Ακτή Θεμιστοκλέους: Το αίτημα ανάπλασης του παραλιακού μετώπου εγκρίθηκε από το ΚΑΣ

Η Ακτή Θεμιστοκλέους στο Πειραιά

Περιεχόμενα

Ενιαίο δίκτυο πεζοδρομίων και ποδηλατοδρόμου, νέοι κοινόχρηστοι χώροι πρασίνου με φύτευση δένδρων, πλήρης ανάπλαση του αστικού ιστού, ανάδειξη του οχυρωματικού περιβόλου του αρχαίου Πειραιά, με την αντιμετώπιση του συνόλου «θάλασσα – βράχια – οχυρό» ως μια αδιάσπαστη ενότητα ως προς τη χρήση και τη μορφή.

Αυτά είναι τα βασικά στοιχεία, που διαπνέουν την προμελέτη για τη Βιοκλιματική Ανάπλαση του παραλιακού μετώπου της Ακτής Θεμιστοκλέους Δήμου Πειραιά, που συζητήθηκε και εγκρίθηκε αργά την Τρίτη το βράδυ στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο του υπουργείου Πολιτισμού. Μεγάλη ήταν και η παρουσία εξάλλου, εκπροσώπων διαφόρων φορέων του Πειραιά στη συζήτηση, παρουσιάζοντας τις δικές τους απόψεις για το έργο.

Με μήκος 2.510 μέτρων, από την οδό Αλεξάνδρου Ζαΐμη έως την οδό στρατηγού Μακρυγιάννη αυτό το νέο μέτωπο προς τη θάλασσα αποκτά έτσι τη μορφή, την εικόνα και τις χρήσεις, που είναι το ζητούμενο εδώ και πάρα πολλά χρόνια για την αναβάθμιση της περιοχής. Το έργο εξάλλου, έχει ενταχθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας ενώ η υλοποίησή του θα γίνει μέσω προγραμματικής σύμβασης με τον δήμο Πειραιά.

Τα τείχη του Κόνωνα, σε έκδοση POMARDI, το 1820

Ήδη από τη δεκαετία του 1960, το υπουργείο Πολιτισμού είχε διαπιστώσει την ανάγκη για στοχευμένες επεμβάσεις και για τη διαχείριση του Κονώνειου τείχους, προχωρώντας στην αναλυτική τεκμηρίωση και τη διατύπωση προτάσεων για τη συντήρηση, στερέωση, αποκατάσταση και ανάδειξή του. Ένα έργο, που είχε εκπονήσει η αείμνηστη αρχαιολόγος Ηώς Ζερβουδάκη το 1966, χωρίς όμως ως σήμερα να έχει υπάρξει εξέλιξη.

Τα προβλήματα

Την άναρχη στάθμευση των αυτοκινήτων, τα στενά πεζοδρόμια –και με εμπόδια- τόσο προς την πλευρά της θάλασσας όσο και προς την πλευρά του αστικού ιστού, την ύπαρξη πρόχειρων κατασκευών στον όρμο της Αφροδίτης και των υπαίθριων γηπέδων του «Φοίνικα» και του «Πορφύρα», με αποτέλεσμα την ανεπάρκεια της πρόσβασης και της διέλευσης των πεζών καταγράφει η τώρα η προμελέτη της εταιρείας «ASPAKST Architecture Design Planning» παρουσιάζοντας την υφιστάμενη κατάσταση της περιοχής. Ακόμη επισημαίνεται η αδυναμία ανάδειξης της παραθαλάσσιας διαδρομής, η έλλειψη κοινόχρηστων χώρων και η απουσία χώρων πρασίνου.

Χάρτης του Πειραιά, σε έκδοση BAEDEKER, Karl, το 1894

Με βάση αυτά τα δεδομένα, απαραίτητη θεωρείται η δημιουργία μιας ενιαίας, αισθητικά, ποιοτικά και περιβαλλοντικά διαδρομής, η οποία προτείνεται να υλοποιηθεί , εκτός από τον ενιαίο πεζόδρομο και τον ποδηλατόδρομο –σε τμήμα του δρόμου- με τις εξής παρεμβάσεις:

Τη δημιουργία παραθαλάσσιας διαδρομής, τον φωτισμό των τειχών, την νέα επίστρωση των πεζοδρομίων, την δημιουργία επιφανειών πρασίνου ενταγμένων σε κυματοειδείς καμπύλες σε χαρακτηριστικά πλατώματα-χώρους στάσης, τη χάραξη λωρίδων ακανόνιστου κυματοειδούς σχήματος στον πεζόδρομο και τον σχεδιασμό ενός ελεύθερου και αναβαθμισμένου χώρου για τους πολίτες.

