«Η λύση που δόθηκε, διασφαλίζει τόσο την πλήρη προστασία και ανάδειξη του μνημείου όσο και την ασφάλεια των πτήσεων του νέου αεροδρομίου Καστελλίου». Η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη ήταν κατηγορηματική σήμερα στην ομιλία της στην Βουλή απαντώντας σε ερωτήσεις των βουλευτών Χάρη Μαμουλάκη του ΣΥΡΙΖΑ και Μανώλη Συντυχάκη του ΚΚΕ για τον λόφο Παπούρα στο Καστέλλι, όπου ανασκάπτεται σπουδαίο αρχαιολογικό μνημείο.

«Είναι υποχρέωση και δέσμευση του υπουργείου Πολιτισμού», πρόσθεσε η κυρία Μενδώνη «να εξασφαλίζει τη λήψη όλων των αναγκαίων μέτρων, ώστε η κάλυψη των αναγκών για ποιοτική διαβίωση και πρόοδο των πολιτών να συνυπάρχει αρμονικά με το μοναδικό και αναντικατάστατο κεφάλαιο της πολιτιστικής κληρονομιάς, πολύτιμο για την εξέλιξη και την ευημερία της κοινωνίας. Αυτό κάναμε στη Θεσσαλονίκη στο σταθμό Βενιζέλου και το πετύχαμε απολύτως. Αυτό κάνουμε σε πολλά άλλα έργα, αυτό θα συμβεί και με τις αρχαιότητες στο λόφο Παπούρα και το νέο αεροδρόμιο στο Καστέλλι».

1

Από την στιγμή που ανακαλύφθηκαν, όπως τόνισε η υπουργός στην πρωτολογία της, άλλαξαν τα δεδομένα για όλους τους εμπλεκόμενους φορείς. Διερευνήθηκαν διεξοδικά εναλλακτικές λύσεις και έγιναν νέες μελέτες. Υπήρξε προσαρμογή στα νέα δεδομένα, με γνώμονα την ολοκληρωμένη προστασία του ευρήματος. Και «ολοκληρωμένη προστασία» σημαίνει, την απόλυτη προστασία, όσο και την ασφάλεια των πτήσεων στο νέο αερολιμένα. Και είναι αυτό που κάνει σήμερα το υπουργείο Πολιτισμού σε συνεργασία με την Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας και με το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, αυτό που κάνει το όπως επισήμανε. Ενώ με τη γνωμοδότησή του, το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο εξασφαλίζει ολοκληρωμένη και απόλυτη προστασία του μνημείου.

Το κενό των 24 δευτερολέπτων

Την αδυναμία εξεύρεσης άλλης πιθανής λύσης , ώστε να μην τοποθετηθούν οι εγκαταστάσεις στον συγκεκριμένο λόφο εξέθεσε εξάλλου η υπουργός παραθέτοντας όλα τα αποδεικτικά προς τούτο στοιχεία: «Μετά την αποκάλυψη του μνημείου», όπως είπε «και μετά την αυτοψία που κάναμε τον Ιούνιο του 2024, ζητήθηκαν και διερευνήθηκαν πολλές εναλλακτικές λύσεις για την τοποθέτηση των ραδιοβοηθημάτων. Ακολούθησε η εξέταση του εγγύς ευρισκομένου λόφου 26, ο οποίος αποκλείστηκε κατόπιν ενδελεχούς εξέτασης, σύμφωνα με ανεξάρτητο μελετητή. Η πιθανή επιλογή αυτής της θέσης – που ήταν η πιο πιθανή – σήμαινε ότι τα αεροπλάνα δεν θα είχαν επαφή με τα ραντάρ για 24 ολόκληρα δευτερόλεπτα».

Η σχετική μελέτη, την οποία κατέθεσε η υπουργός είναι της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας, και η ίδια εξετάσθηκε στις 8 Ιουλίου στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο.

«Η προμελέτη παρουσιάστηκε ενδελεχώς στα μέλη του συμβουλίου», είπε η υπουργός. « Ήταν παρόντες όσοι συμφωνούσαν και την υποστήριξαν, και όσοι διαφωνούσαν. Μετά από μια πολύωρη και αναλυτική παρουσίαση του θέματος και συγκεκριμένων ερωτήσεων που τέθηκαν, τα μέλη του συμβουλίου κατέληξαν και γνωμοδότησαν θετικά (14-1) υπέρ της έγκρισης της προμελέτης προστασίας και ανάδειξης των αρχαιοτήτων, σύμφωνα με την παρουσίαση της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας. Η ίδια υπηρεσία είχε ελέγξει ενδελεχώς 200 σημεία στην ευρύτερη περιοχή, τα οποία όμως δεν πληρούσαν τις αναγκαίες προδιαγραφές ασφάλειας των πτήσεων. Σας επαναλαμβάνω: το κοντινότερο σημείο, που είναι ο λόφος 26, άφηνε κενό 24 δευτερολέπτων».

