Το ελληνικό φως στα έργα του Μπράις Μάρντεν – Έκθεση στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης

«Είμαι σίγουρος, ότι αν δεν ζούσα σε πόλη, δεν θα χρησιμοποιούσα τόσες κατακόρυφες και οριζόντιες θέσεις. Αλλά στη συνέχεια, ζώντας στην Ελλάδα, ήρθα σε επαφή με όλο αυτό το φως. Υπάρχει ένα είδος διαύγειας, συν ότι αυτό με έχει φέρει πιο κοντά στην τέχνη παλαιότερων πολιτισμών».

Αμερικανός, γεννημένος στη Νέα Υόρκη, με έργα του να βρίσκονται στα μεγαλύτερα μουσεία διεθνώς, ο σπουδαίος ζωγράφος Μπράις Μάρντεν, όταν γνώρισε την Ελλάδα και ειδικότερα την Ύδρα μαγεύτηκε από το φως και την καθαρότητα του τοπίου της, που τον επηρέασε βαθιά, οδηγώντας τον στην άντληση έμπνευσης από την παρατήρηση της φύσης. Είναι και η ελληνική αρχαιότητα όμως, που συμβάλλει δυναμικά στο έργο του, όπως αποδεικνύεται από τον «διάλογό» του με αρχαία έργα. Πρόκειται συγκεκριμένα για επιλεγμένες αρχαιότητες από τις μόνιμες συλλογές του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, με τις οποίες ο καλλιτέχνης συνομιλεί στο πλαίσιο σειράς εκθέσεων «Θεϊκοί Διάλογοι».

Στην έκθεση «Brice Marden και Ελληνική Αρχαιότητα», που εγκαινιάζεται σήμερα 20 Μαΐου στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης 44 ζωγραφικοί πίνακες, σχέδια, επιζωγραφισμένα μάρμαρα και σημειωματάρια, που παρουσιάζουν ένα ευρύ φάσμα της καλλιτεχνικής του παραγωγής αποκαλύπτουν την οξεία παρατηρητικότητα, τη σπάνια αφαιρετική ματιά και τον συντονισμό του με τη μεταφυσικότητα της αρχαιοελληνικής κληρονομιάς.

«Απέναντί» τους 16 αρχαιότητες που επιλέχθηκαν από τον επιμελητή της έκθεσης, εικαστικό Δημήτρη Αντωνίτση σε συνομιλία με τον ίδιο τον καλλιτέχνη.

Οι ελληνικές αρχαιότητες

Από τις συλλογές των κυκλαδικών, κυπριακών και αρχαίων ελληνικών αρχαιοτήτων του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης προέρχονται οι 16 αρχαιότητες. Έργα φτιαγμένα από πηλό, μάρμαρο και χρυσό καλύπτουν ένα χρονικό φάσμα 4.000 χρόνων περίπου, από το τέλος της 4ης χιλιετίας π.Χ. έως τη Βυζαντινή εποχή και προορίζονταν για καθημερινή, τελετουργική ή, ακόμη και ταφική χρήση.

Εδώ και πάνω από πενήντα χρόνια εξάλλου, o καλλιτέχνης εμπνέεται από το ελληνικό τοπίο και από την ελληνική αρχαιότητα. Η σχέση του με την Ελλάδα ξεκινάει το 1971 όταν ταξίδεψε πρώτη φορά στην Ύδρα, μαζί με τη σύζυγό του Έλεν, που είναι επίσης ζωγράφος. Δυο χρόνια αργότερα απέκτησαν το δικό τους σπίτι στο νησί και έκτοτε έρχονται σχεδόν κάθε καλοκαίρι.

«Αν ζωγραφίσω κάτι στην Ελλάδα», έχει πει ο ίδιος «φαίνεται ότι δημιουργήθηκε στην Ελλάδα. Τα χαρακτηριστικά ενός τόπου με κάποιον τρόπο εισχωρούν στον πίνακα, τουλάχιστον διεισδύουν στους δικούς μου πίνακες και αυτό το επιδιώκω … όταν βρίσκομαι σε έναν τόπο, ανταποκρίνομαι στα ερεθίσματα του τόπου αυτού».

Οι καρτ ποστάλ

Στις αρχές της δεκαετίας 1970 πράγματι, ο Μάρντεν άρχισε να δουλεύει σε δύο ενότητες με τίτλο «Homage to Art» και «Souvenir de Grèce», στις οποίες συνδύαζε καρτ ποστάλ που απεικονίζουν έργα τέχνης ή αρχιτεκτονικά μνημεία της Ελλάδας, με κάνναβους ή συμπαγή ορθογώνια σχήματα από γραφίτη. Με ένα ξυραφάκι, έξυνε το σημείο όπου θα έμπαινε η καρτ ποστάλ ώστε να μην εξέχει από το χαρτί και να παραμένει επίπεδη η επιφάνεια. Από την ενότητα των κολάζ «Souvenir de Grèce» του 1974 παρουσιάζονται στην έκθεση τρία έργα στα οποία οι αναφορές του καλλιτέχνη αποτυπώνονται μέσα από το κάρβουνο, το μελισσοκέρι και τον γραφίτη.