Τα βασικά σημεία

Πιο συγκεκριμένα, το πεζοδρόμιο μπροστά από τις ρυμοτομικές γραμμές διευρύνεται με ελάχιστο πλάτος 2 μέτρων και με πέτρινο κράσπεδο στην εξωτερική οριογραμμή ενώ πέτρινο κράσπεδο τοποθετείται και στην οριογραμμή προς τη θάλασσα. Ο ποδηλατόδρομος θα είναι διπλής κατεύθυνσης και θα έχει χώρους στάσης και στάθμευσης με ειδικές μπάρες. Για τα αυτοκίνητα προβλέπονται συνολικά 241 θέσεις στάθμευσης προς την πλευρά των οικοδομικών τετραγώνων.

Νέοι ιστοί φωτισμού θα τοποθετηθούν στον δρόμο και τον ποδηλατόδρομο ενώ προβλέπεται και νέος αστικός εξοπλισμός, δηλαδή καθιστικά –ανάμεσά τους και το έξυπνο ηλιακό παγκάκι, τύπου Smart Solar Bench, με φωτοβολταϊκό στοιχείο, για τη φόρτιση κινητών συσκευών – επίσης κάδοι απορριμμάτων που προτείνεται να είμαι υπόγειοι, ποδηλατοστάσια και φωτιστικά σώματα.

Υπαίθρια αγορά στην Ακτή Θεμιστοκλέους, στα τέλη του 19ου αιώνα

Αναφορικά με τη φυτοτεχνική μελέτη, προβλέπεται κυρίως η φύτευση 170 μεγάλων δένδρων πλησίον των υπαίθριων καθιστικών , ενώ παράλληλα απομακρύνονται 28 δέντρα που παρεμποδίζουν την κίνηση πεζών, ποδηλάτων και ΑμεΑ (από αυτά μεταφυτεύονται τα εννιά). Προτείνεται επίσης η φύτευση θάμνων στους νέους κοινόχρηστους χώρους πρασίνου, ενώ σε κάθε περίπτωση θα επιλεγούν φυτά με αντοχή στις συνθήκες του κλίματος της περιοχής

Τέλος η υδραυλική μελέτη για την αποχέτευση των υδάτων της περιοχής του παραλιακού μετώπου της Ακτής Θεμιστοκλέους, προτείνει την κατασκευή τριών συλλεκτήρων για να παραλαμβάνουν τα όμβρια που απορρέουν από τον ανάντη λόφο της Πειραϊκής χερσονήσου.

Όσο για την Ακτή Θεμιστοκλέους διατηρείται μονοδρομημένη με κατεύθυνση προς Καστέλα, με πλάτος πλέον 4μ. (υφιστάμενο πλάτος 7-9μ.), και απαγόρευση στάθμευσης πέρα από τις καθορισμένες περιοχές.

Το Κονώνειο τείχος

Το Κονώνειο τείχος, η κατασκευή του οποίου άρχισε το 394 π.Χ. είναι χαρακτηρισμένο ως ιστορικό μνημείο και τα κατάλοιπά του διατηρούνται στη βραχώδη ακτή της Πειραϊκής. Το τείχος είχε επεκτείνει την προϋπάρχουσα οχύρωση της πόλης, από τον νότιο μόλο του λιμανιού του Κανθάρου έως τη σημερινή Φρεαττύδα. ΄Εχει πλάτος από 3.05 μ. έως 3.15 μ., με διαπλάτυνση στις θέσεις των πύργων για τις κλίμακες ανόδου και τα πλατύσκαλα. Εξωτερικά είναι κτισμένο κατά το ισόδομο σύστημα ενώ το εσωτερικό του είχε γεμιστεί με χώμα, λατύπη και υπολείμματα λατομείων.