Τα δεδομένα

Η ίδια υπενθύμισε ακόμη, ότι σύμφωνα με την αρχική πρόταση για την εγκατάσταση του συστήματος, απαιτούνταν η διαμόρφωση πλατύσματος έκτασης 66 στρεμμάτων, η ταπείνωση του λόφου σε βάθος 30 μέτρων και η διάλυση των αρχαιοτήτων. «Αυτά όλα τα αποφύγαμε», τόνισε όμως, «ακριβώς επειδή ζητήσαμε την απόλυτη και ολοκληρωμένη προστασία του μνημείου. Το υπουργείο Πολιτισμού, οι υπηρεσίες του, το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, δυνάμει των διατάξεων του 4858, όφειλαν να λάβουν υπόψη τους την ανάγκη της ολοκληρωμένης προστασίας του μνημείου, συγχρόνως με την ασφάλεια των πτήσεων και την προστασία, κατά τα διεθνή και ευρωπαϊκά πρότυπα αεροναυτιλίας, επισκεπτών και εργαζομένων. Το ΚΑΣ, λοιπόν, κατέληξε και γνωμοδότησε, λαμβάνοντας υπόψη όλα αυτά τα δεδομένα. Όλα αυτά, χωρίς καμία έκπτωση, είναι εφικτά με τη μεταφορά των ραδιοβοηθημάτων σε άλλο σημείο του λόφου. Γιατί τα μεταφέρουμε σε άλλο σημείο του λόφου; Τα μεταφέρουμε, επειδή ακριβώς μπορεί να αναπτυχθεί το μνημείο».

Αναφέροντας επίσης, το ιστορικό της ανακάλυψης η κυρία Μενδώνη υπενθύμισε, ότι ο λόφος στον οποίο βρίσκεται το μνημείο έχει απαλλοτριωθεί από την Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας για την τοποθέτηση των συστημάτων επιτήρησης του νέου αερολιμένα. Ακριβώς στην ίδια θέση μάλιστα, υπήρχαν δομές από τη γερμανική κατοχή.

«Η θέση η συγκεκριμένη δεν ήταν άγνωστη. Ήταν γνωστή στους αρχαιολόγους από το 1980 και, μάλιστα, είχε ερμηνευθεί ως φρυκτωρία. Ως «φρυκτωρία» αναφέρεται από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ηρακλείου στα παλαιότερα έγγραφά της. Ως «φρυκτωρία» έχει αναφερθεί και στη μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, που εγκρίθηκε από το υπουργείο Πολιτισμού με ομόφωνες εισηγήσεις των διευθύνσεων και της Εφορείας το 2023», είπε η υπουργός.

Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο

Απαντώντας στην δευτερολογία της εξάλλου, στον βουλευτή κ. Μαμουλάκη, η υπουργός Πολιτισμού ανέφερε χαρακτηριστικά: «Μιλάτε στην γραπτή σας ερώτηση για τη διάρρηξη της εμπιστοσύνης των πολιτών προς τους θεσμούς και ότι επέρχεται με την καταστροφή αρχαιοτήτων. Εμείς εδώ δεν πάμε να καταστρέψουμε αρχαιότητες. Εντάσσουμε τις αρχαιότητες. Τις εντάσσουμε μέσα σε κοινωφελείς σύγχρονες υποδομές. Διάρρηξη της εμπιστοσύνης των πολιτών αποφέρουν οι ιδεοληψίες, οι αγκυλώσεις και όσοι φαλκιδεύετε την αναπτυξιακή προοπτική της χώρας. Δική μας υποχρέωση και δέσμευση είναι να εξασφαλίζουμε τη λήψη όλων των αναγκαίων μέτρων, ώστε η κάλυψη των αναγκών για ποιοτική διαβίωση και πρόοδο των πολιτών να συνυπάρχει αρμονικά με το μοναδικό και αναντικατάστατο κεφάλαιο της πολιτιστικής κληρονομιάς, πολύτιμο για την εξέλιξη και την ευημερία της κοινωνίας. Αυτό κάναμε στη Θεσσαλονίκη στο σταθμό Βενιζέλου και το πετύχαμε απολύτως. Αυτό κάνουμε σε πολλά άλλα έργα, αυτό θα συμβεί και με τις αρχαιότητες στο λόφο Παπούρα και το νέο αεροδρόμιο στο Καστέλλι».

