Ίσως να κάνει εντύπωση που μέσα στον ορυμαγδό των αγροτικών βίαιων κινητοποιήσεων, η στήλη επιστρέφει στο θέμα της ομιλίας του πρώτη πρωθυπουργού Κώστα Καραμανλή στην εκδήλωση για τα 15 χρόνια γνωστού εντύπου.

Δύο είναι οι λόγοι. Ο πρώτος, επειδή αντίθετα με την επιδερμική ερμηνεία των λόγων του, ο Κώστας Καραμανλής δεν εκφώνησε αντιπολιτευτικό  λόγο – παρά σ’ ένα σημείο και μόνο. Ο δεύτερος, επειδή η ομιλία του έχει ευθέως σχέση με την μορφή της διαμαρτυρίας των αγροτών, που έμμεσα αποκηρύσσει.

Ένας ανεξάρτητος, ακόμη καλύτερα ένας μη Έλληνας, στοχαστής θα έκρινε αμέσως, πως με την εναρκτήρια φράση του κύριου μέρους της  ομιλίας του «Δεν αρκεί να λέμε ότι η Δημοκρατία υπάρχει» ο Καραμανλής αναφέρεται σε θέμα που εντονότατα προβληματίζει σε παγκόσμιο επίπεδο: την λειτουργία της Δημοκρατίας. Κάθε άλλο παρά αποκλειστικά ελληνικό είναι το πρόβλημα. Εμείς το αντιμετωπίζουμε έτσι, επειδή διαρκώς ομφαλοσκοπούμε. Ο ίδιος το επανέλαβε δύο φορές – δύο φορές του πρόδωσε Ευρωπαϊκή και παγκόσμια διάσταση. Μάταια το έπραξε, για όσους υποχρεωτικά θέλουν να δώσουν αντιπολιτευτική διάσταση.

Πολλές δεκάδες είναι οι πνευματικοί ηγέτες που μιλούν για κρίση της δημοκρατίας. Εκατοντάδες είναι οι οργανισμοί που εντρυφούν στο θέμα.  Χιλιάδες είναι τα άρθρα που έχουν δημοσιευθεί. Εκατομμύρια είναι οι πολίτες που ασχολούνται προβληματιζόμενοι. Το δε πρόβλημα θα υπήρχε άσχετα με και πέρα από την αντιπαράθεση μεταξύ της δημοκρατίας της Δύσης και του απολυταρχισμού και αυταρχισμού του υπόλοιπου πλανήτη.

Πολύ ορθά ο Καραμανλής τοποθέτησε στο επίκεντρο της κρίσης την απώλεια της εμπιστοσύνης του πολίτη στους θεσμούς της δημοκρατίας—στο κοινοβούλιο και στην δικαιοσύνη. Κι αυτό έχει συμβεί επειδή δεν ισχύει μία βασική  σταθερή παράμετρος: «… η διάχυση των καρπών της ανάπτυξης σε ευρύτατα κοινωνικά στρώματα», όπως τονίζει.  Επέλεξε να αναφερθεί πιο συγκεκριμένα στην Ευρώπη, διότι το μεγάλο πείραμα της σύγχρονης δημοκρατίας στην Ευρώπη γίνεται με την Ε.Ε. -εκτός του ότι κρίνεται και στις ΗΠΑ.

Στις ανισότητες οφείλεται το γεγονός ότι «Οι παραδοσιακοί σχηματισμοί  περιθωριοποιούνται ή και να εξαερώνονται και φωνές πιο οξείες, ενίοτε και ακραίες, να παίρνουν το πάνω χέρι.» Και σωστά υπογραμμίζει τη «ρηχή και ανεύθυνη πολιτική συμπεριφορά.» Όπως έχει συχνά επισημάνει αυτή η στήλη, αυτές οι ακραίες συμπεριφορές και   εκφάνσεις λόγου αντανακλούν «την αποστροφή αυξανόμενων κοινωνικών ομάδων προς εκείνους που πίστεψαν και θεωρούν ότι τους πρόδωσαν» και εκφράζουν την ανάγκη των πολιτών  «να ακουστούν η δυσφορία και οι αγωνίες τους».

Κριτική στην κυβέρνηση άσκησε ο Κώστας Καραμανλής μόνο στο θέμα των υποκλοπών και με αναφορά στην Δικαιοσύνη. Το σύνολο της ομιλίας του, όμως, λέξη προς λέξη, αναφερόταν στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα, οπουδήποτε στον κόσμο  ισχύει ως πολίτευμα η φιλελεύθερη αντιπροσωπευτική δημοκρατία, επειδή δεν εκπληρώνει τις υποσχέσεις που έδωσε στους πολίτες: ειρήνη, ευημερία, κοινωνικό κράτος για όλους—ώστε να υπάρχει κοινωνική συνοχή και πολιτική σταθερότητα.

Σ’ ένα διεθνές ακροατήριο, αυτά που είπε ο Κώστας Καραμανλής θα θεωρούνταν περίπου ως αυτονόητα. Στην Ελλάδα, η επιλογή ήταν να αγνοήσουμε τις κρίσιμες επισημάνσεις για το δικό μας μέλλον ως χώρα, ως μέλος της Ευρώπης και μίας κλονιζόμενης Δύσης,  και να τα ερμηνεύσουμε ως κόντρα στην κυβέρνηση.

Αμφιβάλλει κανείς πως ούτε στην Ελλάδα λειτουργεί η δημοκρατία άψογα; Πιστεύω πως στην κυβέρνηση δεν επικρατεί έπαρση που οδηγεί στην εθελοτυφλία. Θεωρητικά, οι επισημάνσεις αυτές θα μπορούσαν να είχαν ήδη γίνει από τον ίδιο τον Πρωθυπουργό. Τις έκανε ο Κώστας Καραμανλής. Αυτό δεν αφαιρεί ούτε από το βάσιμο του λόγου του, ούτε από τα δημοκρατικά διαπιστευτήρια του Κυριάκου Μητσοτάκη.

Το πρόβλημα είναι πολύπλοκο αλλά, ταυτόχρονα, και απλό. Η διαιώνιση της μεγάλης ανισότητας εν μέσω τεράστιου αυξανόμενου πλουτισμού αφαιρεί την ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο. Ανοίγει τότε η πόρτα του θέλγητρου του αυταρχισμού, καθώς δεν υπάρχει η παιδεία της φιλοσοφημένης αντίστασης – η δημοκρατία θεωρήθηκε τόσο δεδομένη, που καταργήθηκε η εκμάθησης της στα σχολεία. Καταργήθηκε, δηλαδή, η δυνατότητα να κρίνεται το σύστημα αξιών που διέπει την δημοκρατία σε σύγκριση με άλλα πολιτεύματα.