Έμιλι Γουίλσον – Η καθηγήτρια που μεταφράζει Όμηρο για διάβασμα απνευστί και στην παραλία

Τα Ομηρικά έπη από γυναίκα… έστω και σε μετάφραση είναι ένα σπουδαίο γεγονός. Πόσο μάλλον, όταν η φημισμένη καθηγήτρια κλασικών σπουδών Έμιλι Γουίλσον, η πρώτη  γυναίκα, που μετέφρασε την Ιλιάδα και την Οδύσσεια στα αγγλικά, πρόκειται να μιλήσει, ειδικά στο ελληνικό κοινό για «τα θέματα του ηρωικού μεγαλείου, της μοίρας και της σοφίας τόσο στα ομηρικά έπη όσο και σε άλλα έργα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας», όπως  το θέτει η ίδια.

Μέσα από τρεις διαλέξεις της, που οργανώνονται από την Γεννάδειο Βιβλιοθήκη της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών, με την πρώτη να δίνεται σήμερα στις 7 το απόγευμα η διακεκριμένη επιστήμων επανεκτιμά τις συνδέσεις, τα κενά και τις διαφορές μεταξύ της αρχαιότητας και των σύγχρονων πολιτισμών, εξετάζοντας παράλληλα τη βαθιά επιρροή της αρχαίας Ελλάδας στο σύγχρονο κόσμο.

«Οι Μύθοι, η Μαγεία και το Μυστήριο των Αρχαίων Ελλήνων: Εξερευνώντας τις Συνδέσεις με τον Σύγχρονο Πολιτισμό» είναι το θέμα της διάλεξης και όπως λέει η ίδια στόχος είναι, να ενθαρρυνθεί ο διάλογος και η ανταλλαγή απόψεων, ελπίζοντας ότι έτσι «θα διευρύνουμε την κατανόησή μας για το παρελθόν και τον αντίκτυπό του στο παρόν».

Η μετάφραση της άλλωστε, στην Οδύσσεια το 2017, είχε γίνει δεκτή με ενθουσιασμό από την αγγλόφωνη κριτική, θεωρώντας ότι προσφέρει μια φρέσκια και μοναδική μετάφραση του ομηρικού έπους σε ιαμβικό πεντάμετρο. Δεν είναι τυχαίο, ότι χαρακτηρίστηκε από τους The New York Times ως ένα από τα 100 αξιολογότερα βιβλία του 2018 ενώ προκρίθηκε για το Εθνικό Βραβείο Μετάφρασης του ίδιου έτους.

Αλλά και η Ιλιάδα που μόλις εκδόθηκε από τον οίκο W.W. Norton & Company έχει ήδη λάβει εξαιρετικές κριτικές. Όπως την εντελώς πρόσφατη της Ναουάζ ΜακΣουίνι, καθηγήτριας Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης, που γράφει στην Washington Post, ότι πρόκειται για «την πλέον έγκυρη Ιλιάδα για την εποχή μας»!

Κι αυτό γιατί, κατά την ίδια η μεταφράστρια έχει συλλάβει την ουσία της ομηρικής γλώσσας, αποδίδοντας με τον πλέον γλαφυρό τρόπο την προφορική φύση των επών. Συνδυάζοντας επιπλέον το επικό ύφος του ποιήματος με τη σύγχρονη καθημερινή ζωή,  έτσι  που ο λόγος να ρέει φυσικά και αβίαστα. Τόσο μάλιστα, ώστε το βιβλίο της να διαβάζεται απνευστί ακόμη και στην παραλία!

Ο κόσμος των αρχαίων               

Κλασική φιλόλογος, καθηγήτρια στο Τμήμα Κλασικών Σπουδών και πρόεδρος του προγράμματος Συγκριτικής Λογοτεχνίας και Θεωρίας της Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια η Έμιλι Γουίλσον έχει περιγράψει με άρθρο της στην Telegraph την διαδικασία πρόσληψης των ομηρικών επών από έναν σύγχρονο άνθρωπο.

Έτσι έβαλε πρωτίστως στον εαυτό της το ερώτημα, αν θα μπορούσε να υπάρξει  ανάμεσά τους,  ώστε να περιγράψει όσο το δυνατόν πιο πιστά τον κόσμο τους. Ή  αν θα έπρεπε να δημιουργήσει μια νέα αλλά ταυτόχρονα αυθεντική γλώσσα για να αποδώσει σήμερα αυτό που είχε γραφεί  πριν από πολλούς αιώνες.

«Είναι όμως, ένα σχεδόν αδύνατο έργο», ομολογεί η ίδια. «Η κατανόηση των πρωτότυπων ποιημάτων σε τέτοιο βάθος, ώστε να μπορεί να τα αντιληφθεί και ένας σύγχρονος άνθρωπος μετά από πολλές δεκαετίες εμβάθυνσης, τόσο στη γλώσσα όσο και στον κόσμο των ομηρικών μελετών, είναι μόνο ένα μικρό κλάσμα του συνολικού έργου», όπως σημειώνει. Κι ο λόγος είναι απλός:

  «Ακόμη και όταν το πρωτότυπο είναι κρυστάλλινο (όπως συμβαίνει στα ομηρικά ποιήματα) δεν μπορεί να υπάρξει ένας απλός τρόπος για να παραχθεί ένα ισοδύναμο αποτέλεσμα στη σύγχρονη αγγλική γλώσσα. Η καταγραφή ερμηνειών του λεξικού για κάθε λέξη, χωρίς να ληφθούν υπ΄όψιν το στυλ, ο ρυθμός, η διάθεση ή οι χαρακτήρες, θα οδηγήσει σε ένα ελάχιστα κατανοητό και πομπώδες χάος, το οποίο θα συνιστούσε προδοσία αυτού του υπέροχου έπους. Χρειάζεται σκληρή δουλειά για να μεταφραστεί ένα ποίημα έτσι ώστε να διαβάζεται εύκολα».

