Στον κόσμο του σήμερα, η αδιαφορία βαφτίζεται ρεαλισμός, οι ηγέτες παίζουν με την τεχνητή νοημοσύνη σαν παιδιά με πεταμένα παιχνίδια, η κλιματική κρίση είναι κάτι που απλώς «ξανασυμβαίνει κάθε καλοκαίρι». Κάποια στιγμή, όμως, ας σταματήσουμε να μιλούμε για φαινόμενα και ας διαπραγματευτούμε με ρεαλισμό τις πραγματικές εκλείψεις—και όχι μόνο ηλιακές;

Όχι χωρίς βασικό λόγο, οι γεωπολιτικές εξελίξεις μονοπωλούν το ενδιαφέρον όλων—συχνά όμως, σε βάρος άλλων γεγονότων και εξελίξεων που θα αποδειχθούν τελικά αν όχι ισότιμα κρίσιμες, πάντως καθοριστικές. Η απαρίθμηση τους δεν απαιτεί ιδιαίτερη φαντασία: η κλιματική κρίση, η τεχνητή νοημοσύνη, οι οικονομικές εξελίξεις—όλα τα άλλα απορρέουν από αυτήν την τριάδα.

Ουδείς μιλά πλέον για την κλιματική κρίση. Τι να λεχθεί, εξάλλου, όταν εκατοντάδες (αν όχι χιλιάδες) πύραυλοι έχουν εκτοξευτεί, χωρίς να εκδηλώνεται η παραμικρή ανησυχία για τις επιπτώσεις; Η κρίση, όμως, είναι εδώ. Η αδυναμία μας να την αντιμετωπίσουμε σημαίνει ότι το κόστος της, κάθε μορφής, υλικής και ανθρώπινης αναπόφευκτα αυξάνει με την κάθε ημέρα που περνά. Το πρόβλημα είναι ότι οι σημερινοί ηγέτες δεν θα έχουν την…χαρά (!) να το διαχειριστούν. Άλλοι και άλλες γενιές θα νοιώσουν το δέος της Φύσης.

Σε δεύτερη μοίρα έχει περάσει το θέμα της τεχνητής νοημοσύνης. Με έξυπνο τρόπο οι τεχνολογικές εταιρείες προβάλουν τα θέματα της ιδιοκτησίας και της χρήσης των δεδομένων, διακηρύσσουν πως πρέπει να επιτευχθεί η άριστη ισορροπία μεταξύ των ελέγχων και της καινοτομίας, καταθέτουν προτάσεις που συχνά ανάγονται στην εφεύρεση νέων εκφράσεων και επικεντρώνονται σε σημαντικά μεν αλλά όχι θεμελιώδη θέματα όπως η ανάγκη διάκρισης μεταξύ του ανθρώπινου κατασκευάσματος (π.χ. ενός βίντεο) και αυτού που έχει φτιάξει η τεχνητή νοημοσύνη.

Οι οικονομικές εξελίξεις έχουν περάσει, σχεδόν σε τρίτη μοίρα. Σε παγκόσμιο επίπεδο ούτε ο πόλεμος Ισραήλ- Ιράν είχε πραγματική επίπτωση, πολύ λιγότερη είχε η προειδοποίηση για το κλείσιμο των στενών του Ορμούζ. Είναι ολοφάνερο πλέον πως η έννοια του ρίσκου έχει ευτελιστεί. Είναι τόσο υψηλή η παγκόσμια  ρευστότητα, τόσο έντονο το κυνήγι του κέρδους, τόσο βέβαιη η παρέμβαση των κεντρικών τραπεζών για…σωτηρία, ώστε οι αρνητικές γεωπολιτικές εξελίξεις να μην επιφέρουν παρά οριακές  αναστατώσεις στις αγορές. Εξάλλου, μόλις φανεί κάποια ηλιαχτίδα στον ορίζοντα αυτές και πάλι …προς τον δόξα τραβούν.

