κράτη-μέλη