Η συγκλονιστική ανακάλυψη της μνημειώδους κατασκευής στην Κρήτη, μοναδική για την μινωική αρχαιολογία βρίσκεται ανάμεσα στα δέκα σημαντικότερα ευρήματα του 2025, σύμφωνα με την επιλογή του έγκριτου περιοδικού «Archaeology» του Αμερικανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου.

Το κυκλικό μνημείο της Εποχής του Χαλκού στον λόφο Παπούρα στο Καστέλι, που ήρθε στο φως κατά τις ανασκαφικές έρευνες στο πλαίσιο του νέου αεροδρομίου Ηρακλείου συγκεντρώνει διεθνώς τον θαυμασμό για την ιδιαιτερότητα της κατασκευής του παραπέμποντας στην ευφυή σύλληψη των εμπνευστών του και παράλληλα όμως, αυξάνοντας διαρκώς το μυστήριο της χρήσης του.

1

Στην υπόλοιπη δεκάδα βρίσκουμε σημαντικές επίσης ανακαλύψεις από όλο τον κόσμο και από διάφορες εποχές: Από την Πομπηία και την Αίγυπτο ως την Βαβυλώνα, από την Μαύρη Θάλασσα και την Ανατολία ως το Βιετνάμ, από το Περού και από τους Μάγια ως τη Μέση Ανατολή ένα εκπληκτικό ταξίδι στα επιτεύγματα του ανθρώπου σε βάθος χιλιετιών ξετυλίγεται για μία ακόμη φορά.

Το κυκλικό κτίσμα της Κρήτης

Στην κορυφή του όρους Παπούρα στην κεντρική Κρήτη, σε υψόμεντρο 494 μέτρων οι αρχαιολόγοι συνεχίζουν να ερευνούν αυτήν την εξαιρετικά ασυνήθιστη κυκλική κατασκευή, που χρονολογείται στην Εποχή του Χαλκού (περίπου 3000–1100 π.Χ.) και θεωρείται το παλαιότερο μνημειώδες συγκρότημα, που έχει ανακαλυφθεί στο νησί.

Με διάμετρο περίπου 48μ. και καλύπτοντας επιφάνεια περίπου 1800 τ.μ. το συγκρότημα κατασκευάστηκε σε κεκλιμένο έδαφος και αποτελείται από οκτώ ομόκεντρους, πέτρινους τοίχους, μερικοί από τους οποίους διατηρούνται σε ύψος μεγαλύτερο από δύο μέτρα. Οι εξωτερικοί δακτύλιοι σχηματίζουν δωμάτια περίπου ίσου μεγέθους, που συνδέονται με μικρές πόρτες. Στο κέντρο της κατασκευής, μία ομάδα με επικεφαλής την αρχαιολόγο Δανάη Κοντοπόδη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ηρακλείου αποκάλυψε ένα θολωτό κτίσμα χωρισμένο σε τέσσερα τμήματα, των οποίων οι τοίχοι με κονιάματα διατηρούν ίχνη χρώματος.

Όπως πιστεύεται το συγκρότημα είχε κοινοτικό χαρακτήρα, κτισμένο σε ικανό ύψος ώστε να είναι ορατό από όλους τους κατοίκους της πεδιάδας και γενικότερα της γύρω περιοχής, επιβάλλοντας την παρουσία του. Τελετουργικές δράσεις, εξάλλου, θεωρείται ότι συγκέντρωναν πλήθη, όπως αποδεικνύεται και από την κεραμική, που έχει έρθει στο φως. Όσο για την εγκατάλειψή του, υπεύθυνη πιθανολογείται η άνοδος των ανακτόρων. Η κύρια περίοδος χρήσης του άλλωστε, φαίνεται πως ήταν μεταξύ του 2000 και 1800 π.Χ.

Η γλώσσα των πρώτων Ινδοευρωπαίων

Από την εποχή που οι μελετητές του 18ου αιώνα αναγνώρισαν, ότι τα Ελληνικά, τα Λατινικά και τα Σανσκριτικά προήλθαν από μια κοινή γλώσσα, οι έρευνες έχουν στραφεί στον προσδιορισμό εκείνων, που την μίλησαν πρώτοι. Γνωστή ως Πρωτοϊνδοευρωπαϊκή αυτή η γλώσσα είναι ο κοινός πρόγονος όλων όσες ανήκουν στην ινδοευρωπαϊκή γλωσσική οικογένεια, η οποία περιλαμβάνει από τα αγγλικά ως τα χίντι, τα περσικά και εκατοντάδες άλλες. Σήμερα άλλωστε, σχεδόν το ήμισυ του πληθυσμού του πλανήτη μιλάει μία από αυτές τις γλώσσες.

Μια πρώιμη μορφή Πρωτοϊνδοευρωπαϊκής συνέβαλε επίσης στην διαμόρφωση της γλώσσας, που τελικά έγινε η χεττιτική, η οποία ομιλούνταν στην Ανατολία κατά την Εποχή του Χαλκού (περίπου 3000-1200 π.Χ.) και ήταν η πρώτη γλώσσα της οικογένειας που απέκτησε γραπτή μορφή. Αρχαιολογικά, γλωσσολογικά και γενετικά στοιχεία υποδηλώνουν, ότι ένας νομαδικός πολιτισμός της Εποχής του Χαλκού, που ονομαζόταν Γιαμνάγια, μέλη του οποίου έχτισαν τεράστιους τάφους γνωστούς ως κουργκάν στη στέπα βόρεια της Μαύρης Θάλασσας, μιλούσαν μια μορφή Πρωτοϊνδοευρωπαϊκής.

Ξεκινώντας γύρω στο 3100 π.Χ., οι Γιαμνάγια μετανάστευσαν μέχρι τη Βουλγαρία και τη δυτική Σιβηρία, φέρνοντας μαζί τους τη γλώσσα τους. Αλλά οι δεσμοί τους με τους αντίστοιχους Χεττίτες της Ανατολίας παρέμεναν μυστηριώδεις, ειδικά καθώς προηγούμενες γενετικές μελέτες δεν είχαν διαπιστώσει καμία σχέση μεταξύ των δύο πολιτισμών. Μία νέα μελέτη DNA ωστόσο, σε περισσότερους από 400 αρχαίους ανθρώπους από την ανατολική Ουκρανία και τη νότια Ρωσία δείχνει, ότι τόσο οι Γιαμνάγια όσο και οι προγονικοί Χεττίτες κατάγονταν από έναν εκλεκτικό πληθυσμό νομάδων της στέπας και αγροτών, μια μικρή φυλή ίσως 2000 ανθρώπων από τον βόρειο Καύκασο, που χρονολογείται από την Πρώιμη Νεολιθική Εποχή (περίπου 4500-3300 π.Χ.).

Ήταν άνθρωποι που παντρεύονταν και έθαβαν τους νεκρούς τους σε μικρούς τύμβους που θυμίζουν τα μεταγενέστερα κουργκάν των Γιαμνάγια σε μια περιοχή γύρω από τους ποταμούς Βόλγα και Ντον από περίπου το 4400 έως το 3300 π.Χ.

«Μπορούμε πλέον να πούμε, πως η παλαιότερη μορφή της Πρωτοϊνδοευρωπαϊκής μιλιόταν από αυτούς τους πρώιμους νεολιθικούς ανθρώπους», όπως λέει ο αρχαιολόγος Ντέιβιντ Γ. Άντονι του Κολλεγίου Χάρτγουικ.

Οι στήλες του Καραχάντεπε

Από τότε που ανακαλύφθηκαν οι πρώτες πέτρινες κατασκευές στο Καραχάντεπε της Τουρκίας μόλις πριν από έξι χρόνια, ο χώρος συνέχισε να αλλάζει την ιστορία των ανθρώπων που ζούσαν στη νοτιοανατολική Ανατολία πριν από 12.000 έως 10.200 χρόνια. Η φετινή χρονιά επιφύλαξε δύο μοναδικές ανακαλύψεις:

Η πρώτη είναι ένα πέτρινο μνημείο γνωστό ως στύλος Τ που περιλαμβάνει ένα σκαλιστό ανθρώπινο πρόσωπο. Η δεύτερη, μία ενότητα αντικειμένων, που ο αρχαιολόγος Νετζμί Καρούλ του Πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης πιστεύει, ότι αντιπροσωπεύουν την παλαιότερη τρισδιάστατη αφήγηση στον κόσμο. Και τα δύο ευρήματα παρέχουν εντελώς νέες γνώσεις για το πώς έβλεπαν οι νεολιθικοί άνθρωποι τους εαυτούς τους, καθώς και πλούσια στοιχεία συμβολικής σκέψης, τα οποία είναι ελάχιστα από αυτήν την περίοδο.

