Πού κρίνεται το μέλλον της Ευρώπης

Η ευφορία που προέκυψε μετά την ενιαία στάση της Ε.Ε. στο θέμα των κυρώσεων έχει αρχίσει σταδιακά να υποχωρεί, καθώς οι εγγενείς διαφορές πολιτικής ανάμεσα στα μέλη έρχονται σταδιακά στην επιφάνεια.

Τα θέματα είναι πολλά: από την υποβόσκουσα σύγκρουση ανάμεσα στις φιλελεύθερες και στις ανελεύθερες δημοκρατίες μέχρι τις αμυντικές δαπάνες, από την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης μέχρι την ελευθερία των ΜΜΕ, από τους φόβους των κρατών-μελών που άλλοτε ανήκαν στην Σοβιετική επιρροή, μέχρι τον βαθμό ανάμιξης των ΗΠΑ.

Πιστεύω, όμως, ότι στους επόμενους 6-8 μήνες το μέλλον της Ε.Ε. θα κριθεί πρωταρχικά με αναφορά σε τρία τεράστια θέματα:

• Την ενέργεια
• Τα τρόφιμα
• Την μετανάστευση

Μέχρι σήμερα, η Ε.Ε. κατάφερε να προχωρήσει κουτσά-στραβά άλλοτε κρύβοντας τις διαφωνίες κάτω από το χαλί (μεταναστευτικό), άλλοτε επιδιώκοντας κάποιο συμβιβασμό (Ουγγαρία, Πολωνία) και άλλοτε καταφεύγοντας σε κυρώσεις (Ελλάδα, Ιταλία και όχι μόνο).

Θα πρέπει να παρατηρηθεί ότι στην κρίση της πανδημίας η Ε.Ε. κατάφερε να μείνει σε μεγάλο βαθμό ενωμένη (κοινή προμήθεια εμβολίων) και να αντιμετωπίσει τις οικονομικές επιπτώσεις με καινοτόμα μέτρα (Ταμείο Ανάκαμψης).

Στην συγκριμένη περίπτωση της οικονομικής ανταπόκρισης, η μεγάλη επιτυχία ήταν εφικτή για ένα και μοναδικό λόγο: η Ε.Ε. εγκατέλειψε τις δογματικές οικονομικές θέσεις δεκαετιών και κινήθηκε σε μονοπάτια που γι’ αυτήν ήταν πρωτόγνωρα. Το Ταμείο Ανάκαμψης δεν ήταν πρωτοποριακό ως προς τα μέτρα που υιοθέτησε. Ήταν ως προς την μορφή χρηματοδότησης του που επέλεξε. Αυτή ήταν η επιτυχία του: ξέφυγε από τα καθιερωμένα, καινοτόμησε και ώθησε την ενοποίηση σε νέα μεγαλύτερα επίπεδα.

Η ερμηνεία αυτή θεωρείται αισιόδοξη. Η απαισιόδοξη θα ισχυριστεί ότι έτσι η Ε.Ε. απέφυγε την αποσύνθεση. Από όποια πλευρά και να εξεταστεί το θέμα, όμως, το συμπέρασμα είναι ένα: η έννοια της ένωσης κέρδισε.

Τα τρία θέματα που αναφέρονται πιο πάνω είναι κρίσιμα για κάθε πολίτη, του κάθε κράτους-μέλους της Ε.Ε. Μπορεί, βέβαια, να προταθεί ότι η ενιαία αμυντική πολιτική (με τα αναγκαία εξοπλιστικά προγράμματα που αυτή συνεπάγεται) και η ενιαία εξωτερική πολιτική (με τον περιορισμό των βαθμών ελευθερίας των εθνικών πολιτικών που αναγκαία την συνοδεύουν) είναι επίσης κρίσιμα θέματα.

Σωστή η θέση—με μία διαφορά: άμυνα και εξωτερική πολιτική δεν αφορούν τον πολίτη τόσο άμεσα και τόσο καθοριστικά όσο η έλλειψη ζέστης, η δυσκολία να βρεθεί τροφή, το πρόβλημα της κοινωνικής συνοχής που θα δοκιμάζεται από την πολυπολιτισμικότητα.

Και στα τρία θέματα απαιτείται ενότητα με την έννοια της κοινής και αποτελεσματικής  πολιτικής που θα οφείλει να πλεύσει σε πρωτοποριακές διαδρομές πνεύματος και φαντασίας,

Αν τα κράτη-μέλη εμείνουν στις πάγιες θέσεις τους (π.χ. μετανάστευση), αν η ηγεσία της Ε.Ε. δεν κινηθεί με πρωτοποριακές προτάσεις (π.χ. γεωργική παραγωγή και αναδιάρθρωση καλλιεργειών)  αν η γραφειοκρατία των Βρυξελλών δεν καταφέρει να προσαρμοστεί (π.χ. κρατικές επιδοτήσεις), τότε το κάθε ένα από τα τρία προβλήματα μπορεί να εκτροχιάσει την Ε.Ε. – πολύ περισσότερο ένας συνδυασμός των δύο ή και τα τρία μαζί.

Στην ενέργεια είναι σαφές, για παράδειγμα, ότι το κόστος της αναγκαίας απεξάρτησης από την κοντόφθαλμη πολιτική της Γερμανίας που έδεσε την Ευρώπη με τον Πούτιν, θα είναι μεγάλο.

Στα τρόφιμα, η νομοτελειακή αναδιάταξη της αγροτικής πολιτικής θα φέρει και οικονομικό κόστος και σε ορισμένες περιοχές κοινωνική αναταραχή.

Στην μετανάστευση, η υποχρεωτική εγκατάλειψη της αρχής της χώρας πρώτης εγκατάστασης θα δημιουργήσει κοινωνικά προβλήματα με οικονομικές προεκτάσεις.

Η σωτηρία – κυριολεκτικά—της Ε.Ε. απαιτεί την προώθηση καινοτόμων μεθόδων και μέσων σε αναλογία με το Ταμείο Ανάκαμψης. Μπορεί να είναι ακόμη και η ίδρυση τριών νέων «Ταμείων Ανάκαμψης». Ή, αν χρειαστεί, μπορεί να φτάσει μέχρι και την δημιουργία «συμμαχίας των προθύμων» — ακόμη κι αν αυτό σημαίνει μία μικρότερη Ευρώπη.

Εμμένω στα τρία αυτά θέματα διότι, π.χ., η εξωτερική πολιτική δεν «τρώγεται», το άδειο στομάχι είναι που πονά και θυμώνει. Οι αμυντικές δαπάνες είναι νούμερο στον προϋπολογισμό, η έλλειψη ζέστης τον χειμώνα είναι που σε κάνει να υποφέρεις άμεσα. Και η μετανάστευση φέρνει την σύγκρουση πολιτισμών από το βιβλίο στον πόρτα σου.

Είναι προφανές ότι και τα πέντε θέματα – ενέργεια, τρόφιμα, μετανάστευση, εξωτερική πολιτική, αμυντικές δαπάνες—μετρούν καθοριστικά για το μέλλον της Ε.Ε. Τα τρία πρώτα, όμως, ακουμπούν άμεσα την καθημερινότητα, παίζουν στην  ευαισθησία για τα παιδιά και τους αδύναμους, κάνουν τους ανθρώπους να αισθάνονται ευάλωτοι και  ανασφαλείς.

Αν η Ε.Ε. δεν φροντίσει τα αντιμετωπίσει με όποιες μεθόδους και όποια μέσα, τότε η αποδημία της θα είναι δεδομένη.

Διαβάστε επίσης

Η μοναδική χωρίς προηγούμενο καταιγίδα