Στην έκθεση όμως περιλαμβάνονται και επτά επιζωγραφισμένα μάρμαρα, μεταξύ των οποίων και τρία νέα έργα. Το πιο αξιοσημείωτο από αυτά είναι το «Hydra View» (2011–2012), ένα μεγάλο, μαρμάρινο δίπτυχο, που για αρκετά χρόνια κοσμούσε τους τοίχους του ιστορικού αρχοντικού Μπουντούρη της Ύδρας στο Αυλάκι της Ύδρας.

«Τα σχέδια του Hydra Group έγιναν στην Ύδρα», όπως λέει ο ίδιος. «Παρατηρούσα πόρτες και παράθυρα. Στην Ύδρα έχουν χαρακτηριστικά παντζούρια. Είχα φωτογραφίσει μια ολόκληρη σειρά από παράθυρα, στην οποία βασίζονται σε γενικές γραμμές τα συγκεκριμένα σχέδια».

Τα σημειωματάρια

Σε όλη τη διάρκεια της καλλιτεχνικής του πορείας εξάλλου, ο Μάρντεν χρησιμοποιεί σημειωματάρια για να καταγράφει ιδέες και εικόνες για μελλοντική αναφορά. Αυτά τα τετράδια ταξιδεύουν μαζί του και χρησιμεύουν ως ημερολόγιο της σκέψης του. Έτσι, όταν το 1974 αρχίζει να ταξιδεύει εκτενώς ανά την Ελλάδα και να επισκέπτεται την Ύδρα, τα τετράδιά του μνημονεύουν, όχι μόνο κάποιες πρώιμες καλλιγραφικές του συλλήψεις αλλά και τις αναζητήσεις του σχετικά με το ερώτημα πώς μπορεί να μεταφρασθούν τα βουνά, τη θάλασσα και το φως της Ελλάδας στο δικό του εικαστικό λεξιλόγιο.

Για τη συγκεκριμένη έκθεση ο ίδιος ο καλλιτέχνης επέλεξε οκτώ σημειωματάρια από τις δεκατίες του ‘60 και του ’70, γεμάτα από σχέδια και σημειώσεις. Σε ένα από αυτά περιλαμβάνονται τα προσχέδια για τη ζωγραφική σειρά «Thira», η οποία προκύπτει από τη σπουδή του στον τρόπο με τον οποίο οι Υδραίοι κουφώνουν τις πόρτες και τα παράθυρά τους! Στην έκθεση παρουσιάζονται δύο ζωγραφικά έργα από αυτή τη σειρά, το «Thira Souvenir I», (1980) και το «Thira Souvenir IΙ», (1980), δωρισμένα από τον ζωγράφο στις κόρες του.

Ο οραματισμός

Το πιο απρόβλεπτο, ως προς την επιλογή υλικού, έργο της έκθεσης όμως, είναι το «Lingam on Eucalyptus» του 1992. Πρόκειται για ένα σχέδιο με μελάνι σε φλοιό κορμού ευκαλύπτου, από αυτούς που κοσμούν το διάσελο μεταξύ Βλυχού και Κιάφας στην Ύδρα. Σε αυτό το έργο φαίνεται η σαμανιστική (προ)διάθεση του καλλιτέχνη, που για να φτάσει στις καθαρές, αφηρημένες, ιδέες, χρειάζεται την επέμβαση ενός γόνιμου οραματισμού.

Τέλος, για πρώτη φορά παγκοσμίως, θα παρουσιαστεί η σειρά σχεδίων Water-Hydra, 1975, στην οποία ο ζωγράφος συντονίζεται με τους κυματισμούς του Αργοσαρωνικού αποτυπώνοντάς τους με κάρβουνο σε χαρτί Αrches.

«Ακόμα και σήμερα στο στούντιο του καλλιτέχνη στην Ύδρα», σημειώνει εξάλλου ο Δημήτρης Αντωνίτσης, «μέσα σε ένα ντουλάπι του σπιτιού του είναι στημένες σε μικρές ενότητες καρτποστάλ αρχαιοελληνικής γλυπτικής, πολυκαιρισμένες σε κιτρινισμένο πια χαρτί με περιγραφές στην καθαρεύουσα. Στην έκθεση αυτή επιχείρησα να αντιστρέψω τους όρους του “ντουλαπιού” με τις αρχαιοελληνικές αναφορές του Μάρντεν: Το Μέγαρο Σταθάτου γίνεται το “ντουλάπι” όπου τοποθετώ και φυλάω τα έργα του μεγαλύτερου εν ζωή μινιμαλιστή».

Info:

Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης: Νεοφύτου Δούκα 4 και Βασιλίσσης Σοφίας και Ηροδότου 1
Έκθεση: «Brice Marden και Ελληνική Αρχαιότητα»
Διάρκεια: 20 Μαΐου ως 29 Αυγούστου

Διαβάστε επίσης:

Βαγγέλης Παπαθανασίου. Μελωδίες για Όσκαρ

Ελπίδες για την επιστροφή των Γλυπτών ή βρετανικός ελιγμός;

Δανάη Στράτου: Δουλειά των καλλιτεχνών είναι να αφουγκράζονται την κοινωνία – Νέα έκθεση