Αντώνης Κεφαλάς
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Μετά από μία αναπάντεχη συμφωνία μεταξύ του επικεφαλής των Δημοκρατικών στην Γερουσία Charles E. Schumer και του μόνιμου αντιρρησία Joe Manchin, πέρασε νόμος με τον εκπληκτικό τίτλο Inflation Reduction Act (Νόμος Μείωσης Πληθωρισμού). Έχοντας ουσιαστικά υπερπηδήσει το τεράστιο εμπόδιο της Γερουσίας, ο νόμος σίγουρα θα εγκριθεί από την Βουλή των Αντιπροσώπων.
Η ονομασία του νόμου αποκαλύπτει την οικονομική λογική του: αύξηση δαπανών και φόρων τώρα με την προοπτική ότι σε βάθος δεκαετίας τα αποτελέσματα όλων αυτών των δράσεων θα μειώσουν το δημοσιονομικό έλλειμμα.
Το κρίσιμο θέμα είναι ότι σε μία περίοδο όπου η κεντρική τράπεζα (FED) επιδιώκει να περιορίσει τον πληθωρισμό αυξάνοντας το κόστος χρήματος, η κυβέρνηση Biden και η νομοθετική εξουσία συμφωνούν σε επεκτατική δημοσιονομική πολιτική. Πρόκειται για μία θεωρητικά παράδοξη αλλά πρακτικά εξαιρετικά ρεαλιστική κίνηση που βλέπει μέσα από την εφαρμογή κλασσικής Keynesian πολιτικής την τόνωση της παραγωγής (supply side) και της ζήτησης.
Βέβαια, το μεγαλύτερο μέρος του νόμου αφορά την κλιματική αλλαγή. Αυτή, όμως, χρησιμοποιείται ως μοχλός για την ανάπτυξη—δίνοντας κίνητρα σε εταιρείες και ιδιώτες. Ταυτόχρονα, ο νόμος αντιμετωπίζει μία σειρά από άλλα ζητήματα υψηλής κοινωνικής σημασίας – όπως τις τιμές των φαρμάκων—και επιβάλλει σημαντική φορολογία στα κέρδη των μεγάλων εταιρειών, επιφυλάσσοντας αυστηρή μεταχείριση στους οργανισμούς διαχείρισης ιδιωτικής περιουσίας, τα λεγόμενα private equity investment funds.
Γιατί είναι γεγονός ότι αυτά τα funds έχουν αρχίσει να αποτελούν παράγοντα υψηλού κινδύνου και ανισορροπίας, καθώς ουσιαστικά ξεφεύγουν από κάθε έλεγχο, πολύ συχνά με τις ευλογίες του χρηματοπιστωτικού συστήματος, που μόνιμα αναζητά διεξόδους απόκτησης υψηλών και αφορολόγητων λογιστικών κερδών.
Ο νόμος απέχει αρκετά από την αρχική πρόταση του προέδρου Biden για $3 τρις. και πάντως δεν φαίνεται να ικανοποιεί και τόσο την αριστερή πτέρυγα (π.χ. Alexandria Ocasio-Cortez ή, ακόμα, και τους γερουσιαστές Sanders και Warren). Αν το δει κανείς με αυστηρά κριτήρια η δαπάνη ανέρχεται σε περίπου $400 δις. και η αύξηση των φόρων σε $415 δις.
Η κρίσιμη διαφορά είναι ότι η δαπάνη θα αρχίσει να γίνεται αμέσως τώρα, ενώ τα αποτελέσματα της φορολογίας δεν θα φανούν πριν περάσουν δύο χρόνια τουλάχιστον. Με αυτήν την έννοια η δημοσιονομική πολιτική είναι επεκτατική, τη ίδια εποχή όπου η νομισματική γίνεται περιοριστική.
Η ιδιαιτερότητα του νόμου δεν αντιγράφεται. Οι ΗΠΑ έχουν το τεράστιο πλεονέκτημα του εκδοτικού προνομίου ενός παγκόσμια αποδεκτού νομίσματος. Οι φορολογικές απαλλαγές που έκανε ο Tramp αύξησαν το έλλειμμα κατά $1,5 τρις. και…δεν κουνήθηκε ματόκλαδο. Οι άλλες χώρες δεν έχουν αυτήν την δυνατότητα—με μία θεωρητική εξαίρεση: την ζώνη του ευρώ.
Αν τα κράτη-μέλη του ευρώ συμφωνούσαν στην έκδοση κοινού χρέους, όπως έγινε με μέρος των κεφαλαίων του Ταμείου Ανάκαμψης, τότε κινήσεις όπως αυτές των ΗΠΑ θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν ως πρότυπο και για τις οικονομίες του ευρώ. Όσο, όμως, επικρατεί η λογική της κοινής δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής αλλά των διαφοροποιημένων εθνικών δημόσιων χρεών, οι βαθμοί ελευθερίας περιορίζονται σημαντικά.
Το ερώτημα είναι αν η Ευρώπη θα καταφέρει κάποια στιγμή, στο σχετικά άμεσο μέλλον, να αποκτήσει την ίδια ιδεολογική ευκαμψία και ρεαλισμό που επιδεικνύουν οι Αμερικανοί; Οι σύγχρονοι καιροί μας απεχθάνονται ανθρώπους αιχμάλωτους ξεπερασμένων αντιλήψεων.
Διαβάστε επίσης
Γιατί το παγκόσμιο μοντέλο ανάπτυξης είναι στραβό