Στήλες Τ έχουν ανακαλυφθεί σε πολλές τοποθεσίες στην περιοχή και εδώ και καιρό θεωρείται, ότι αντιπροσωπεύουν ανθρώπινες μορφές. Μέχρι τώρα, ωστόσο, δεν είχε βρεθεί κανένα με τρισδιάστατο πρόσωπο. Ο πρόσφατα ανακαλυφθείς πυλώνας ύψους 1,2 μέτρων, λαξευμένος σε βράχο, χρονολογείται στην 9η χιλιετία π.Χ. και βρέθηκε μαζί με τρεις άλλους πυλώνες σε σχήμα Τ σε έναν οικιακό χώρο. «Η ανακάλυψη ενός προσώπου στην κορυφή του πυλώνα υποστηρίζει την άποψη ότι πράγματι συμβόλιζαν ανθρώπους», όπως λέει ο Καρούλ.

Σε ένα σκόπιμα θαμμένο κτήριο εξάλλου, σε άλλο σημείο της περιοχής οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν ένα πέτρινο δοχείο χωρίς πάτο, μέσα στο οποίο υπήρχε μία πέτρινη πλάκα, πέτρινα ρόπαλα και ένα πιο μικρό μπολ που περιείχε ένα σετ πέτρινων ειδωλίων, που αναπαριστάνουν ένα αγριογούρουνο, έναν γύπα και μία αλεπού. Αυτά τα ζώα, όπως λέει ο Καρούλ έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο στις ιστορίες των νεολιθικών ανθρώπων. Ο ίδιος πιστεύει επίσης, ότι είχαν τοποθετηθεί στο δοχείο με μια συμβολική ακολουθία.

«Το γεγονός, ότι τα ειδώλια τοποθετήθηκαν δίπλα-δίπλα και ότι το καθένα από τα κεφάλια τους εισήχθη σε ξεχωριστό πέτρινο δακτύλιο μπορεί να ερμηνευτεί ως διαφορετικά ζώα που μοιράστηκαν την ίδια μοίρα ή ήταν μάρτυρες του ίδιου γεγονότος», λέει.

«Αυτή η σύνθεση θαμμένη μέσα σε ένα κτήριο πιθανότατα σχετίζεται με τη διαδικασία της εγκατάλειψης, κάτι που συνιστά απόδειξη της προσπάθειάς τους για μετάδοση των συναισθημάτων και των μηνυμάτων τους».

Δείπνο με τον Διόνυσο

Μέσα σε ένα από τα πλούσια σπίτια της Πομπηίας στην Περιοχή IX, ομάδα ερευνητών του Αρχαιολογικού Πάρκου της Πομπηίας ανακάλυψε μία υπέροχα διακοσμημένη τραπεζαρία, που οι ανασκαφείς του 18ου αιώνα είχαν συναντήσει μεν τυχαία, αλλά είχαν προσπεράσει. Η θολωτή αίθουσα έχει άνοιγμα σε κήπο και είναι επενδεδυμένη με μερικώς διατηρημένες κολόνες βαμμένες σε έντονο κόκκινο χρώμα, που πλαισιώνουν τοιχογραφημένες επιφάνειες.

Οι αρχαιολόγοι εξεπλάγησαν όμως, όταν ανακάλυψαν, ότι οι τοιχογραφίες αντιπροσωπεύουν ένα σπάνιο παράδειγμα μεγαλογραφίας, πίνακες δηλαδή, που απεικονίζουν μορφές σχεδόν σε φυσικό μέγεθος και σε αυτήν την περίπτωση ένα μέρος της συνοδείας του Διονύσου, του θεού του κρασιού. Ανάμεσα στον θίασό του κάποιοι είναι σκαρφαλωμένοι πάνω σε ζωγραφισμένες βάσεις αγαλμάτων , σάτυροι που παίζουν δίαυλους και σερβίρουν κρασί. Υπάρχουν επίσης οι μαινάδες, οι οποίες οδηγούνται από τον Διόνυσο σε εκστατική κατάσταση ενώ στο κέντρο ενός από τους τοίχους μία γυναικεία μορφή συνοδεύεται από έναν άνδρα, ακόλουθο του θεού για να μυηθεί στη μυστηριώδη λατρεία του.