Η «προσθήκη» στον Όμηρο

Αλλά και η ίδια εξελίχθηκε ως μεταφράστρια από το ένα έπος στο άλλο. Έτσι ενώ στην Οδύσσεια η μετάφραση διαθέτει τον ίδιο ακριβώς αριθμό στίχων με το πρωτότυπο, με κάποια μικροπροβλήματα έτσι, σε ορισμένες ενότητες, στην Ιλιάδα, απαλλαγμένη από προσωπικούς ίσως, περιορισμούς έχει προσθέσει εκατοντάδες στίχους σε κάποιες ραψωδίες.

Το αποτέλεσμα όμως, φαίνεται ότι την δικαιώνει, αφού εκτός από πιστή, η μετάφραση είναι επίσης ελκυστική και κατανοητή στον μέσο αναγνώστη.

 Η Έμιλι Γουίλσον άλλωστε, έχει μελετήσει τις βαθιές και ποικίλες επιρροές της αρχαίας ελληνικής και ρωμαϊκής γραμματείας σε μεταγενέστερους πολιτισμούς, προσεγγίζοντας τα έργα της αρχαίας ποίησης και φιλοσοφίας μέσα από νέες, οπτικές γωνίες,  που τα καθιστούν προσιτά στο σύγχρονο κόσμο.

Γενικότερα οι μελέτες της έχουν ρίξει νέο φως στα έργα των αρχαίων συγγραφέων και έχουν συμβάλει καθοριστικά στο να αναδείξουν μια οπτική συμπερίληψης και ποικιλομορφίας στις κλασικές σπουδές.

 Στις μεταφράσεις της περιλαμβάνονται και έργα του Ευριπίδη, του Σοφοκλή και του Σενέκα, που έχουν λάβει πολύ καλές κριτικές ενώ επίσης είναι συγγραφέας πολλών επιστημονικών μονογραφιών.

 Το 2019 εξάλλου, η Γουίλσον  έλαβε την υποτροφία MacArthur (γνωστή και ως “υποτροφία για ιδιοφυΐες”) για το σύνολο του έργου της, το οποίο, όπως αναφέρθηκε, κάνει προσιτή την κλασική λογοτεχνία σε ένα ευρύτερο κοινό.

΄Εκθεση Ομηρικών Επών

Παράλληλα με την διοργάνωση των διαλέξεων, οι οποίες είναι αφιερωμένες στη μνήμη της Θάλειας Ποταμιάνου, εγκαινιάζεται και η έκθεση «Ο Όμηρος στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη: Σπάνιες Εκδόσεις Ομηρικών Επών».

Πρόκειται για μία επιλογή τεκμηρίων από τις 300 ομηρικές εκδόσεις της Γενναδείου Βιβλιοθήκης, που παρουσιάζονται στο Αναγνωστήριο Σπάνιων Βιβλίων, σκηνοθετώντας και ζωντανεύοντας τις διαδρομές και μετουσιώσεις της πρώτης ομηρικής επικής ύλης στο χώρο και το χρόνο.

 Ο επισκέπτης θα έχει την ευκαιρία να δει την πρώτη έκδοση της Ιλιάδας και της Οδύσσειας το 1488 στη Φλωρεντία από τον Δημήτριο Χαλκοκονδύλη, την πρώτη παράφραση της Ιλιάδας στα νέα ελληνικά από τον Νικόλαο Λουκάνη που τυπώθηκε στη Βενετία το 1526, επίσης τις μεταφράσεις του ομηρικού έπους στα λατινικά, αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά και ισπανικά, καθώς και τη διασπορά του κειμένου, πρωτότυπου, μεταφρασμένου ή παραφρασμένου στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική.

Εκδόσεις του ομηρικού έπους, καθώς και εικονογραφήσεις του John Flaxman, συναντώνται μαγικά στην έκθεση όπως και σε κάποιες από τις εκδόσεις που είναι εμπλουτισμένες με εικονογραφικό υλικό από τον ίδιο τον ιδρυτή της Βιβλιοθήκης, Ιωάννη Γεννάδιο, κατά την αγαπημένη του πρακτική, αυτή της δημιουργίας συνθέσεων από ξεχωριστά συστατικά, στη συγκεκριμένη περίπτωση λόγου και εικόνας.  Η επιμέλεια είναι της Ειρήνης Σολομωνίδη.

Οι τρεις, διαφορετικές, διαλέξεις θα έχουν ελεύθερη είσοδο και θα προβληθούν ζωντανά μέσω διαδικτύου, στην Αθήνα στις 3 Οκτωβρίου 2023, στην Ουάσιγκτον D.C. στις 24 Ιανουαρίου 2024 και στη Ν. Υόρκη στις 8 Μαΐου 2024.

Για περισσότερες πληροφορίες, πατήστε ΕΔΩ για να κλείσετε εγκαίρως τη θέση σας.

Διαβάστε επίσης:

Αφροδίτη Λίτη – Πέρδικες και γλαύκες στους Αέρηδες της Πλάκας

Δημόσιοι υπάλληλοι πριν ένα αιώνα – Προσλήψεις και απολύσεις με πολιτική σφραγίδα

Κτίριο Ρούσβελτ: Πολυτελές εστιατόριο και γραφεία για το αρχιτεκτονικό κόσμημα της Θεσσαλονίκης

                                                   

Αυτοδιοικητικές εκλογές 2023: Όλες οι εξελίξεις

Οδηγός – Μάθε πού ψηφίζεις

Τι αναφέρει η εγκύκλιος του υπουργείου Εσωτερικών