Κατασκευάσθηκε σε μια εποχή, που πέραν των άλλων ελλόχευε ο κίνδυνος των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων, εν τούτοις παρά τα πιθανά οφέλη του αποδοκιμαζόταν έντονα από την κοινωνία και ιδιαίτερα από την εκκλησία. Επρόκειτο όμως για τις αρχές του 19ου αιώνα, έτσι σήμερα δεν θα φανταζόταν κανείς, ότι η εμφάνιση ενός προφυλακτικού -περί αυτού ο λόγος- θα αναζωπύρωνε θρησκευτικά πάθη.

Αυτό συμβαίνει όμως, με το προφυλακτικό που κατέχει το Rijksmuseum, το εθνικό μουσείο της Ολλανδίας, η παρουσίαση του οποίου σε μία μικρή έκθεση με τίτλο «Safe Sex?» έχει προκαλέσει τις διαμαρτυρίες χριστιανικών οργανώσεων, που μιλούν για «μια γκροτέσκα προσβολή προς τον Θεό, την Καθολική Εκκλησία και ολόκληρο το ολλανδικό έθνος». Ήδη μάλιστα έχουν οργανώσει διαδηλώσεις έξω από το μουσείο, παράλληλα με την διανομή χιλιάδων φυλλαδίων. Όσο για τους συσχετισμούς με τις αντίστοιχα σκοταδιστικές ενέργειες, που έλαβαν χώρα προ μηνών στην Εθνική Πινακοθήκη από εγχώριους θρησκόληπτους –και μάλιστα από εκλεγμένο εκπρόσωπο του Κοινοβουλίου- είναι προφανείς…

1

Κυρίως όμως είναι η …εικονογράφηση του συγκεκριμένου αντικειμένου, που εγείρει τις διαμαρτυρίες, καθώς το θέμα της είναι ερωτικό αν και παραπέμπει σε έναν αρχαιοελληνικό μύθο: Την κρίση του Πάρη, που ως ειδήμων στις ωραίες γυναίκες επιλέχθηκε να αποφασίσει ανάμεσα στην Αφροδίτη, την Ήρα και την Αθηνά. Μόνο που στην περίπτωση του προφυλακτικού τα πρόσωπα έχουν υποστεί μία τροποποίηση. Εδώ μία μισόγυμνη καλόγρια καλείται να αποφανθεί για την προτίμησή της σε έναν από τους τρεις «προικισμένους» κληρικούς που στέκονται μπροστά της, ενώ μια μικρή φράση υποδηλώνει την τελική κρίση της: «Voilà, mon choix» (Ιδού η επιλογή μου»).

Προστασία από νοσήματα

Για τους υπεύθυνους του μουσείου ωστόσο, πρόκειται για ένα τριπλό, σκαμπρόζικο αστείο σχετικά με την αγαμία στον κλήρο, τις διάφορες αιρέσεις στην εκκλησία και τον μύθο.

Είναι αυτές οι λεπτομέρειες άλλωστε, που οδήγησαν τους επιμελητές του Rijksmuseum να πιστεύουν, ότι αυτό το προφυλακτικό του 1830 σχεδιάστηκε με γνώμονα ένα πλούσιο και μορφωμένο κοινό. Από την εξέτασή του εξάλλου, κατέληξαν στο συμπέρασμα, ότι δεν είχε χρησιμοποιηθεί ποτέ και ότι επρόκειτο για ένα αναμνηστικό από κάποιον πολυτελή γαλλικό οίκο ανοχής.

«Όπως και σήμερα υπήρχαν δύο πλευρές στη σεξουαλικότητα τον 19ο αιώνα», όπως δήλωσε εκπρόσωπος του Rijksmuseum. «Η ευχαρίστηση από τη μία πλευρά και ο κίνδυνος των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων από την άλλη. Έτσι, αυτό το αντικείμενο ενσαρκώνει τόσο την ανάλαφρη όσο και τη σκοτεινή πλευρά της σεξουαλικής υγείας, σε μια εποχή που η αναζήτηση της αισθησιακής ευχαρίστησης ήταν γεμάτη με φόβους για ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη και διάφορα νοσήματα, ειδικά τη σύφιλη.

