Τι ήταν το μυστηριώδες κυκλικό μνημείο στην Παπούρα της Κρήτης; Πρώτες ερμηνείες

Ήταν οχυρό, ιερό, ταφικό μνημείο, χώρος διαμονής ή φρυκτωρία; Μήπως όλα μαζί ή τίποτε από αυτά; Η τεράστια σε μέγεθος και εκπληκτική αρχιτεκτονικά κατασκευή, που έχει αποκαλυφθεί στον λόφο Παπούρα της Κρήτης κοντά στο Ηράκλειο κρατά ακόμη κρυφά τα μυστικά της κι ας έχουν ολοκληρωθεί πλέον τα δύο τρία της ανασκαφής, που διενεργείται εδώ και ένα χρόνο φέρνοντας στο φως αυτό το εντυπωσιακό μνημείο.

Το μέγεθος, το σχήμα και η πολύπλοκη -δαιδαλώδης- αρχιτεκτονική του διάταξη, η πρωιμότητά του, η θέση του ως τοπόσημο και η πιθανή λατρευτική και επετειακή του χρήση για περισσότερο από μία χιλιετία είναι τα στοιχεία, που καθιστούν αυτήν την πρωτομινωική κατασκευή μοναδική, όπως είπε η επικεφαλής αρχαιολόγος της ανασκαφής κυρία Δανάη Κοντοπόδη την περασμένη Κυριακή σε ομιλία της κατά την οποία παρουσίασε κάποια προκαταρτικά δεδομένα.

Ένα μνημείο αναφοράς, το χαρακτήρισε μάλιστα η ίδια, καθώς όπως είπε, τεκμηριώνει το τεχνικό και πολιτιστικό επίπεδο του ευφυούς Μινωικού πολιτισμού, πολύ πριν την κατασκευή των πολυδαίδαλων μινωικών ανακτόρων.

Τι ακριβώς ήταν όμως, αυτή η κυκλική κατασκευή, που άλλη όμοιά της δεν υπάρχει στην Ελλάδα; Σαφής απάντηση επί του παρόντος δεν υπάρχει αν και η αρχαιολόγος επιχείρησε μία προσέγγιση στο θέμα παραθέτοντας στοιχεία που έχουν προκύψει από την έρευνα και την μελέτη, χωρίς ωστόσο να επαρκούν για την διατύπωση μιας τελικής θεωρίας.

Το ραντάρ

Θυμίζουμε, ότι το μνημείο με σωζόμενο ύψος 2,80 μέτρων, διάμετρο 48-50 μέτρα, συνολική έκταση 1800 τ.μ. και κύρια διάρκεια χρήσης από το 2.300 ως το 1800 π.Χ., εντοπίσθηκε απρόσμενα στην κορυφή του συγκεκριμένου λόφου, κατά την διάρκεια αρχαιολογικής έρευνας της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ηρακλείου, προκειμένου ο χώρος να παραδοθεί για τις ανάγκες κατασκευής του νέου αεροδρομίου Ηρακλείου στο Καστέλι.

Η εγκατάσταση ραντάρ στον λόφο -εγκεκριμένη ήδη από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο- έχει προκαλέσει μάλιστα διαμαρτυρίες σε μερίδα κατοίκων της περιοχής και διάφορους συλλόγους, όπως ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων, που διοργάνωσε και την εκδήλωση, καθώς θεωρούν, ότι έτσι βλάπτεται το μνημείο. Ρητορική, που αναπτύχθηκε και κατά την συγκεκριμένη ομιλία –εκδήλωση με παρισταμένους αρχηγούς κομμάτων –Νίκος Ανδρουλάκης, Στέφανος Κασσελάκης – και άλλων υποβιβάζοντας μία επιστημονική ανακοίνωση σε επίπεδο κομματικής συγκέντρωσης.