Ακόμη, υπάρχουν και γυναίκες, που απεικονίζονται να κυνηγούν, ένα θέμα, που υπογραμμίζεται από απεικονίσεις ζωντανών και νεκρών ζώων στις ζωγραφισμένες ζωφόρους που εκτείνονται πάνω από τα κύρια πάνελ.

«Οι γυναίκες που απεικονίζονται σε ρωμαϊκά σπίτια, συνήθως εμφανίζονται σε πιο σωστούς κοινωνικά ρόλους», όπως λέει η αρχαιολόγος Μόλι Σουίτμαν – Μπέρλαντ του Κολλεγίου Γουίλιαμ & Μαίρη. «Βρίσκω ενδιαφέρον το γεγονός, ότι σε αυτήν την οικία έχουμε έναν εορτασμό της αγριότητας των γυναικών χωρίς να δείχνουμε πώς υποτίθεται ότι πρέπει να είναι, όταν είναι κουμπωμένες στην καθημερινή τους ζωή».

Ο τάφος του Τούθμωση

Αρχικά, η ανασκαφική ομάδα πίστεψε, ότι είχε βρει έναν γυναικείο τάφο στο τέλος ενός διαδρόμου μήκους 9 μέτρων, που ήταν γεμάτος σχεδόν μέχρι την οροφή από πεσμένους βράχους και κατάλοιπα από πλημμύρες. Καθώς όμως έσκαβαν τον θάλαμο του τάφου, σιγά σιγά συγκέντρωσαν στοιχεία, που έδειχναν ότι δεν ίσχυε κάτι τέτοιο. «Ποτέ δεν ονειρευόμασταν, ότι θα βρίσκαμε τον τάφο ενός βασιλιά, πόσο μάλλον τον τάφο ενός φαραώ της 18ης Δυναστείας», λέει ο αιγυπτιολόγος Πιρς Λίδερλαντ του Ιδρύματος Έρευνας του Νέου Βασιλείου στα Δυτικά Ουάντι.

Ωστόσο η απόδειξη ήρθε, όταν οι αρχαιολόγοι είδαν μικρά κομμάτια βαμμένου σοβά στους τοίχους του θαλάμου και σε μία γωνία, μία μικροσκοπική περιοχή οροφής βαμμένη μπλε με κίτρινα αστέρια. Αλλά οι βασιλικοί γυναικείοι τάφοι της 18ης Δυναστείας (περίπου 1550-1295 π.Χ.) δεν ήταν ποτέ διακοσμημένοι και οι οροφές με αστέρια ειδικότερα προορίζονταν για βασιλιάδες.

Στους τοίχους των θαλάμων, η ομάδα αποκάλυψε επίσης τμήματα του Amduat, ενός κειμένου, που καθοδηγούσε τους νεκρούς φαραώ στο επικίνδυνο νυχτερινό τους ταξίδι για να επανενωθούν με τον ήλιο την αυγή. Κατά τη διάρκεια της 18ης Δυναστείας, οι εικονογραφήσεις των Amduat σε τάφους ήταν επίσης αποκλειστικό προνόμιο των φαραώ. Παρ’ όλα αυτά, τα μέλη της ομάδας δίσταζαν ακόμη, να συμπεράνουν, ότι είχαν ανακαλύψει την ταφή ενός φαραώ.

Χρειάστηκε ένα ακόμη στοιχείο για να βεβαιωθούν τελικά, ότι είχαν ανακαλύψει όχι απλώς έναν τάφο αλλά αυτόν του Τουθμώση Β’ (βασίλευσε περίπου 1492–1479 π.Χ.), του τέταρτου ηγεμόνα της δυναστείας που περιλάμβανε τους φαραώ Αμενχοτέπ Γ’, Ακενατόν και Τουταγχαμών. Το καθοριστικό στοιχείο ήταν ένα αλαβάστρινο πιθάρι, το οποίο όταν ανασυντέθηκε από τα θραύσματά του πρόσφερε μία αφιέρωση που έλεγε: «Η μεγάλη αρχηγός σύζυγος, η αγαπημένη του… Η Χατσεψούτ έφτιαξε αυτό το μνημείο για τον αδελφό της, τον βασιλιά της Άνω και Κάτω Αιγύπτου, τον Αα-χπερε-εν-ρε».

Και ο μόνος φαραώ που είχε παντρευτεί την Χατσεψούτ ήταν ο ετεροθαλής αδελφός της, ο Τουθμώσις Β’. Αργότερα, οι αρχαιολόγοι βρήκαν το καμπυλωτό χείλος και ενός άλλου αλαβάστρινου πιθαριού, που περιείχε μια σχεδόν πανομοιότυπη αφιέρωση από τη βασίλισσα στον σύζυγό της. Ο τελευταίος ανεξερεύνητος τάφος ενός Φαραώ της 18ης Δυναστείας είχε επιτέλους βρεθεί.

Ο πανηγυρικός της Βαβυλώνας

Παρ΄όλο που οι αρχαιολόγοι έχουν ανασκάψει 500.000 σφηνοειδή πινακίδες από τοποθεσίες της Μεσοποταμίας τους τελευταίους δύο αιώνες, περίπου τα μισά από αυτά τα κείμενα, που βρίσκονται τώρα σε μουσεία σε όλο τον κόσμο δεν έχουν μελετηθεί ή δημοσιευτεί διεξοδικά. Μόνο με την εφαρμογή νέας τεχνολογίας θα μπορέσουν οι μελετητές να αξιοποιήσουν έστω και λίγο αυτόν τον τεράστιο αριθμό.

Η φετινή ιστορία επιτυχίας είναι ένας πρόσφατα αποκρυπτογραφημένος και προηγουμένως άγνωστος ύμνος, που εξυμνεί τη Βαβυλώνα ως την πρώτη πόλη που υπήρξε. Ο ύμνος εξυμνεί επίσης τους πολίτες της και την προστάτιδα θεότητά τους, τον Μαρντούκ. «Είναι ένα κείμενο, που προσπαθεί να σου εμφυσήσει στην αγάπη για την πόλη σου», όπως λέει ο ασυριολόγος Ενρίκε Χιμένες του Πανεπιστημίου Λούντβιχ Μαξιμιλιάνο.

Ο Χιμένες και ο επίσης ασυριολόγος Ανμάρ Φαντίλ του Πανεπιστημίου της Βαγδάτης μελέτησαν ένα μεγάλο τμήμα της πινακίδας, που είχε ανασκαφεί την δεκαετία του 1980 στην αρχαία πόλη Σίπαρ και φυλάσσεται στο Μουσείο του Ιράκ. Αφού μετέγραψαν το κείμενο χρησιμοποίησαν μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης για να αναζητήσουν και άλλα κομμάτια του ώσπου εντόπισαν τελικά 30 θραύσματα από 20 διαφορετικές πινακίδες, που περιείχαν τμήματα του ύμνου. Σήμερα έτσι, έχουν ανακτηθεί περί τα δύο τρίτα του ύμνου, ο οποίος όπως εκτιμάται αποτελούνταν αρχικά από περίπου 250 στίχους και πιθανότατα γράφτηκε στο δεύτερο μισό της 2ης χιλιετίας π.Χ.

Εκτός από τον πανηγυρικό λόγο για τη Βαβυλώνα όμως, ο ύμνος περιέχει και πολλές άγνωστες ως τώρα, πληροφορίες, όπως μία απαρίθμηση των καθηκόντων των βαβυλωνίων ιερειών, οι οποίες, σύμφωνα με το κείμενο, υπηρετούσαν και ως μαίες. Σε αντίθεση εξάλλου, με το μεγαλύτερο μέρος της μεσοποταμιακής λογοτεχνίας, ο βασιλιάς δεν είναι κεντρική φιγούρα στον ύμνο. «Είναι ενδιαφέρον, ότι οι Βαβυλώνιοι παρουσιάζονται ως ομάδα και η οπτική γωνία του βασιλιά δεν υπάρχει», λέει ο Χιμένες. «Λένε: Είμαστε μεγαλύτεροι από οποιονδήποτε βασιλιά που μπορεί να έρθει. Οι βασιλιάδες έρχονται και παρέρχονται, αλλά οι Βαβυλώνιοι θα μένουν πάντα»!

Οι Άνεμοι της Αλλαγής

Μία πολυτελής ταφή στην τοποθεσία Πάμπα λα Κρουζ του Περού, που χρονολογείται μεταξύ 850 και 1000 μ.Χ. ανοίγει ένα παράθυρο σε μια εποχή, που ο έλεγχος των παλαιότερων πολιτισμών στις βόρειες ακτές της χώρας και η επιρροή των νεότερων αυξανόταν. «Αυτή η εξαιρετική ταφή παρουσιάζει ένα ξεχωριστό υβριδικό καλλιτεχνικό στυλ, που αντανακλά μια έντονη επιρροή της κοινωνίας Wari των ορεινών περιοχών στις καθιερωμένες τοπικές πολιτισμικές παραδόσεις, όπως αυτές των Moche», λέει ο αρχαιολόγος Γκάμπριελ Πριέτο του Πανεπιστημίου της Φλόριντα.

Ο τάφος περιείχε δύο ηλικιωμένους άνδρες, που ήταν καθισμένοι με τα πόδια τους σε στάση λωτού, μια τυπική στάση Wari. Ο ένας εκ των δύο είχε έναν ξύλινο καθρέφτη σε σχήμα ανθρωπόμορφου καβουριού, με ένθετους ημιπολύτιμους λίθους και εξωτικά κοχύλια, που χαρακτηρίζει απεικονίσεις ζώων σε στυλ Wari. Στα κτερίσματα του τάφου του δεύτερου υπήρχε ένα μαχαίρι από κράμα χαλκού που απεικόνιζε μια ανθρωπόμορφη φιγούρα που κρατούσε ένα πολεμικό ρόπαλο, κατασκευασμένο σε ένα ιδιαίτερο καλλιτεχνικό στυλ Moche. Κεραμικά αγγεία που είχαν ταφεί με τους δύο άνδρες παρέχουν επιπλέον παραδείγματα της μεταβατικής φύσης αυτής της περιόδου.

«Η ανακάλυψη της Πάμπα λα Κρουζ», όπως λέει ο Πριέτο «αντιπροσωπεύει μια καθοριστική στιγμή κοινωνικής και πολιτικής αναδιάρθρωσης στη βόρεια ακτή του Περού».

Η γυναικεία πινελιά

Η μεγάλη νεολιθική, αγροτική κοινότητα του Τσάταλογιουκ στη νότια Ανατολία θεωρείται, εδώ και καιρό από τους αρχαιολόγους ως πιθανό παράδειγμα μιας μητριαρχικής κοινωνίας. Αυτή η ερμηνεία βασίστηκε στην ανακάλυψη ειδωλίων με υπερβολική γυναικεία ανατομία που αναγνωρίστηκαν ως «θεές της γονιμότητας». Μερικοί μελετητές μάλιστα, έχουν διατυπώσει την θεωρία, ότι αυτά τα γλυπτά λατρεύονταν από μέλη πιστών της «μητέρας θεάς». Μέχρι πρόσφατα, ωστόσο, δεν υπήρχαν στοιχεία ότι είτε οι άνδρες είτε οι γυναίκες στο Τσάταλογιουκ είχαν υψηλότερη κοινωνική θέση. Κάτι που αποσαφηνίζεται τώρα, καθώς μία σημαντική γενετική μελέτη έχει δείξει πλέον, πειστικά, ότι μία κοινωνική δομή με επίκεντρο τη γυναίκα διαπερνούσε την κοινότητα.

Μία ομάδα ερευνητών ανέλυσε το DNA από 131 άτομα που ήταν θαμμένα σε 35 σπίτια στον ανατολικό λόφο του Τσάταλογιουκ, ο οποίος κατοικήθηκε από το 7150 έως το 5950 π.Χ. Σύμφωνα με τις πληροφορίες που πήραν διαπιστώθηκε, ότι μωρά και παιδιά θηλυκού γένους είχαν πέντε φορές περισσότερες πιθανότητες να προτιμηθούν με κτερίσματα σε σχέση με τα αρσενικά. Είναι κάτι έτσι που ορίζεται ως πολύ ισχυρή πρακτική και έθιμο.

Η ανάλυση της ομάδας έδειξε επίσης, ότι οι άνθρωποι που θάφτηκαν σε ένα δεδομένο σπίτι έτειναν να έχουν συγγένεια κατά μήκος της μητρικής γραμμής, γεγονός που υποδηλώνει, ότι οι γυναίκες παρέμειναν συνδεδεμένες με τα σπίτια τους ενώ οι άνδρες μετακόμιζαν για να ενταχθούν στα νοικοκυριά των συντρόφων τους. Παρ΄όλα αυτά δεν είναι βέβαια σαφές ποιες συνέπειες είχε η οργάνωση της κοινωνίας γύρω από τις γυναίκες αλλά και η ευνοϊκή μεταχείρισή τους, όπως είναι τα κτερίσματα στο Çatalhöyük.

Η επιστροφή του βασιλιά

Μετά από περισσότερες από τέσσερις δεκαετίες ανασκαφών στην τοποθεσία των Μάγια στο Καρακόλ, μία ομάδα με επικεφαλής τους αρχαιολόγους του Πανεπιστημίου του Χιούστον, Άρλεν και Νταϊάν Τσέις έκανε μια πρώτη ανακάλυψη του είδους, όταν εντόπισε τον τάφο του Τε’ Καμπ Τσάακ, ιδρυτή της δυναστείας των Μάγια. Είναι εξαιρετικά σπάνιο στην αρχαιολογία των Μάγια η σύνδεση ανθρώπινων λειψάνων με μια ιστορική προσωπικότητα γνωστή από ιερογλυφικές επιγραφές. Αυτός είναι επίσης ο μόνος τάφος ηγεμόνα που έχει βρεθεί στο Καρακόλ.

Ο Τε’ Καμπ Τσάακ ανέβηκε στο θρόνο το 331 μ.Χ. και ηγήθηκε του Καρακόλ στα αρχικά του στάδια, πριν αυτό εξελιχθεί σε μία από τις πιο ισχυρές πόλεις των Μάγια στη νότια χερσόνησο Γιουκατάν.

Η ταφή του ηγεμόνα ανακαλύφθηκε σε μια περιοχή του χώρου, που οι Τσέις ερεύνησαν για πρώτη φορά το 1993. Φέτος, επανερχόμενη η ομάδα επισκέφθηκε ξανά την τοποθεσία και εντόπισε ένα μεγάλο κενό ακριβώς κάτω από το σημείο όπου είχαν σταματήσει οι προηγούμενες ανασκαφές τους. «Υπήρξε μια στιγμή τύπου ‘‘εύρηκα’’, όταν βάλαμε ένα ραβδί μέτρησης, και δεν άγγιξε τον πάτο», όπως λέει ο Άρλεν Τσέις. «Ξέραμε ότι έπρεπε να υπάρχει κάτι εκεί, αλλά το ερώτημα ήταν, πώς θα μπούμε μέσα;»

Όταν μέλη της ομάδας μπήκαν τελικά στο κενό, βρήκαν έναν ορθογώνιο ταφικό θάλαμο ύψους επτά ποδιών, του οποίου οι τοίχοι ήταν καλυμμένοι με κόκκινο κιννάβαρι, απόδειξη ότι ο νεκρός ήταν ένα σημαντικό πρόσωπο. Τα αντικείμενα στο δάπεδο του θαλάμου περιλάμβαναν κεραμικά αγγεία, κοσμήματα από νεφρίτη και σκαλιστούς οστέινους σωλήνες, που οι αρχαιολόγοι έχουν χρονολογήσει στη βασιλεία του Τε’ Καμπ Τσάακ, η οποία έληξε γύρω στο 350 μ.Χ.

Το πιο εξαιρετικό αντικείμενο ήταν μια μωσαϊκή νεκρική μάσκα από νεφρίτη και κοχύλι, που κάποτε κάλυπτε το πρόσωπο του βασιλιά των Μάγια. «Αυτή η ανακάλυψη είναι μια ιστορία για το πόσο γρήγορα μπορούν να συμβούν τα πράγματα αλλά και πόση υπομονή πρέπει να έχεις», λέει η Νταϊάν Τσέις. «Από τη μία πλευρά χρειάστηκαν περισσότερα από χίλια χρόνια για να κατασκευαστεί, αλλά και για εμάς, χρειάστηκαν τουλάχιστον σαράντα χρόνια για να την βρούμε».

Η πρώτη μουμιοποίηση

Κατά την ανασκαφή ταφών κυνηγών-τροφοσυλλεκτών σε μια σπηλιά στο Βιετνάμ, η αρχαιολόγος Χσιάο-τσουν Χάνγκ του Εθνικού Πανεπιστημίου της Αυστραλίας αναρωτήθηκε, πώς να ερμηνεύσει τις λυγισμένες, διπλωμένες και παραμορφωμένες θέσεις ορισμένων σκελετών. Υποψιάστηκε έτσι, ότι αυτοί οι άνθρωποι είχαν αρχικά μουμιοποιηθεί με μία διαδικασία ξήρανσης με καπνό, βασιζόμενη σε εθνογραφικές αναφορές τέτοιων πρακτικών στη Νοτιοανατολική Ασία μέχρι και τον 20ό αιώνα. Και πράγματι αυτό απέδειξε.

Η ομάδα της ανέλυσε τα σκελετικά υπολείμματα 57 ανθρώπων που βρέθηκαν σε 11 διαφορετικές τοποθεσίες σε όλη την Κίνα, το Βιετνάμ και την Ινδονησία και τα οποία χρονολογούνται μεταξύ 10.000 και 2.000 π.Χ. Για να καταλήξει στο συμπέρασμα, ότι τα σώματα είχαν πράγματι στεγνώσει πάνω από φωτιές. «Αυτοί οι κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες μπορεί να μετέφεραν μαζί τους προγόνους», όπως λέει μάλιστα ο αρχαιολόγος Πίτερ Μπέλγουντ του ίδιου Πανεπιστημίου. «Καθώς τα σώματα αποσυντίθεντο και διαλύονταν, αποφάσισαν να τα θάψουν».

Ορισμένες από τις ταφές χρονολογούνται περίπου 10.000 χρόνια πριν, γεγονός που καθιστά τα άτομα αυτά ως τους πρώτους γνωστούς, σκόπιμα μουμιοποιημένους ανθρώπους στον κόσμο. «Αυτό που είναι εντυπωσιακό», λέει η Χανγκ «είναι το πόσο διαδεδομένη φαίνεται να ήταν αυτή η παράδοση».

1.Το μινωικό μνημείο στον λόφο Παπούρα στην Κρήτη
2.Η κυκλική κατασκευή στον λόφο Παπούρα
3.Πινακίδα με χιττιτική γραφή
4.Κουργκάν των Γιαμνάγια στην Βουλγαρία
5.Στήλες στο Καραχάντεπε της Τουρκίας, 12.000 έως 10.200 χρόνια από σήμερα
6. Πέτρινο μπολ με ειδώλια ζώων (αριστερά) και τα πέτρινα ειδώλια ζώων (δεξιά) από το Καραχάντεπε της Τουρκίας
7. Τοιχογραφία από την Οικία του Θιάσου στην Πομπηία, 40 – 30 π.Χ.
8. Τοιχογραφία από την Οικία του Θιάσου στην Πομπηία, 40 – 30 π.Χ.
9. Χείλος αλαβάστρινου αγγείου με το όνομα του Τουθμώση Β’ και θραύσματα αλαβάστρινου βάζου με τα ονόματα του Τουθμώση Β’ και της Χατσεπσούτ (αριστερά). Θραύσμα του Αμντουάτ από τον Τάφο του Τουθμώση Β’ (δεξιά)
10. Αστεροειδής οροφή από τον τάφο του Τουθμώση Β’, Θήβα, Αίγυπτος
11.Πινακίδα με τον ύμνο στην Βαβυλώνα (δεύτερο μισό της 2ης χιλιετίας π.Χ.). Μουσείο Ιράκ
12. Ξύλινος καθρέφτης (αριστερά) και αντικείμενο με ένθετα κοχύλια και ημιπολύτιμους λίθους (δεξιά) από την Πάμπα λα Κρουζ του Περού
13. Αγγεία από την Πάμπα λα Κρουζ του Περού
14..Γυναικείο ειδώλιο από το Τσάταλογιουκ στην Ανατολία
15. Μάσκα από νεφρίτη και κοχύλια από στην τοποθεσία των Μάγια στο Καρακόλ
16. Οστά με σημάδια εγκαύματος από το Βιετνάμ

Διαβάστε επίσης:

Prodea: Πούλησε το 30% της Piraeus Tower στην VYP

Ξενοδοχεία: Στο 78,6% η πληρότητα στην Αθήνα – Έσοδα €185 ανά δωμάτιο – mononewsTV

Ιdeal Holdings: Αύξησε το πρόγραμμα αγοράς ιδίων μετοχών στα 6,5 εκατ. ευρώ