Το προφυλακτικό είναι το επίκεντρο μιας νέας έκθεσης «Ασφαλές σεξ;» στο εθνικό μουσείο της Ολλανδίας
Το προφυλακτικό είναι το επίκεντρο μιας νέας έκθεσης «Ασφαλές σεξ;» στο εθνικό μουσείο της Ολλανδίας

Αυτήν την εποχή περιγράφει και η έκθεση, που εξερευνά την σεξουαλική εργασία και την σεξουαλική υγεία κατά τον 19ο αιώνα, κυρίως μέσω ολλανδικών και γαλλικών εκτυπώσεων. Υπενθυμίζοντας παράλληλα, ότι η σύφιλη ήταν τόσο ανεξέλεγκτη, που οδήγησε στην νομιμοποίηση της πορνείας και στις αναγκαστικές, τακτικές εξετάσεις των ιερόδουλων, οι οποίες προσάγονταν από την αστυνομία ενώ τα προφυλακτικά –εντελώς μέτριας αποτελεσματικότητα τότε- πωλούνταν διακριτικά σε κουρεία και εξειδικευμένα καταστήματα κατά των ασθενειών και της σύλληψης.

Η διακωμώδηση

Οι χριστιανικές ομάδες πάντως, που συμμετέχουν στις εκστρατείες, όπως το Stichting Civitas Christiana και το TFP Student Action Europe ισχυρίζονται, ότι τα προφυλακτικά χρησιμοποιήθηκαν ως προπαγάνδα κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης, όταν έγινε ο διαχωρισμός του κράτους από την εκκλησία ενώ ένα άρθρο στο De Dagelijkse Standard ισχυρίζεται ότι «μία καρικατούρα του Μωάμεθ -ακόμα και του 18ου ή 19ου αιώνα- θα ήταν αδιανόητη στο Rijksmuseum, όχι επειδή δεν υπάρχει, αλλά επειδή οι άνθρωποι φοβούνται».

«Η διακωμώδηση των θρησκειών είναι τόσο παλιά όσο και η ίδια η θρησκεία», λέει όμως, η συν-επιμελήτρια της έκθεσης και επιμελήτρια χαρακτικών στο Rijksmuseum, Τζόις Σέιλεν. «Δεν νομίζω, ότι αυτή η έκθεση είναι μια απάντηση στη Γαλλική Επανάσταση και την Καθολική εκκλησία. Έχει στόχο να είναι αστεία» προσθέτει, πόσο μάλλον, που οι επισκέπτες κάνουν ουρά για να την δουν.

Η κατασκευή

Το συγκεκριμένο προφυλακτικό είναι φτιαγμένο από σκωληκοειδή απόφυση προβάτου και όπως λέει η Τζόις Σέιλεν «Γνωρίζουμε μέσω προφορικών αφηγήσεων, ότι η κατασκευή τους ήταν κάτι, που έκανε συχνά η σύζυγος του αγρότη με τα υπολείμματα προβάτων ή οι σύζυγοι των ψαράδων, επειδή τα προφυλακτικά φτιάχνονταν επίσης από κύστεις ψαριών». Πληροφορίες όμως, για την ύπαρξη βιομηχανίας παραγωγής τους κατά τον 19ο αιώνα και για την χαρακτική πάνω σε αυτά δεν υπάρχουν, όπως προσθέτει η ίδια. Κανένα άλλωστε από τα σωζόμενα προφυλακτικά δεν φέρει το όνομα ενός χαράκτη.

Η χρήση προστατευτικών θηκών ανάγεται πάντως στην αρχαιότητα, όπως για παράδειγμα στην αρχαία Αίγυπτο. Από τα τέλη του 15ου αιώνα και μετά εξάλλου, ήταν κατασκευασμένα κυρίως από λινό, δέρμα ή ζωικές ουροδόχους κύστεις υλικά, που δεν ήταν ούτε ιδιαίτερα άνετα ούτε ασφαλή.

Η Τζόις Σέιλεν ήταν η μία από τους δύο επιμελητές του μουσείου, που είχαν εντοπίσει το προφυλακτικό τον περασμένο Νοέμβριο σε έναν οίκο δημοπρασιών στο Χάαρλεμ της βορειοδυτικής Ολλανδίας. Το απέκτησαν αμέσως για μόλις 1000 ευρώ ενώ άλλοι πλειοδότες δεν υπήρχαν. Είχαν θεωρήσει το ποσόν εξευτελιστικά μικρό, τόσο που τους είχε φανεί σαν «κλοπή», όπως λένε σήμερα.

Διαβάστε επίσης:

Oscar Murillo: Ένα τηλεγράφημα στη σιωπή για τη φιλία, τη θάλασσα και όσα δεν ειπώθηκαν

ΥΠΠΟ: Επιχορηγήσεις ύψους 1.419.300 ευρώ για δράσεις Μουσείων Νεότερου Πολιτισμού και Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς

Είναι επικίνδυνοι οι επισκέπτες των μουσείων; Φθορές σε έργα τέχνης