Δεν επιδιώκεται ο εθνοκεντρισμός, αλλά—για παράδειγμα — έχει σκεφτεί σοβαρά η δική μας χώρα πως θα πορευτεί την επαύριο όταν οι μοχλοί ανάπτυξης της θα αποδυναμωθούν (λέγε με κατασκευές) ή θα περιοριστούν (λέγε με τουρισμό); Αναγκαία η αύξηση των αμυντικών δαπανών, έχουμε σχέδιο διαχείρισης του δημόσιου χρέους — όσο κι αν τα δάνεια SAFE είναι ιδιαίτερα ευνοϊκά, όσο κι αν χρησιμοποιήσουμε την ρήτρα διαφυγής στα δημοσιονομικά; Πολλά και άριστα, πάντως όχι πρωτότυπα, υπάρχουν μέσα στο πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ για την ανάπτυξη και την οικονομία, αλλά δεν είναι σαφές ούτε το δημοσιονομικό κόστος ούτε το χρονοδιάγραμμα. Για την κυβέρνηση, εξάλλου, προσφέρει μία καταπληκτική ευκαιρία να ελέγξει και ανάλογα να αναπροσαρμόσει τις δικές της προτεραιότητες και χρονοδιαγράμματα.

Το πρόβλημα με τα θέματα που αναφέρουμε είναι ότι ενώ αποτελούν υπαρξιακές κρίσεις δεν τις βιώνουμε ως τέτοιες. Τείνουμε να τις βλέπουμε ως παροδικά αρνητικά φαινόμενα που σύντομα θα διευθετηθούν διότι υπάρχουν οι θεσμοί και οι ηγέτες που θα το πράξουν. Δεν φαίνεται να προβληματίζει την παγκόσμια πλειοψηφία ότι μπορεί οι θεσμοί να έχουν σχεδόν καταργηθεί (όπως π.χ. το διεθνές δίκαιο) και ότι οι ηγέτες δεν ανταποκρίνονται ανάλογα με την σοβαρότητα των εξελίξεων αλλά με βάση το άμεσο όφελος – εικόνα στον καθρέφτη «η ελαχιστοποίηση του κόστους).

Η κλιματική κρίση εξελίσσεται καθημερινά μπροστά στα μάτια μας αλλά την αντιμετωπίζουμε ως ετήσιο (στην καλύτερη περίπτωση) ακραίο φαινόμενο. Οι εξελίξεις στην τεχνητή νοημοσύνη συγκαλύπτονται με την λογική ότι το πρόβλημα δεν είναι η τεχνολογία αλλά η χρήση της – διαγράφοντας έτσι ιστορία τουλάχιστον 10000 ετών όπου η χρήση κάθε νέας τεχνολογίας δεν ήταν ποτέ μόνο επωφελής. Αντίθετα, συχνά η «κακή» χρήση υπερτερούσε της «καλής».  Οι οικονομικές προσεγγίσεις αγνοούν την τεράστια ρευστότητα μέσα στην οποία πνίγεται η παγκόσμια οικονομία – στο παρελθόν μόνο με πόλεμο έχει αντιμετωπιστεί αυτό το φαινόμενο—και μάλιστα με αγορές που είναι στην πλειοψηφία τους ουσιαστικά ανεξέλεγκτες.

Θα επιστρέψω στην συζήτηση που έγινε πριν ένα χρόνο μεταξύ του John Tasioula και του Jesiah Ober. Το θέμα ήταν απλό και συθέμελα κρίσιμο: τι ρόλο θα έχει ο άνθρωπος αν η τεχνητή νοημοσύνη αποκτήσει συνείδηση; Κατ’ επέκταση—τι ρόλο θα έχει ο άνθρωπος αν η κλιματική κρίση δεν του αφήσει μεριά για καταφύγιο; Τι ρόλο θα έχει ο άνθρωπος αν η οικονομία του στερήσει όλους τους πόρους;

Διαβάστε επίσης

Το σύστημα διεθνών σχέσεων ως μεταμφιεσμένος «θίασος»