ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Ανάμεσα σε χαμηλούς λόφους και εύφορους οπωρώνες, εκεί όπου η ιστορία άρχισε να γράφεται χιλιετίες πριν και όπου οι αρχαίοι Έλληνες άποικοι δημιούργησαν τους πρώτους οικισμούς, στην ευρύτερη περιοχή της Σμύρνης σήμερα, κειτόταν θαμμένο στη γη αυτό το κεφάλι μιας θεάς, που ήρθε στο φως από τις ανασκαφές.
«Μνημειώδες» το χαρακτηρίζουν οι αρχαιολόγοι, λόγω του μεγάλου μεγέθους του, και προφανώς τμήμα ολόσωμου γλυπτού, που όμως αγνοείται, το μαρμάρινο κεφάλι βρέθηκε στην υπό ανασκαφή περιοχή της αρχαίας Μητρόπολης. Μιας πόλης, που ο πρώτος οικισμός της, ελληνικός ασφαλώς, ιδρύθηκε τον 9ο π.Χ, αιώνα για να συνεχίσει την πορεία του στον χρόνο φθάνοντας ως και το Βυζάντιο.
Στην Ελληνιστική εποχή χρονολογείται όμως, αυτή η εξαιρετικά διατηρημένη κεφαλή, περίτεχνα φιλοτεχνημένη από εργαστήριο υψηλής γλυπτικής τέχνης. Με απαράμιλλη δεξιοτεχνία σμιλεμένα τα χαρακτηριστικά αποδίδουν την ισορροπημένη γεωμετρία του προσώπου, το βαθύ ανάγλυφο των μαλλιών και μια επιβλητική έκφραση, που υποδηλώνει ότι ανήκε κάποτε σε ένα μεγάλο, δημόσιο άγαλμα.
Ιδιαίτερη η τεχνική μάλιστα για τα μάτια, με το βαθύ κοίλωμα ως υποδοχή των ένθετων οφθαλμών, μία επιλογή γνώριμη στην Ελληνιστική περίοδο. Όπως είναι γνωστό άλλωστε, παρόμοιες τεχνικές ένθετων ματιών συνηθίζονταν στα μεγάλα καλλιτεχνικά εργαστήρια σε όλο το Αιγαίο. Γεγονός που υποδηλώνει, ότι η Μητρόπολη βρισκόταν σε επαφή με αυτά ή ίσως να διατηρούσε το δικό της εξειδικευμένο εργαστήριο, ικανό να εκτελεί μνημειώδη έργα υψηλής ποιότητας.
Η ταυτότητα της θεάς
Άλλο ενδιαφέρον στοιχείο είναι, ότι η κεφαλή ήταν σκαλισμένη σε δύο ξεχωριστά κομμάτια, που στην συνέχεια συναρμολογήθηκαν με σχεδόν μαθηματική ακρίβεια. Αυτή η προσέγγιση, που προτιμήθηκε ευρέως από τους ελληνιστικούς γλύπτες, επέτρεψε στους καλλιτέχνες να κατασκευάσουν αγάλματα που ήταν τόσο μεγάλης κλίμακας όσο και εξαιρετικά εκλεπτυσμένα στις λεπτομέρειές τους.
Ποια είναι η θεά όμως, που απεικόνισε ο γλύπτης με τέτοια φροντίδα; Εδώ οι πιθανότητες αλλά και οι ελπίδες των τούρκων αρχαιολόγων που πραγματοποιούν τις ανασκαφές στην Μητρόπολη δείχνουν προς την θεά Εστία, προστάτιδα του σπιτιού, της οικιακής ζωής και της οικογένειας. Και ο λόγος, ότι ένας κορμός αγάλματος που πιστεύεται ότι πρόκειται για την Εστία έχει βρεθεί κατά τη διάρκεια προηγούμενων ανασκαφών στην περιοχή. Υπόθεση για την οποία συναινεί το γεγονός, ότι η πρόσφατα ανακαλυφθείσα κεφαλή ταιριάζει με τον κορμό τόσο σε κλίμακα όσο και σε στυλιστικό ύφος.
Προς την ίδια κατεύθυνση μάλιστα, έδειξε και μία πειραματική «ανακατασκευή του βλέμματος», που επιχειρήθηκε από συντηρητές, προσομοιώνοντας ψηφιακά την αρχική εμφάνιση του αγάλματος. Το αποτέλεσμα που προέκυψε έδωσε μια ζωντανή εικόνα ολόκληρου του αγάλματος επιβεβαιώνοντας την σημασία του αλλά και υποδηλώνοντας πώς το γλυπτό μπορεί να κυριάρχησε στο πολιτικό και τελετουργικό τοπίο της Μητρόπολης πριν από δύο χιλιετίες.
Μια ιστορία ελληνική
Η Μητρόπολη βρισκόταν άλλωστε, σε ένα σπουδαίο πολιτιστικό σταυροδρόμι, όπου τα καλλιτεχνικά ιδανικά του ελληνιστικού κόσμου που κυριαρχούσε εκείνη την εποχή συναντούσαν και τις ντόπιες παραδόσεις. Η μεγάλη άνθησή της σημειώθηκε κατά τον 3ο π.Χ. και 2ο π.Χ. αιώνα – στην δεύτερη περίπτωση υπό την ηγεμονία του βασιλείου της Περγάμου- οπότε και ανεγέρθηκαν μνημειώδεις κατασκευές όπως θέατρο, βουλευτήριο και στοά.
Κατά τη Ρωμαϊκή Περίοδο το εμπόριο έγινε η σημαντικότερη πηγή εισοδήματος, με τον πλούτο να φανερώνεται σήμερα από τα σπίτια των πλουσίων κατοίκων της, που χτίζονταν στις ανατολικές περιοχές της, τα εργαστήρια και τα καταστήματα, τα λουτρά και τα αθλητικά συγκροτήματα, σύμφωνα πλέον με την αυτοκρατορική παράδοση. Στην Ύστερη Αρχαιότητα και στο Βυζάντιο, η Μητρόπολη έγινε επισκοπικό κέντρο, αλλά η περιοχή ήταν ευάλωτη σε εχθρικές επιθέσεις Βενετών, Γενουάτων και εν τέλει των Οθωμανών στους οποίους και πέρασε από τις αρχές του 15ου αιώνα.
Σήμερα οι ανασκαφές έχουν αποκαλύψει δημόσια κτίρια, επιγραφές και ιερά αλλά τα μεγάλης κλίμακας γλυπτά θεοτήτων, όπως αυτό της Εστίας παραμένουν εξαιρετικά σπάνια. Αυτή η ανακάλυψη καλύπτει επομένως ένα σημαντικό κενό στην κατανόηση του πώς η πόλη προέβαλε τη θρησκευτική και πολιτική εξουσία μέσω της τέχνης.
Διαβάστε επίσης
Σωτήρης Φέλιος: Η Ιταλίδα της Όπερας από τη Συλλογή Σοφρά
Ο Καλός Ποιμένας, σπάνια απεικόνιση του Ιησού σε νεκρόπολη του Ιζνίκ
ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΣΗΜΕΡΑ
