Γυναίκες έφτιαξαν αυτά τα αριστουργήματα; Έρευνα για τη συμβολή τους στην αρχαία κεραμική

Ο εντυπωσιακός, ύψους 160 εκατοστών αμφορέας του Διπύλου είναι ένα αριστούργημα της τέχνης της αρχαίας ελληνικής κεραμικής του 7ου π.Χ. αιώνα, που ανακαλύφθηκε στον Κεραμεικό

Η εξαιρετικά ζωγραφισμένη επιφάνειά του δείχνει μία νεκρική σκηνή με ανθρώπινες φιγούρες, καθώς και στυλιζαρισμένες φιγούρες ζώων δίπλα σε γεωμετρικά σχήματα και μοτίβα ενώ ο κατασκευαστής του είναι γνωστός μόνον από ένα συμβατικό όνομα: Αγγειογράφος του Διπύλου.

Με την βεβαιότητα, ότι ήταν άνδρας, όπως και όλοι όσοι δημιούργησαν αυτά τα αριστουργήματα της κεραμικής. Τι θα γινόταν όμως, αν δημιουργός αυτού του εντυπωσιακού επιτύμβιου αγγείου, και πολλών άλλων κεραμικών αντικειμένων ήταν στην πραγματικότητα μία γυναίκα;

Η Σάρα Μάρεϊ, κλασική αρχαιολόγος από το Πανεπιστήμιο του Τορόντο, μαζί με δύο από τους προπτυχιακούς φοιτητές της, αμφισβητούν τώρα τις μακροχρόνιες πεποιθήσεις και πιστεύουν, ότι και γυναίκες εργάζονταν στα εργαστήρια κεραμικής, και όχι μόνον αυτό, παρά ήταν οι κυρίως υπεύθυνες για τη δημιουργία κεραμικών στην πρώιμη ελληνική Εποχή του Σιδήρου, η οποία διήρκεσε από το 1050 π.Χ. έως το 700 π.Χ.

Γραπτές πηγές από εκείνη την εποχή δεν υπάρχουν φυσικά, μάλιστα η ίδια η κεραμική είναι που παρέχει κατά κύριο λόγο πληροφορίες για την κοινωνία και τους ανθρώπους της. Αλλά όπως λέει η Μάρεϊ σε άρθρο της στο American Journal of Archaeology «Κανείς δεν έχει πραγματικά σκεφτεί, ότι μπορεί οι γυναίκες να συμμετείχαν στην παραγωγή αυτών των αγγείων. Δεν υπήρξε κανένα επιχείρημα. Απλώς θεωρήθηκε ως η προεπιλογή».

Η ανδροκρατούμενη κοινωνία

Διόλου παράδοξο όμως, δεδομένου, ότι τα περισσότερα αδιαμφισβήτητα ιστορικά στοιχεία από όλες τις εποχές της αρχαίας ελληνικής ιστορίας υποδηλώνουν μία σαφώς ανδροκρατούμενη κοινωνία.

Ωστόσο, η Μάρεϊ και η ομάδα της διατυπώνουν τη θεωρία, ότι λόγω των τεράστιων κοινωνικών αλλαγών, που έλαβαν χώρα μεταξύ της προηγούμενης Εποχής του Χαλκού, η οποία αντιπροσώπευε ένα υψηλό σημείο στην καλλιτεχνική έκφραση κάθε είδους στην Ελλάδα, και της Εποχής του Σιδήρου, οι γυναίκες μπορεί να ανέλαβαν νέους ρόλους, μεταξύ των οποίων θα μπορούσε να είναι η ενασχόληση με την κεραμική.

Η Εποχή του Σιδήρου διέφερε από την προηγούμενη για πολλούς λόγους, καθώς υπήρξε μία μετρήσιμη μείωση του πληθυσμού, κάτι που, σύμφωνα με την ίδια έσπρωξε τις γυναίκες να κάνουν το βήμα και να αρχίσουν να δημιουργούν οι ίδιες κεραμικά. Αυτή η συνθήκη μπορεί να μην συνεχίστηκε κατά την Αρχαϊκή Εποχή, με την ανάκαμψη του πληθυσμού και τις συνακόλουθες κοινωνικές ταξινομήσεις που τη συνόδευαν αλλά γι΄ αυτήν την χρονική περίοδο είναι απολύτως πιθανό, σύμφωνα με την Μάρεϊ να άφησαν και οι γυναίκες το στίγμα τους στην αρχαία ελληνική τέχνη.

Οι υφάντριες

Επιπλέον η ξαφνική και έντονη έμφαση σε γεωμετρικά μοτίβα, που αντιπροσωπεύει μια τεράστια αλλαγή από τα θέματα της προηγούμενης διακόσμησης των κεραμικών, θα μπορούσε, όπως θεωρεί η ίδια να έχει σχέση με την ύφανση. Για την ακρίβεια μάλιστα, πιστεύει, ότι αυτό μπορεί στην πραγματικότητα να είναι μία αναπαράσταση των γεωμετρικών μοτίβων, που χρησιμοποιούνταν στην ύφανση, η οποία ήταν καθαρά γυναικεία τέχνη εκείνη την εποχή.

«Οι γυναίκες ήταν σχεδόν πάντα υφάντριες και το στυλ της διακόσμησης εκείνη την περίοδο φαίνεται πράγματι να ήταν εμπνευσμένο από τα υφάσματα», λέει στο άρθρο της.

Το γεγονός εξάλλου, ότι το ίδιο το αγγείο του Διπύλου απεικονίζει γυναίκες που πενθούν είναι μία ακόμη ένδειξη για την Μάρεϊ, που εξηγεί τον τεράστιο ρόλο, που έπαιζαν στις τελετουργίες μιας κηδείας, συμπεριλαμβανομένης της προετοιμασίας των σωμάτων, ακόμη και της παρουσίας τους και της συμμετοχής τους ως επαγγελματίες πενθούσες. Ρόλοι, που ισχύουν σχεδόν σε όλους τους ανθρώπινους πολιτισμούς.

Επιπλέον, τα περισσότερα κεραμικά της Εποχής του Σιδήρου φέρνουν μοτίβα της καθημερινής ζωής των γυναικών ενώ υφαίνουν ή κάνουν άλλες, τυπικά γυναικείες δουλειές. Αντίθετα με τα μεταγενέστερα κεραμικά από την Αρχαϊκή περίοδο, που συχνά ήταν διακοσμημένα με σκηνές μάχης αναπαράγοντας επικές συγκρούσεις αλλά κάνοντας και ποιητικές αναφορές.

Βεβαίως όλα αυτά είναι υπό διερεύνηση, έτσι προς το παρόν διεξάγεται έρευνα για την προσεκτική εξέταση της κεραμικής αναζητώντας τα αποτυπώματα των δακτύλων των αρχαίων αγγειοπλαστών, τα οποία μπορεί να ρίξουν φως στο φύλο του ατόμου που δημιούργησε τα έργα. Στην ίδια κατεύθυνση κινείται εξάλλου, και η Τζούλι Χρούμπι , κλασικίστρια από το Ντάρτμουθ

Κόλετζ, καθώς αναμένει, ότι τα στοιχεία που θα προκύψουν, θα επιβεβαιώσουν την θεωρία.

Διαβάστε επίσης:

Μαίρη Ιωαννίδου: Τα τείχη της Ακρόπολης, μνημείο μεγάλης κλίμακας απαιτεί πολυεπίπεδη αντιμετώπιση

Μπέζος και Ζούκερμπεργκ εναντίον σεΐχηδων: Η τέχνη, τρόπαιο για δισεκατομμυριούχους

Τα κουμπιά του Τζιακομέτι, η Σκιαπαρέλι και ένα παλτό