Επίσης η κυρία Μενδώνη αναφέρθηκε διεξοδικά στον ρόλο και τα μέλη του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, το οποίο δέχθηκε πυρά της Αντιπολίτευσης για την γνωμοδότησή του: «Τα μέλη του Συμβουλίου είναι 17», όπως είπε. «Είναι εξέχοντες επιστήμονες, είναι μέλη των Πανεπιστημιακών μας Ιδρυμάτων και της Ακαδημίας Αθηνών. Είναι αφελές, τουλάχιστον, να πιστεύει κανείς, ότι οι 17 αυτές προσωπικότητες σύρονται άκριτα πίσω από την κυβερνητική βούληση. Είστε βαθιά νυχτωμένος αν πιστεύετε κάτι τέτοιο. Το ΚΑΣ γνωμοδότησε υπέρ της έγκρισης της προμελέτης, θέτοντας 11 όρους για τη σύνταξη εξειδικευμένων μελετών για την προστασία του μνημείου, για τη λειτουργία του ως επισκέψιμου χώρου. Επιπλέον το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο εκφέρει εμπεριστατωμένη επιστημονική γνώμη, λειτουργώντας πάντοτε στο πλαίσιο των διατάξεων της ισχύουσας νομοθεσίας, με γνώμονα την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και ακριβώς είναι περιβεβλημένο με ισχυρές θεσμικές εγγυήσεις αυτονομίας και ανεξαρτησίας».

Οι χαρακτηρισμοί

Στην δευτερολογία της επίσης ερώτηση του κ. Συντυχάκη η κυρία Μενδώνη απέρριψε κατηγορηματικά τις αιτιάσεις του βουλευτή περί «απόσπασης» των καταλοίπων, κάτι που όπως είπε δεν υφίσταται και ούτε είχε τεθεί ποτέ ως πιθανότητα. Τόνισε ακόμη, ότι η επίσκεψη στο μνημείο θα επιτρέπεται φυσικά, και υπάρχει ειδική μελέτη γι΄αυτό.

Όσον αφορά τον χαρακτηρισμό του βουλευτή, ότι τα μέλη του ΚΑΣ είναι αναίσχυντα «γιατί αυτό είπατε, μιλήσατε για αναίσχυντη συμπεριφορά», όπως είπε, «επαναλαμβάνω ότι είναι εξαιρετικά προσβλητικός. Προσβλητικός σε επιστήμονες, οι οποίοι έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στη μελέτη, την προστασία και την ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς. Το επαναλαμβάνω και θα το επαναλαμβάνω. Από εκεί και πέρα, εάν νομίζετε, ότι κάποιος, ο οποίος έχει τα εύσημα που έχουν τα μέλη του ΚΑΣ και την διακριτότητα που έχουν στην επιστημονική κοινότητα για την επιστημοσύνη τους, θα την πρόδιδαν γιατί τους ζητάει κάποιος κάτι, γιατί τους διόρισε, αυτό παραπέμπει σε δικές σας πρακτικές, όχι στις δικές μας πρακτικές. Φαίνεται ότι έχετε συνηθίσει διαφορετικά. Κανένας σοβαρός επιστήμονας και πολύ περισσότερο όταν μιλάμε για ακαδημαϊκούς δασκάλους και μέλη της Ακαδημίας Αθηνών δεν θα διακινδύνευαν το όνομα και τη φήμη τους. Αυτά γίνονται σε στρατευμένα καθεστώτα, όχι σε δημοκρατίες.

Οι εισηγήσεις

Τέλος αναφορικά με την διαφωνία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ηρακλείου στην απόφαση, η κυρία Μενδώνη ανέφερε ότι «Εάν ο νομοθέτης, ήθελε, υποχρεωτικά να εφαρμόζεται η γνώμη της εκάστοτε Εφορείας Αρχαιοτήτων, δεν θα είχε θεσπίσει τους εισηγητές και είναι ψεύδος αυτό που είπατε ότι δεν υπήρχε εισήγηση. Βεβαίως υπήρχε εισήγηση από τη Διεύθυνση Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Αναστήλωσης Αρχαίων Μνημείων. Βεβαίως, υπήρχε εισήγηση γιατί διαφορετικά ο Νομικός Σύμβουλος του Κράτους που είναι παρών στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, δεν θα επέτρεπε να προχωρήσει το θέμα. Επομένως, μην προσπαθείτε να δημιουργείτε εντυπώσεις. Εάν, λοιπόν, ο νομοθέτης ήθελε να ακούγεται μόνον η άποψη της Εφορείας, δεν θα είχε ούτε τους εισηγητές που είναι οι αρμόδιες Διευθύνσεις, ούτε το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο. Επίσης η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ηρακλείου μετείχε σε όλες τις συσκέψεις, οι οποίες έγιναν με το υπουργείο Υποδομών, με την Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας και με τους ιδιώτες αναδόχους του έργου. Επομένως είχε πλήρη εικόνα και είχε στη διάθεσή της, προφανώς, το σύνολο των μελετών για να μπορέσει να συντάξει το δεκασέλιδο υπόμνημα, το οποίο κατέθεσε.

Διαβάστε επίσης:

Ο μυστικός κόσμος της γυναίκας στην αρχαιότητα Μουσείο Μπενάκη: Γράφει ο δρ Γιώργης Μαγγίνης

Η γυναίκα που έσπασε τα ταμπού του 17ου αιώνα και ζωγράφισε εκκλησίες στο προσκήνιο

Ο ιμιτασιόν «Καραμανλής» και οι παρακρουσμένοι σύντροφοι, ο κύριος πτέραρχος και το χαλινάρι της Νέμεσης