Κατάλοιπα του Κονώνειου Τείχος στην Ακτή Θεμιστοκλέους

Η πορεία του ακολουθεί την ακτή, με ευθύγραμμα ωστόσο τμήματα, μεταξύ των πύργων, μήκους από 45 έως 100 μέτρα. Στο τμήμα που έχει αποκαλυφθεί εξάλλου, διατηρούνται 29 ορθογωνικοί πύργοι, που προβάλλουν κατά 5.5 μέτρα.

Το τείχος επισκευάστηκε την εποχή του Ευβούλου (354-346 π.Χ.) υπό την απειλή του Φιλίππου της Μακεδονίας. Επισκευές καταγράφονται και στην εποχή του Δημητρίου Φαληρέα, καθώς και στο β’ μισό του 3^ου αιώνα από τον Ευρυκλείδη και τον Μικίωνα. Τελικά όμως καταστράφηκε το 86 π.Χ. κατά την επιδρομή του Σύλλα.

Αν και ήταν ορατό στις αρχές του 19^ου αιώνα, σύμφωνα με τις μαρτυρίες των Ντόντγουελ και Πομάρντι, η λιθολόγησή του είχε ξεκινήσει ήδη από το τέλος του 18^ου αιώνα, κατά τη μετεγκατάσταση των Υδραίων στην περιοχή. Η πρακτική αυτή συνεχίστηκε το 1821 από τον Ομέρ Βρυώνη, καθ’ όλη τη διάρκεια της Επανάστασης καθώς και κατά τη μετεγκατάσταση των Ψαριανών και των Χίων στον Πειραιά, το 1824 και το 1835, αντίστοιχα. Κατά τη γερμανική κατοχή εξάλλου πάνω στους πύργους κατασκευάστηκαν οχυρά.

Η ανάδειξη του τείχους

Μια εναλλακτική περιπατητική διαδρομή για τη θέαση του μνημείου από τη θάλασσα είναι το βασικό αίτημα της προμελέτης. Για το σκοπό αυτό προτείνεται ένας μεταλλικός διάδρομος, πλάτους 2 μέτρων, μεταξύ των τειχών και της ακτής. Το υλικό κατασκευής του θα είναι ανοξείδωτος χάλυβας και θα στηρίζεται σε ρυθμιζόμενες βάσεις. Κάτω από την κατασκευή προτείνεται η τοποθέτηση γραμμικού συστήματος φωτισμού, με στεγανή ταινία μήκος 1 μέτρου.

Ειδικός φωτισμός προβλέπεται εξάλλου κατά μήκος των τειχών, με θερμό φως μάλιστα για να αναδεικνύεται ο γραμμικός χαρακτήρας του μνημείου, μέσω της χρωματικής αντίθεσης αλλά και της διαφοράς φωτεινότητας. Τέλος τα πλατώματα στάσης θέασης κατά μήκος της ακτής προτείνεται να ανακατασκευαστούν.

Πολλές παρατηρήσεις πάντως, διατυπώθηκαν κατά τη συζήτηση της προμελέτης στο ΚΑΣ, με διαφοροποιήσεις και προσθήκες που θα ληφθούν υπ΄όψιν στην τελική μελέτη.

Ένα από τα προβλήματα που μένει να επιλυθούν είναι η μεταφορά εγκαταστάσεων, που βρίσκονται στον αρχαιολογικό χώρο. Συγκεκριμένα τα γήπεδα μπάσκετ των συλλόγων «Πορφύρας» και «Φοίνικας», έχουν εγκατασταθεί χωρίς έγκριση από τις αρμόδιες υπηρεσίες το ΥΠΠΟ αλλά το πρώτο από αυτά πήρε άδεια(!) το 2017 για «εργασίες μικρής κλίμακας» με αποτέλεσμα περίλαμπρα εγκαίνια τον Απρίλιο του 2019.

Ανάλογο είναι και το πρόβλημα με τις εγκαταστάσεις του Συλλόγου Ερασιτεχνών Αλιέων στον όρμο της Αφροδίτης, καθώς, σύμφωνα με το υπουργείο Πολιτισμού έχουν τοποθετηθεί χωρίς έγκριση από τις αρμόδιες υπηρεσίες του και η γειτνίασή τους με το αρχαίο μνημείο θέτει σε κίνδυνο και επιδεινώνει την κατάσταση διατήρησής του.