Χώρος συγκέντρωσης και παρατήρησης

Επί της ουσίας ωστόσο η θέση του μνημείου και τα ευρήματα υποδεικνύουν μία «πανκοινοτική, συμποσιακή και λατρευτική δραστηριότητα, πιθανώς όπως οι αμφικτιονίες των ιστορικών χρόνων», πιστεύει η κυρία Κοντοπόδη θεωρώντας, ότι από την θεμελίωσή του ήδη, στην κορυφή του λόφου διαφαίνεται μία επιλογή ενός μεταβατικού πεδίου σύγκρισης του ανθρώπου με το θείο. Σύμφωνα πάντα με την ίδια οι εξωτερικοί βαθμιδωτοί δακτύλιοι της κατασκευής μάλλον αποτελούν αναβαθμούς, θυμίζοντας τους βαθμιδωτούς χώρους των ανακτόρων της Φαιστού και της Κνωσού ενώ φαίνεται ότι μπορούσαν να φιλοξενήσουν μεγάλο αριθμό συμμετεχόντων.

«Αυτή η εξωστρεφής διάταξη δεν αφορά ένα στατικό και χωρικά περιορισμένο δρώμενο αλλά μάλλον μία πιθανά παρατηρητικού χαρακτήρα δράση από και προς το μνημείο», όπως είπε.

Για την ίδια εξάλλου, η ίδρυση του μνημείου μπορεί να συνδέεται με την παρουσία ισχυρών τοπαρχών ή κοινοτήτων, που για λόγους κύρους ή κοινοτικής συνοχής επιδόθηκαν στην κατασκευή του για την τέλεση συλλογικών δράσεων. Μία δραστηριότητα που διήρκεσε επί μακρόν καθ΄ όλη την διάρκεια της

Παλαιοανακτορικής περιόδου ως την αυγή της Νεοανακτορικής, όταν η επέκταση της ισχύος της Κνωσού στην ευρύτερη περιοχή επέφερε την εξάλειψη των τοπικών ιδιαιτεροτήτων, όπως οι δράσεις στο κτήριο της Παπούρας, που αντικαταστάθηκαν σταδιακά από λατρευτικές εκδηλώσεις σε υπαίθρια ιερά και σπήλαια.

Τα κυκλικά κτήρια

Πέραν αυτών «Η Παπούρα ανοίγει νέα σελίδα στην έρευνα της Προϊστορικής εποχής για την αρχιτεκτονική στην Μινωική Κρήτη», όπως είπε η κυρία Κοντοπόδη, και έτσι είναι. «Το σχήμα και η δαιδαλώδης αρχιτεκτονική διάταξη του μνημείου δεν έχει ως σήμερα ακριβή παράλληλα, παρά παραπέμπει μόνον σε πρωτομινωικές σφραγίδες και σε διακοσμητικά μοτίβα αγγείων, που προέρχονται από θολωτούς τάφους καθώς, και στις πρωιμότερες απεικονίσεις του λαβύρινθου ενώ επίσης ομοιώματα κυκλικών κτηρίων από πηλό έχουν εντοπισθεί σε ταφικά μνημεία και σε μινωικά υπαίθρια ιερά», πρόσθεσε δίνοντας το στίγμα της ιδιαιτερότητάς του.

Η ίδια αναφέρθηκε και σε άλλα κυκλικά κτήρια που υπάρχουν στον ελλαδικό χώρο, χωρίς ωστόσο να μπορούν να θεωρηθούν ακριβώς παράλληλα. Όπως το κυκλικό κτήριο της Τύρινθας (2300 π.Χ), που νεώτερες θεωρίες το θέλουν οχυρωματικό έργο και στην Κρήτη οι θολωτοί τάφοι της Μεσσαράς , το πρωτομινωικό ωοειδές κτήριο στην Μεσοράχη Σητείας και το ελλειψοειδές πυργόσπιτο στο Χαμέζι. Αλλά βέβαια και εκτός Ελλάδας στην κοιλάδα της Μεσοποταμίας, στην Συρία και το Ομάν, όπως και σε κατασκευές της Νεολιθικής Ευρώπης.

Η ανασκαφή πάντως συνεχίζεται και η ολοκλήρωσή της μπορεί να προσφέρει και άλλα πολύτιμα στοιχεία για την ερμηνεία του ευρήματος.

 

Διαβάστε επίσης 

Το αυτοκρατορικό Αυγό του Χειμώνα –Δημιουργία σπουδαίας σχεδιάστριας του Φαμπερζέ σε δημοπρασία

Κιονόκρανο από την Αρχαία Ολυμπία: Έφυγε ως σουβενίρ αλλά επέστρεψε στον τόπο του

Αλέξης Πατέλης: Το μυθιστόρημα της Μεγάλης Επιστροφής και το success story της Ελλάδας