Μπήκαμε για τα καλά στην ζώνη κινδύνου

Είναι γενική, πλέον, η αίσθηση ότι σε παγκόσμιο επίπεδο μπήκαμε –με τα μπούνια θα ήταν η λαϊκή έκφραση– στην ζώνη κινδύνου. Η πολιτική του πολέμου  εμπλέκεται με την οικονομία του πληθωρισμού σε μία αμφίδρομη και σωρευτική  διαδικασία, η κλιματική αλλαγή επελαύνει ασυγκράτητη, η ανθρωπότητα εμμένει στις διχαστικές ιδεοληψίες της, οι ταγοί εμφανίζονται αδύνατοι και αναποφάσιστοι, το παγκόσμιο σύστημα διακυβέρνησης σταδιακά καταρρέει.

Τα όρια του κινδύνου ορίζονται από τη μία μεριά με αναφορά στις καταστροφές που φέρνει η επαναστατημένη Φύση και από την άλλη στην πιθανή χρήση πυρηνικών όπλων.

Η ταχύτητα και οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής δείχνουν πόσο πολύ υποτιμήθηκε. Από την Σητεία μέχρι την Ταϊλάνδη οι πρωτοφανείς καταρράκτες νερού υπενθυμίζουν ότι ούτε ο άνθρωπος ούτε η τεχνολογία είναι ανίκητοι. Αισιόδοξοι μέχρι σήμερα επιστήμονες προειδοποιούν για τα χειρότερα.

Τα πολεμικά γυμνάσια ειδικά για και με πυρηνικά όπλα, αναδεικνύουν την αμυαλοσύνη, το ανθρώπινο ά-λογο. Γίνεται αναφορά στην κρίση της Κούβας. Η μεγάλη διαφορά εστιάζεται στις ηγεσίες. Ο πρόεδρος John Kennedy και ο αδελφός του υπουργός δικαιοσύνης Robert Kennedy πλαισιώνονταν από ένα εξαίρετο επιτελείο. Ο Khrushchev είχε να λογοδοτήσει στην Κεντρική Επιτροπή της ΕΣΣΔ.  Σήμερα, το μεν επιτελείο του Biden έχει να αντιμετωπίσει τον βαθύτατο πολιτισμικό διχασμό που ανέδειξε ο Tramp, ο δε Putin δεν έχει να δώσει λόγο σε κανένα.

Δεν θα είναι η πρώτη φορά που ένας τρελός δικτάτορας θα φέρει την καταστροφή. Θα είναι, όμως, η πρώτη φορά που θα γίνει με πυρηνικά όπλα. Τα σενάρια επιβίωσης είναι μόνο για να υπάρχουν. Η ανθρώπινη φαντασία δύσκολα μπορεί να συλλάβει το δυστοπικό μέλλον που θα μας επιφυλάσσεται αν χρησιμοποιηθούν.

Ανάμεσα στα δύο αυτά όρια, όπου το ένα έχει ήδη ξεφύγει από τον έλεγχο και το άλλο κινδυνεύει να ξεφύγει, πολιτικοί και οικονομολόγοι επιχειρούν να βρουν απαντήσεις σε ερωτήματα που με πείσμα απέφευγαν να θέσουν για μερικές δεκαετίες τώρα. Βέβαια, μπροστά στα θέματα της επιβίωσης, η σύγκρουση των οικονομολόγων και η έκταση της επιρροής που ασκούν στην καθημερινή ζωή των πολιτών μπορεί να εμφανίζεται ως ένα ασήμαντο γεγονός.

Μακάρι να ήταν. Διότι αν, τουλάχιστον, η Δύση είχε πραγματικά ασχοληθεί με τον σχεδιασμό πολιτικών που θα έβρισκαν την ισορροπία ανάμεσα στο κέρδος και την κοινωνική συνοχή, ίσως σήμερα, η παγκόσμια κοινότητα να μην ήταν στρυμωγμένη στην γωνία αναζητώντας λύσεις σε προβλήματα που η ίδια δημιούργησε.

Θύμα της εθελοτυφλίας της είναι και η κατάρρευση του διεθνούς συστήματος διακυβέρνησης που με τόσο κόπο και θυσίες κτίστηκε από φωτισμένες ηγεσίες στον απόηχο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. ΟΙ εκατόμβες του 20^ου αιώνα ξεχάστηκαν, ο ΟΗΕ κινδυνεύει να είναι τόσο ανίσχυρος όσο η League of Nations, o ΟΟΣΑ έχει απωλέσει την επιρροή του αρκούμενος στην έκδοση εκθέσεων που κανείς δεν προσέχει, ο ΠΟΥ έδειξε πόσο εύκολα είναι η κλίση γόνατος στην πολιτική σκοπιμότητα, το ΔΝΤ προσπαθεί αλλά τα μέσα που έχει είναι ελάχιστα μπροστά στο μέγεθος της κρίσης που είναι έτοιμη να ξεσπάσει, η Ε.Ε. παραπαίει ανάμεσα στις συγκρουόμενες απαιτήσεις των μελών της και το δημοκρατικό έλλειμμα  της τεχνοκρατίας που την διοικεί.

Το χείριστο σενάριο είναι η πυρηνική καταστροφή—διότι πράγματι ποτέ δεν ήταν ο κίνδυνος τόσο μεγάλος. Μπροστά στην Ουκρανία η Κούβα ήταν απογευματινό τσάι.

Το δεύτερο χειρότερο είναι η εμμονή μας να υποτιμούμε την κλιματική αλλαγή. Νομίζουμε ότι αντιμετωπίζεται με μακρόχρονες πολιτικές μείωσης της παγκόσμιας θερμοκρασίας. Στο διαστημόπλοιο Γη, δεν μετρά μόνο η θερμοκρασία αλλά και τα συστήματα που οφείλει να έχει για να διαφυλαχθεί η ζωή που κουβαλάει. Μιλάμε, π.χ.,  για τις πλημμύρες και προσποιούμαστε σοκ όταν βλέπουμε τις σχετικές εικόνες, αλλά δεν κάνουμε τίποτα απολύτως για να μην επαναληφθούν.

Το πιο αισιόδοξο είναι ότι θα ξεφύγουμε προς το παρόν από τις καταστροφές χωρίς επιστροφή, αλλά θα πληρώσουμε ένα μεγάλο οικονομικό κόστος με την έκρηξη των ανισοτήτων και ένα αντίστοιχο και αλληλένδετο πολιτικό με την άνοδο του αυταρχισμού. Πρόσφατο πρωτοσέλιδο άρθρο του Mark Fisher στην Washington Post τρομάζει με τον ρεαλισμό των επισημάνσεων του και την έκταση των αρνητικών επιπτώσεων που ακολουθούν.

Μιλάμε για μία τριπλή μάχη: την μάχη του ανθρώπου με την Φύση, την σύγκρουση της δημοκρατίας του Διαφωτισμού με τον Μεσαίωνα του αυταρχισμού, και την σύγκρουση της λογικής με το παράλογο. Για καμία δεν είναι η έκβαση βεβαία.

Διαβάστε επίσης

Μεταρρυθμίσεις και Δημοκρατία