Τα αρχαία της Κύπρου και πώς έχουν διακινηθεί στο εξωτερικό: Απαντήσεις σε ημερίδα στο Σπίτι της Κύπρου

Μικρό το νησί, μεγάλη η ιστορία του. Και το κυριότερο, δεμένο άρρηκτα εδώ και χιλιετίες με την Ελλάδα.

Για την Κύπρο ο λόγος και τον πολιτισμό της, έναν από τους αρχαιότερους της Μεσογείου, που μετρά 10.000 χρόνια ύπαρξης. Πολιτισμός ζηλευτός, που για τούτο ακριβώς, πολύτιμα δείγματά του βρίσκονται σε πολλές χώρες, άλλοτε νομίμως, όπως συμβαίνει με την Ελλάδα, συχνότερα όμως παράνομα, μέσω των σκοτεινών διαδρομών των κυκλωμάτων αρχαιοκαπηλίας, που προμηθεύουν ξένα μουσεία και συλλογές.

Το θέμα αυτό σε όλη του την ευρύτητα ανιχνεύεται στην ημερίδα «Κυπριακές αρχαιότητες στην Ελλάδα. Ιστορικό και Νομοθετικό πλαίσιο», που γίνεται σήμερα στο Σπίτι της Κύπρου, σε συνδιοργάνωση του Συνδέσμου Υποτρόφων του Ιδρύματος Α. Γ. Λεβέντη και υπό την αιγίδα των Πολιτιστικών Υπηρεσιών του Κυπριακού Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού.

Αρχαιολόγοι, ερευνητές, νομικοί, εκπρόσωποι μουσείων και φορέων από την Ελλάδα και την Κύπρο, από το χώρο της κυπριακής αρχαιολογίας, του πολιτιστικού
δικαίου και της ιστορίας του δικαίου παίρνουν μέρος με τοποθετήσεις τους στην ημερίδα. Με το δεδομένο, μάλιστα, ότι σημαντικός αριθμός κυπριακών αρχαιοτήτων υπάρχει και στην Ελλάδα, τόσο σε δημόσια και ιδιωτικά μουσεία της χώρας, όσο και σε ιδιωτικές συλλογές, θα διερευνηθούν μία σειρά από θέματα, όπως είναι το νομοθετικό πλαίσιο, που καθόριζε τη διακίνηση κυπριακών αρχαιοτήτων κατά το παρελθόν (π.χ. οθωμανικό δίκαιο, βρετανική διοίκηση) και η διάθεσή τους στην Κύπρο.

Επίσης, η παρουσία συλλογών κυπριακών αρχαιοτήτων εκτός Κύπρου, πώς βρέθηκαν δηλαδή, σε κάθε περίπτωση, σε χώρες του εξωτερικού. Χωρίς να εξαιρείται
και η Ελλάδα, προκειμένου να αποσαφηνιστεί και ο τρόπος εισαγωγής τους στη χώρα μας, ενώ ταυτόχρονα θα παρουσιαστούν οι όροι προστασίας τους, καθώς και η προβολή και αξιοποίησή τους.

Σημαντικό ζήτημα, εξάλλου, είναι η διερεύνηση των ιστορικών συνθηκών, που επηρέασαν την διακίνηση των αρχαιοτήτων, όπως συνέβη το 1974 με την τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Τέλος, να επισημανθούν οι αξιοσημείωτες προσπάθειες διάσωσης των κυπριακών αρχαιοτήτων, τόσο από κρατικούς φορείς, όσο και από ιδιώτες συλλέκτες.

Να σημειωθεί ότι δύο είναι οι μεγάλες συλλογές κυπριακών αρχαιοτήτων στην Ελλάδα: του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Μουσείου Κυκλαδικής
Τέχνης. Περί τα 850 έργα αριθμεί η πρώτη, που άρχισε να συγκροτείται σταδιακά από τον 19ο αιώνα με αγορές έργων, δωρεές συλλεκτών, αλλά και μέσω επίσημης ανταλλαγής αρχαιοτήτων. Όσο για το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, πρόκειται για την Συλλογή Κυπριακών Αρχαιοτήτων του μεγάλου Κύπριου συλλέκτη, Θάνου Ν. Ζιντίλη, μία από τις σημαντικότερες στον κόσμο, που έχει παραχωρηθεί με καθεστώς μακροχρόνιου δανεισμού.

Στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων -Ευρώπης, Ασίας και Αφρικής- η Κύπρος δέχθηκε, μέσα στους αιώνες, πολλούς πολιτισμούς, που όλοι τους κάτι άφηναν πίσω
τους. Μετά τους προϊστορικούς κατοίκους της, πρώτοι εγκαταστάθηκαν μόνιμα στο νησί τον 11 ο π.Χ. αιώνα οι Μυκηναίοι, καθώς η Κύπρος είχε ήδη καθιερωθεί ως διαμετακομιστικός σταθμός εμπορίου από το Αιγαίο προς την Εγγύς Ανατολή και την Αίγυπτο. Οι Αχαιοί, μάλιστα, καθιέρωσαν σταδιακά και την ελληνική γλώσσα, που αποτυπώνεται με την κυπροσυλλαβική γραφή από αυτήν την εποχή.

Δύο αιώνες αργότερα, όμως, στα τέλη του 9ου π.Χ. φθάνουν οι Φοίνικες, που ιδρύουν τον πρώτο τους εμπορικό σταθμό στο Κίτιον (σημερινή Λάρνακα), από όπου εξαπλώνονται σε ολόκληρη την Μεσόγειο. Ακολουθούν τον 7ο π.Χ. αιώνα οι Ασσύριοι, μετά οι Αιγύπτιοι, αργότερα οι Πέρσες. Αλλά με την νίκη των Ελλήνων στους Περσικούς πολέμους, οι δεσμοί με την Ελλάδα ενισχύονται, ενώ μετά την κατάκτηση του νησιού από τον Μέγα Αλέξανδρο, ο εξελληνισμός είναι πλήρης.

Έτσι, όταν η Κύπρος περνά, στη συνέχεια, στους Ρωμαίους το 30 π.Χ., είναι ολοκάθαρα ελληνική και το ελληνικό αλφάβητο έχει πλέον αντικαταστήσει πλήρως το κυπριακό. Βεβαίως, μετά ακολουθούν Φράγκοι, Ενετοί, Οθωμανοί και Βρετανοί, αφήνοντας κι αυτοί ορατά απομεινάρια του περάσματός τους.

Στην ημερίδα, μεταξύ των θεμάτων που θα συζητηθούν είναι:

-«Οι κυπριακές αρχαιότητες από τα μέσα του 19ου αιώνα ως τις αρχές του 20ού αιώνα. Σελίδες από το οθωμανικό αρχείο» από την Άρτεμις Παπαθεοδώρου, δρ. Ανατολικών Σπουδών – Πανεπιστήμιου Οξφόρδης.

-Οι «Ξένες αρχαιότητες: Μνημεία ή πολιτιστικά αγαθά; Μία νομική προσέγγιση» από την νομικό κυρία Ήρα Καλιαμπέτσου της Ελληνικής Εταιρείας Δικαίου Αρχαιοτήτων.

-«Κυπριακές αρχαιότητες σε ελληνικές συλλογές» από την δρ. Άννα Λέκκα της Διεύθυνσης Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών του ΥΠΠΟ.

-«Κυπριακές αρχαιότητες στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης» από τον καθηγητή κ. Νίκο Σταμπολίδη.

-«Παράνομη διακίνηση κυπριακών αρχαιοτήτων στην Ελλάδα» από την δρ. Ελένη Πιπέλια, αρχαιολόγο της Διεύθυνσης Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών του ΥΠΠΟ.

Την επιστημονική επιτροπή της ημερίδας συγκροτούν οι Άννα Λέκκα, Σοφία Αντωνιάδου, Γιώργος Βαβουρανάκης.