Ο δικαιούχος, εφόσον κινηθεί γρήγορα, έχει πολλές επιλογές για να διεκδικήσει την οφειλή με επιτυχία.

Η διατροφή, είτε αφορά ανήλικα παιδιά είτε πρώην σύζυγο, αποτελεί μία από τις πιο κρίσιμες οικονομικές υποχρεώσεις που απορρέουν από το οικογενειακό δίκαιο. Στην πράξη, όμως, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου ο υπόχρεος καθυστερεί ή αρνείται να καταβάλει τα ποσά που έχουν οριστεί.

1

Το ζήτημα αυτό δεν είναι απλώς ηθικό, αλλά έχει άμεσες οικονομικές συνέπειες για τον δικαιούχο, ιδιαίτερα όταν αυτός στηρίζεται στη διατροφή για να καλύψει βασικές ανάγκες. Και ακριβώς για αυτόν τον λόγο, ο νόμος μέσω του αστικού αλλά και του ποινικού δικαίου δίνει πολλές και άμεσες δυνατότητες στον δικαιούχο.

Αναγκαστική εκτέλεση: Το απαραίτητο βήμα

Οποιαδήποτε απαίτηση έχει κάθε πρόσωπο μπορεί να την ικανοποιήσει μέσω της αναγκαστικής εκτέλεσης, εφόσον ο υπόχρεος δεν συμμορφώνεται. Για να γίνει, όμως, αυτό, θα πρέπει ο δικαιούχος να έχει εκτελεστό τίτλο, δηλαδή δικαστική απόφαση που ορίζει την υποχρέωση.

Εν προκειμένω, εκτελεστός τίτλος συνήθως είναι η δικαστική απόφαση που επιδίκασε τη διατροφή. Ωστόσο, σε περιπτώσεις συναινετικών διαζυγίων, εκτελεστός τίτλος είναι και το συμβολαιογραφικό έγγραφο, με το οποίο οι πρώην σύζυγοι συμφώνησαν τους όρους τους διαζυγίου, συμπεριλαμβανομένης και της διατροφής.

Σημαντικό είναι εδώ να τονίσουμε ότι αναγκαστική εκτέλεση μπορεί να λάβει χώρα και χωρίς οριστική δικαστική απόφαση σε περίπτωση κατεπείγοντος. Καθώς η έκδοση απόφασης καθυστερεί για χρόνια, ο/η πρώην σύζυγος ή το τέκνο μπορούν να καταθέσουν αίτηση ασφαλιστικών μέτρων ή/και προσωρινή διαταγή, ώστε να επιδικαστεί άμεσα η διατροφή και να επιβληθεί η καταβολή της.

Με βάση, λοιπόν, τα παραπάνω, ο δικαιούχος μπορεί να προχωρήσει στις ακόλουθες ενέργειες:

  • Κατάσχεση τραπεζικών λογαριασμών: Ο δικαιούχος επιβάλλει κατάσχεση στην τράπεζα για το οφειλόμενο ποσό. Ο τρίτος (τράπεζα) υποχρεούται να δηλώσει αν υπάρχουν διαθέσιμα και να τα αποδώσει μέχρι του ποσού της οφειλής.
  • Κατάσχεση μισθού/συντάξεων στον εργοδότη: Κατά γενικό κανόνα, οι μισθοί και οι συντάξεις προστατεύονται. Για τη διατροφή, όμως, επιτρέπεται κατ’ εξαίρεση κατάσχεση μέχρι ποσοστού που κρίνεται εύλογο, ακριβώς λόγω του προστατευτικού χαρακτήρα της απαίτησης.
  • Κατάσχεση κινητών/ακινήτων: Μπορεί να επισπευσθεί κατάσχεση και πλειστηριασμός σε κινητά και ακίνητα περιουσιακά στοιχεία του οφειλέτη.

Στην πράξη, η κατάσχεση των περιουσιακών στοιχείων είναι αρκετά πολύπλοκη και χρονοβόρα, όμως η δέσμευση τραπεζικών λογαριασμών ή η απευθείας ικανοποίηση από τον μισθό του οφειλέτη είναι πιο απλή, ταχεία και αποτελεσματική διαδικασία.

Μήνυση για το αδίκημα της μη καταβολής διατροφής

Η μη καταβολή διατροφής συνιστά πλημμέλημα κατά το άρθρο 358 του Ποινικού Κώδικα όταν ο υπόχρεος κακόβουλα παραλείπει την καταβολή, ιδίως όταν η παράλειψη θέτει σε κίνδυνο τη διαβίωση του δικαιούχου.

Στην πράξη, η υποβολή μήνυσης στον Εισαγγελέα δεν είναι ρεαλιστικό πλάνο για την πληρωμή της διατροφής, όμως πολύ συχνά λειτουργεί κυρίως εκφοβιστικά, με τον υπόχρεο να συμμορφώνεται, έστω και προσωρινά, υπό την απειλή της ποινικής διερεύνησης.

Σε κάθε περίπτωση, το αδίκημα απαιτεί έγκληση, δηλαδή δεν διώκεται αυτεπάγγελτα, αλλά θα πρέπει ο δικαιούχος να υποβάλλει τη μήνυση εντός 3 μηνών από την τέλεση του αδικήματος.

Επιπλέον, έχει μεγάλη σημασία το γεγονός ότι το ποινικό αδίκημα δεν συντελείται κάθε φορά που δεν καταβάλλεται διατροφή, αλλά απαιτούνται δύο συγκεκριμένες προϋποθέσεις:

  • Πρώτον, ο υπόχρεος να μην καταβάλλει τη διατροφή όχι επειδή βρίσκεται σε οικονομική αδυναμία, αλλά λόγω κακεντρέχειας και διάθεσης ταλαιπωρίας προς τον δικαιούχο.
  • Δεύτερον, ο δικαιούχος να υποβληθεί σε στερήσεις λόγω της μη καταβολής, να μη μπορεί δηλαδή να καλύψει τις βασικές του ανάγκες χωρίς τη διατροφή.

Το βασικότερο, είτε πρόκειται για την ποινική δίωξη είτε για την αναγκαστική εκτέλεση, είναι ο δικαιούχος να κινηθεί γρήγορα. Τυχόν αδράνειά του δυσχεραίνει τόσο την κύρια διαδικασία όσο και τη συλλογή αποδεικτικών στοιχείων.

Επιπλέον, η εμπειρία έχει δείξει ότι η αξιοποίηση ταυτόχρονα όλων των παρεχόμενων νομικών εργαλείων όχι μόνο επιταχύνει τις διαδικασίες, αλλά και λειτουργεί αποτρεπτικά σε ενδεχόμενο μη συμμόρφωσης του υπόχρεου στο μέλλον.